Uzman isim hesapladı ocak ayı ve yıllık enflasyon tahmini herkesi yıkıma uğratacak

Ekonomi yazarı Alaattin Aktaş, yaptığı hesaplamayla ocak ayı ve yıllık enflasyon tahminlerini paylaştı. Aktaş, "Ocak ayının TÜFE artışını yüzde 13.5-15.5 arasında tahmin ediyoruz. Bu durumda yıllık artış yüzde 52-55 aralığında oluşacak." dedi.

Aralık ayının sonuna bırakılan devasa enerji zamları, yüksek döviz kurunun yansımaları, çekin kış koşullarının yarattığı ortam yıllık enflasyonda yeni rekorların habercisi olacak.

Dünya gazetesi yazarı Alaattin Aktaş, bugünkü yazısında yaptığı hesaplamayla elde ettiği ocak ayı ve yıllık enflasyon oranlarını paylaştı.

Aktaş, "Gerçekleşen zamları dikkate alarak yaptığımız hesaplamalar ve gözlemlerimiz ocak ayındaki TÜFE artışının yüzde 13.5 ile yüzde 15.5 arasında gelebileceğini gösteriyor. Oranları birbirine biraz yaklaştırmak istersek, bu kez yüzde 14-15 arası bir oran beklediğimizi söyleyebiliriz. Ocak artışının bu düzeylerde gelmesi, yıllık artışın ocak sonunda yüzde 52-55 aralığına oturması demek." diye yazdı. 

Peki Aktaş, bu tahmine nasıl ulaştı? Hesaplamalarını kalem kalem yapan yazar, sapma payını da katarak elde ettiği verileri paylaştı:

Ocak tahmini biraz el yordamıyla...
Ocak ayındaki TÜFE artışıyla ilgili tahminde zorluk olduğunu belirtmemiz gerek. TÜİK, her yıl hane halkı tüketim harcamaları anketi çerçevesinde TÜFE’deki ağırlıkları günceller. Yeni ağırlıklar şubat ayında açıklanır. Dolayısıyla TÜFE’deki madde ağırlıklarının bu yılki düzeyini bilme şansımız yok. Bu yüzden de ocak ayı tahminini yaparken madde ağırlıklarının 2021 düzeyini kullandık. Ağırlıklar mutlaka değişecektir, bu da bizim yaptığımız tahminde çok büyük olmasa da bir sapmaya yol açacaktır.

Başlıca zamlar ve bunların etkisi
Ağırlıkların aynı olduğu varsayımıyla yaptığımız tahmin bizi nasıl bir sonuca mı götürüyor, aktaralım...

Elektrik: Üniversite öğrenciliğim döneminde başladığım gazetecilik yaşamımda bu ocakta yapılan elektrik zammı kadar yüklü zam az gördüm. Bu zam, suya atılan taş değil, adeta bir kaya! Bu zammın hem doğrudan yükü, hem dolaylı etkisi çok büyük. Elektrik TÜFE'de (geçen yılki haliyle) yüzde 2.71 ağırlığa sahip. Şimdi elektriğe kademeli zam geldi. 150 kilowatsaate kadar yüzde 52, daha üstü tüketime yüzde 127. TÜİK ne yüzde 52 oranı esas alabilir, ne yüzde 127'lik oranı. Tüketime göre ağırlıklı bir ortalama esas alınacak, bu oran da yaklaşık yüzde 75. Yüzde 2.71 ağırlığa yüzde 75 zam uygulandığında ocak enflasyonuna gelecek etki 2.03 puan.

Doğalgaz: Konutlarda tüketilen doğalgaza yılbaşından geçerli olmak üzere yüzde 25 zam geldi. Doğalgazın TÜFE’deki ağırlığı yüzde 1.69. Yüzde 25’lik zammın bu ağırlığa uygulanmasıyla bulunan yansıma 0.42 puan.

Tüp gaz: TÜFE'deki ağırlığı yüzde 0.49 olan tüp gaza bu ay yüzde 17 zam dolayında yapıldı. Buna göre tüp gazdan yansıma yalnızca 0.08 puan olacak.

Akaryakıt: TÜFE’de benzinin yüzde 1.16, motorinin yüzde 1.66, LPG’nin yüzde 0.94 ağırlığı var. Akaryakıtta yılbaşında başlayan zamlar devam ediyor. Mevcut fiyatlar ay sonuna kadar değişmezse ay ortalaması bazında benzin fiyatı aralık ayına göre yüzde 27, motorin fiyatı yüzde 30, otogaz fiyatı ise yüzde 16 artmış olacak. Bu ağırlıklara ve zam oranlarına göre ocak ayı enflasyonunu benzin 0.31 puan, motorin 0.50 puan, LPG 0.15 puan etkileyecek. Böylece akaryakıtın toplam etkisi 0.96 puanı bulacak.

Sigara ve içki: Sigaraya yüzde 22, alkollü içkilere de yüzde 47 dolayında zam geldi. Sigara TÜFE’deki yüzde 4.57 ağırlığı ile önemli bir yer tutuyor ve yüzde 22 zamla TÜFE’ye gelen etki 1 puanı buluyor. Rakı, viski, şarap ve biranın toplam ağırlığı yüzde 0.31 ve yüzde 47’lik zamdan TÜFE’ye yansıma 0.15 puan. Böylece sigara ve alkollü içkilerin toplam etkisi 1.15 puan dolayında.

Ulaştırma: Taksi, dolmuş, belediye otobüsü, metro gibi şehir içi ulaşımla köprü geçiş ücreti ve otoban geçiş ücretlerinden oluşan başlıca ulaştırma kalemlerinin ağırlığı yüzde 1.63 düzeyinde. Bu kalemlere ocak ayında yüzde 25 ile yüzde 40 arasında değişen oranlarda zam geldi. Söz konusu kalemlerden TÜFE’ye 0.65 puan dolayında bir yansıma olacak.              

Otomobil: TÜFE’ye geçen ay en büyük etkiyi toplamda yüzde 7.2’lik payı bulunan otomobil yapmıştı. Bu ay otomobil fiyatlarında ilginç bir dalgalanma yaşandı. Yılbaşından 13 Ocak gününe kadar fiyatlar arttı. 13 Ocak’ta ÖTV’ye iki kademe eklenmesiyle birlikte fiyatlarda gerileme oldu. Otomobil fiyatları bu nedenle aralık ayına göre neredeyse sabit kaldı, endekse yalnızca yüzde 1-2 gibi bir artış yansıması bekleniyor. Yüzde 2’lik bir fiyat artışı halinde otomobilden TÜFE’ye yansıma 0.14 puanda kalacak. Bu arada otomobilde 2022 modeller piyasaya pek çıkmış değil. Zamlar, yeni modellerin gelmesiyle birlikte önümüzdeki ayların endekslerine yansıyacak.             

Toplam 5.5 puan
Yedi kalemde topladığımız bu zamların ocak ayı artışına doğrudan etkisi yaklaşık 5.5 puan düzeyinde. Bu kalemlerin TÜFE’deki ağırlığı yüzde 22.4.      

Dolayısıyla TÜFE’nin kalan yüzde 77.6’sında neler oluyor, biraz da o kalemlere bakalım.

Gıda ve lokantalara dikkat
Önce şu gerçeği kabul etmek durumundayız. Elektriğe yapılan zam başka hiçbir zamma benzemez, benzemiyor da. Ne akaryakıt zammına, ne diğer zamlara... Elektrik fiyatlarındaki artış hem çok ama çok yüksek, hem de elektriğin etkilemediği mal ve hizmet hiç yok, hiç!          

Bir yandan elektrik, bir yandan akaryakıt... İşte ocak ayının zam lokomotifleri! Bunlar yetmezmiş gibi hafta başından beri yaşanan ve ay sonuna kadar sürmesi beklenen çok çetin kış koşulları da meyve sebze fiyatlarında anormal bir artışa yol açtı. Bu da endekste bir haftalık bir etki demek.       

TÜFE’de gıda grubunun yüzde 26, lokanta-otel grubunun (ağırlıkla lokanta hizmetleri) yüzde 6 ağırlığı var. İşte saydığımız nedenlerle bu iki grupta çok yüksek fiyat artışları yaşanıyor.         

Gıdada yüzde 20’yi zorlayacak bir artış şaşırtıcı olmayacak. Bu da ocak ayı enflasyonuna 5.2 puanlık bir etki demek.     

Lokantalarda da çok yüklü zamlar gözleniyor. Zam oranının yüzde 30-40 arasında olması beklenmeli. Dolayısıyla bu gruptan gelecek etki de 2 puanı aşacak.

Diğer kalemlerde en az yüzde 3-4 zam beklenmeli
Elektrikle başlayan ve yedi grupta topladığımız kalemlerin ağırlığı yüzde 22.4 ve bunlardan gelen etki 5.5 puan.     

Gıda ve lokanta-otel gruplarının toplam ağırlığı yüzde 32 ve bunlardan gelmesi muhtemel etki yaklaşık 7.5 puan.       

Diğer kalemlerin ağırlığı yüzde 45.6 ve bu kalemlerdeki ortalama zam oranını yüzde 3-4 aralığında varsaysak, gelecek muhtemel etki 1.4-1.8 puan.       

Bu durumda yüzde 14-15 arası bir ocak ayı TÜFE artışı göreceğiz demektir.

Bakan Nebati galiba gönlünden geçeni söylemiş
Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati enflasyonla ilgili ilk değerlendirmesinde TÜFE’de pik oranın ocak ayında görüleceğini söyledi. Yıllık oranın aralık sonunda yüzde 36 olduğu dikkate alınırsa bu oranın üstünde oluşacak her oran, izleyen aylarda daha yükseği görülmediği takdirde doğaldır ki pik oran olacak. Dolayısıyla Nebati’nin ocak ayı için hangi düzeyi kastederek pik oran dediğini bilme şansımız yok.          

Ancak Maliye Bakanı daha sonra yaptığı açıklamada ocak ayı artışını yüzde 6-8 olarak dile getirdi. Bu artış, öyle anlaşılıyor ki Maliye Bakanı’nın biraz da gönlünden geçen bir oran.     

Gerçekleşen zamlar bu düzeyde kalınmasının mümkün olmadığını gösterdi. Zaten 3 Şubat’ta yine yüzde 15’i zorlayan bir oran göreceğiz.