Ukrayna: AB memnun, Rusya kızgın, şimdi ne olacak?

Ukrayna'da devrik Cumhurbaşkanı Viktor Yanukoviç'in başkent Kiev'i terk etmesinden sonra ülke bilinmeyenlerle dolu bir döneme girdi. BBC soru ve yanıtlarla ülkenin olası kaderini değerlendirdi.

Ukrayna'da Cumhurbaşkanı Viktor Yanukoviç'in başkent Kiev'den kaçması ve parlamentonun kendisini görevden alması ülkeyi daha önce görülmemiş bir duruma soktu.

22 Şubat'ta polisin hükümet binaları ve Yanukoviç'in sarayının etrafındaki mevzileri birden boşaltması ve büyük kalabalıkların gösterilerine devam etmesiyle bir iktidar boşluğu oluştu.

45 milyon Ukraynalı'nın kaderleri Batı ve Rusya arasındaki stratejik savaşa bağlı.

Denetim kimde?

Parlamento iktidar boşluğunu doldurmak için hızla harekete geçerek, eski Başbakan Yulia Timoşenko'nın eski müttekifi Olexandr Turçinov'u geçici cumhurbaşkanlığına atadı.

Turçinov milletvekillerine yarına kadar bir ulusal birlik hükümeti üzerinde uzlaşmaları çağrısında bulundu.

Ancak geçmişte milletvekilleri arasındaki görüş ayrılıkları yumruklaşmalarla sonuçlanmıştı; Yanukoviç'e karşı muhalefet çok parçalı.

Parlamento seçimleri 25 Mayıs'ta yapma konusunda uzlaştı. Yanukoviç'in ezeli rakibi Yulia Timoşenko yine güçlü bir aday olabilir ama hapishanede geçirdiği yıllar sağlığını bozmuş gözüküyor.

Timoşenko 2004'te Yanukoviç'i deviren Turuncu Devrim'in liderlerinden biriydi.

Yanukoviç yolun sonunda mı?

Kiev'de ve Batı Ukrayna'da otoritesini kaybetti. Ancak Rusça konuşulan Doğu Ukrayna'da hâlâ desteği var.

Pek çok müttefiki tarafından terkedilen Yanukoviç hâlâ cumhurbaşkanı olduğunu söyledi ve eylemleri "vandallık" ve kendisine karşı "darbe" diye niteledi.

Nerede olduğu bilinmiyor, ama ülkenin doğusunda olduğuna inanılıyor.

Bölgedeki yerel liderler Kiev ne yapmaya karar verirse versin, kendi bölgelerinin hâkimi olacaklarını söylüyorlar.

Yanukoviç yakalandığı takdirde, protestocuların öldürülmesindeki rolü nedeniyle cezai soruşturmaya hedef olabilir.

Polis ve Ordu ne yapacak?

Bağımsızlık Meydanı'nın etrafında haftalar süren çatışmaların ardından polis muhalefete bağlılığını bildirdi.

Ordu ise krizde tarafsız kalacağını açıkladı. Dolayısıyla bir askeri müdahale düşük olasılık. Şimdi göstericilerin üzerine ateş açarken görüntüleri çekilen keskin nişancıların adalet önüne çıkartılması için büyük bir baskı olacak.

Yanukoviç'in korunması ve göstericilerin dövülmesindeki rolleri nedeniyle özellikle Berkut adı verilen toplumsal olaylara müdahale polislerinden nefret ediliyor.

Kimleri izlemek gerekiyor?

Eski ağır siklet boks şampiyonu, AB yanlısı Udar (Yumruk) Partisi'nin lideir Vitali Kliçko cumhurbaşkanlığının güçlü adaylarından.

Çoğu Ukraynalı siyasetçinin tersine Kliçko hakkında herhangi bir yolsuzluk iddiası yok.

Yulio Timoşenko üç yıl önce görev kötüye kullanmaktan hapse atılmıştı. Timoşenko suçlamaların kendisini siyasetin dışında tutmayı amaçladığını savunuyor.

Yurt Partisi'nde pekçok müttefiki var. Ancak Turuncu Devrim'den sonraki başbakanlık dönemi tartışmalıydı. Çoğu muhalif eylemci Timoşenko'yu kahraman olarak görmüyor. Ukrayna'nın geleceğinde hangi rolü oynayabileceği belli değil.

Timoşenko'nun en yakın iki müttefiki Arseniy Yatsenyuk ve geçici Cumhurbaşkanı Olexsandr Turçinov arasında bir rekabet yaşanabilir.

Yatsenyuk sokak eylemlerinde daha büyük bir rol oynarken, Turçinov şimdi perde arkasındaki güce sahip olan kişi gibi görünüyor.

Avukat Yatsenyuk Yanukoviç öncesi yönetimlerde üst düzey görevler aldı. Kriz sırasında da Yurt Partisi'nin baş müzakerecisiydi.

Ukrayna'nın AB'yle daha yakın ilişkiler geliştirmesinden yana.

Turçinov Timoşenko'nun bir diğer eski müttefiki. Turçinov geçmişte istihbarat servisi başkanlığı yaptı. Bir ekonomi profesörü ve metalurji uzmanı.

Bu arada Ukrayna'nın "çikolata kralı" işadamı Petro Poroşenko da Timoşenko'ya yakın isimlerden. Daha önce Dışişleri ve Ticaret bakanlığı yaptı.

Rusya Roshen şekerleme imparatorluğunun sahibi olan Poroşenko'nun şirketine bir yıl ithalat ambargosu koymuştu.

Forbes dergisine göre Poroşenko'nun 1 milyar dolarlık serveti bulunuyor. Otomobil ve otobüs fabrikaları ve bir televizyonr kanalı da bulunan Poroşenko AB'yle yakın ilişkiler istiyor ve yıllardır Yanukoviç'e muhalefet ediyor.

Aşırı sağcı Svoboda’nın lideri Oleh Tiahibok da protestolarda önemli bir rol oynadı. Svoboda üyeleri kendilerini yolsuzluğu bitirmek için mücadele eden vatanseverler olarak gösteriyor.

Svoboda parlamentodaki dördüncü büyük parti ve özellikle Batı Ukrayna'dan destek alıyor. Doğu ve Güney Ukrayna'da parti aşırılık yanlısı olarak görülüyor.

Ukrayna'nın bölünme tehlikesi var mı?

Bu anlamda bazı kötü işaretler var. Ülkenin Rusça konuşan doğusundaki Karkiv kentindeki yerel liderler Ukrayna'nın bölünmesini istemediklerini söyledi, ancak Kiev'deki parlamentonun meşruiyetini de sorguladılar. Yanukoviç en büyük desteği ülkenin doğusundan alıyor.

Yanukoviç karşıtları Batı Ukrayna'da güçlü ve Lviv, Ternopil ve diğer kentlerde yerel siyasetin denetimini ele geçirdiler. Kiev'in bu bölgelerde otoritesini nasıl yeniden kuracağı belirsiz.

Uluslararası tepkiler ne oldu?

Rusya doğal olarak olayların gelişiminden memun değil. Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov "muhalif liderlerin suç ortaklığıyla" iktidarı ele geçiren "yasadışı aşırılık yanlısı grupları" kınadı.

Moskova ayrıca zor durumdaki Ukrayna ekonomisine de dikkat çekti. Rusya siyasi belirsizlik nedeniyle 15 milyar dolarlık kredinin ikinci taksitini askıya aldı.

AB yeni bir demokratik hükümeti kavuşur kavuşmaz önemli miktarda mali yardım önereceğini söyledi. Ancak şu ana dek AB herhangi bir kredi önerisi yapmadı.

AB açısından önemli bir sembolik adım Yanukoviç'in geçen Kasım'da birden imzalamaktan vazgeçtiği AB-Ukrayna İşbirliği Anlaşması'nın imzalanması olur. Protesto gösterilerini Yanukoviç'in anlaşmayı imzalamaktan vazgeçmesi başlatmıştı.