Türkiye için işler hiç de iyi gitmiyor

Türkiye Ekonomik ve Sosyal Etüdler Vakfı (TESEV) tarafından Ortadoğu'daki 16 ülkede yaptırılan bir araştırma bölgedeki Türkiye algısına yönelik dikkat çeken sonuçlar ortaya koydu.

TESEV'in yaklaşık 3 bin kişi üzerinde telefonla görüşmeleri yapılarak hazırlanan raporun verilerine göre, Ortadoğu'daki insanların yüzde 60'ı Türkiye'nin bölgedeki rolüne destek veriyor.

Raporda Türkiye, son gelişmelerden sonra bölgede en fazla sevilen ülke konumunu Birleşik Arap Emirlikleri'ne kaptırdı. Bölgede Türkiye ile Suudi Arabistan siyasi olarak etkin olarak görülürken, ekonomik anlamda Suudi Arabistan birinciliği aldı. Askeri güç anlamında algı sıralamasında ise Türkiye Mısır ve İran'ın ardından 3. sırada yer alıyor.

TESEV, çalışmanın sonuçlarını basın toplantısıyla duyurdu. Karaköy'deki merkezde bir araya gelen ve çalışmanın yürütülmesini sağlayan ekip basın mensuplarının karşısına çıktı. Sabiha Şengül Gündoğar, Bülent Kılınçarslan ve Mensur Akgün hem raporu açıkladı hem de sorulara cevap verdi.

5 YILLIK ÇALIŞMA

Raporu ana hatlarıyla anlatan Gündoğar, ellerinde konuya ilişkin 5 yıllık veriler bulunduğunu ancak son araştırmanın bir yıllık bir süreci kapsadığını hatırlattı. Bölgede insanların en büyük sorun olarak ekonomik sorunları gördüğü sonucuna ulaştıklarını belirten Gündoğar, aynı zamanda siyasi sorunların da ekonomik sorunlara yakın oranda gündem oluşturduğunu söyledi.

Ortadoğu ülkelerinde savaş olan coğrafyalarda siyasi problemlerin daha fazla sorun olarak algılandığını belirten Gündoğar, özellikle Mısır'da ABD'nin tehdit olarak görülme oranının bir hayli yükselmesinin dikkat çektiğini anlattı. Bölgesel güç anlamında ortaya çıkan verileri de paylaşan Gündoğar, "Yüzde 29 oranında katılımcı Suudi Arabistan'ın bölgede ekonomik güç olduğunu belirtti. Siyasi güce geldiğimiz zaman Suudi Arabistan ve Türkiye'nin yüzde 12 ile eşit olduğunu görüyoruz. Bölgenin askeri gücü anlamında yine Mısır'da gerçekleşen darbenin etkisiyle olsa gerek katılımcıların bölgenin etkili askeri gücü olarak Mısır cevabını veriyorlar. Bunu İran takip ediyor, İran geçen yıl da bölgenin askeri gücü olarak çıkmıştı. İsrail yüzde 6 olarak çıktı. İsrail en belirgin olduğu askeri güç o da yüzde 6." değerlendirmesinde bulundu.

Ortadoğu ülkelerinde Arap Baharı'na yönelik desteğin geçen yıllara oranla düştüğünü de belirten Gündoğar, Türkiye'nin Arap Baharı'na desteğinin yüzde 37 olarak görüldüğünü kaydetti. Gündoğar, bu oranın yüzde 50'ler seviyesinden 37'ye düştüğünü anlattı. Bu yıl yüzde 37 oranıyla Arap Baharı'na katkı yapan ülkeler arasında Suudi Arabistan'ın en fazla dikkat çeken ülke olarak yer aldığını belirten Gündoğar, Mısır ve Suriye'deki Türkiye karşıtı algının hızlı şekilde yükseldiğini de sözlerine ekleyerek, yüzde 89 oranında Türkiye hakkında iyi olan algının yüzde 22'ye kadar gerilediğini belirtti.

Raporun Ortadoğu'daki genel eğilimleri verdiğini belirten Mensur Akgün, Türkiye'nin siyasi aktör olarak rol model alınması, siyasi eğilimler gibi konularda ortaya çıkan verilerin genel eğilimi yansıttığını anlattı. Akgün, "İnsanlar farklı gerçekliklerle bunları yorumluyor. Onların rasyonaliteleri ile bizimki aynı değil. Dolayısıyla bizim buradan baktığımız şekille onların bunları anlamlandırmaları aynı değil. Siz diyorsunuz ki bir yıl önce Arap Baharı'nı destekliyorlardı şimdi darbecileri destekliyorlar... Belki hayal kırıklığından, belki bunun hala bir devamı olarak düşünüyorlar. Bizim araştırmanın içinde bunların böyle derinlemesine cevapları yok" ifadesini kullandı.

Araştırmacı Bülent Kılınçarslan da Türkiye'nin yalnızlaştığı yönündeki görüşlere de işaret ederek "Türkiye'nin bir zemin kaybı vardı. Bunda sadece Türkiye'nin içinde gerçekleşen olaylar değil, aynı zamanda bölgedeki olaylar nedeniyle de zemin kaybı yaşandığı belirtiliyor ama Türkiye hala Ortadoğu halklarının sevgilisidir" değerlendirmesinde bulundu.

Gündoğar, Mısır'daki verilerde askeri rejime desteğin yüksek çıkmasını "Halkın kafası karışık olabiliyor. Biz zaten buradan çıkan sonuçlarla her şeyi söyleyebiliriz demiyoruz. Bu araştırma yapıldığında Mısır'daki darbenin üzerinden henüz bir buçuk ay geçmişti. Karışıklıklar devam ediyordu, hala devam ediyor. Buradan, önce Arap Baharı'nı destekliyorlardı, şimdi darbecileri destekliyorlar... Belki oradaki halkın bir kısmı darbeyi Arap Baharı'nın devamı olarak görüyor olabilirler" şeklinde açıkladı.

ARAŞTIRMA

Ortadoğu'da Türkiye Algısı konulu araştırma Ortadoğu ülkelerinden Mısır, Ürdün, Lübnan, Filistin, Suudi Arabistan, Suriye, Irak, İran, Tunus, Umman, Bahreyn, Katar, Birleşik Arap Emirlikleri, Kuveyt, Yemen ve Libya'da yapıldı.

Raporda öne çıkan sonuçlar şöyle:

1. Türkiye’nin Ortadoğu’daki rolüne destek: Katılımcıların yüzde 60’ı Türkiye’nin Ortadoğu’da daha büyük bir rol oynamasını desteklerken, yüzde 64’ü her geçen gün daha etkili olduğunu belirtiyor. Mısır ve Suriye haricinde tüm ülkelerde Türkiye’nin daha fazla rol oynamasına yüzde 60’ın üzerinde destek var.

2. Türkiye ve Suudi Arabistan bölgenin siyasi gücü olarak görülüyor. Açık uçlu olarak sorulan soruda katılımcılar Türkiye ve Suudi Arabistan’ı bölgenin eş değerde siyasi güçleri olarak işaret ediyor. Ekonomik olarak ise Suudi Arabistan ilk, Türkiye ikinci sırada geliyor. Askeri güç söz konusu olduğunda sıralama Mısır, İran, Türkiye şeklinde.

3. Bölge genelinde en sevilen ülke artık Türkiye değil, Birleşik Arap Emirlikleri. Birleşik Arap Emirlikleri yüzde 67 ile bölgenin hakkında en olumlu düşünülen ülkesi. Suudi Arabistan yüzde 60 ile ikinci, Türkiye yüzde 59 ile üçüncü sırada. 2011-12 yıllarında Türkiye ilk sırada yer almıştı.

4. Türkiye model olarak görülmeye devam ediyor. Türkiye’yi model olarak görenlerin oranı bölge genelinde yüzde 51. Suriye, Mısır, Irak ve İran dışındaki ülkelerde Türkiye’yi model olarak görme oranı yüksek. Bu ülkelerden Suriye’de yüzde 22 ile en düşük. Türkiye’yi model olarak görenler en çok ekonomisini ve demokratik bir rejime sahip olmasını işaret ediyor.

5. Türkiye iç siyasetine ilgi: Türkiye’nin Kürt barış sürecine ilgi beklenin altında; katılımcıların yüzde 31’i süreçten haberdar. Haberdar olanların destekleme oranı yüzde 85. Gezi Parkı olarak adlandırılan protestoları katılımcıların yüzde 71’i takip etmiş; bunların yüzde 50’si Türkiye demokrasisine olumlu katkı yaptığını düşünüyor.

6. Mezhebe dayalı siyaset izlendiği algısı artıyor. 2012 yılına oranla Türkiye’nin mezhebe dayalı dış politika izlediği algısı artıyor. 2012 yılında katılımcıların yüzde 28’i Türkiye’nin mezhebe dayalı dış politika izlediğini söylerken bu yıl yüzde 39’u aynı görüşte. Irak yüzde 65, Suriye yüzde 62 ve İran yüzde 61 ile en çok mezhebe dayalı siyaset izlediği düşünülen ülkeler.

7. Gelecek beklentisi: Bölgelerinde yaşananları göz önüne alarak cevap vermeleri istendiğinde katılımcıların yüzde 59’u gelecekten umutlu olduğunu söylüyor. Geleceğe dair umudu bir yıl öncesine göre en çok artan ülke İran. Suriye’de gelecekten umutlu olma oranı yüzde 64. Bu oranın en düşük olduğu yer yüzde 22 ile Irak. Bölgenin en önemli sorunu olarak ekonomi ön plana çıkıyor.8. Bölgeye en büyük tehdidin İsrail ve ABD olduğu düşünülüyor. Tehdit algısı sorusunda cevap 2011 yılından itibaren değişmiyor; katılımcılar ilk sırada İsrail’i, ikinci sırada ABD’yi tehdit olarak görüyor. İran yüzde 10 ile üçüncü sırada.

9. Hukukun kaynağı din. Araştırmaya katılanların yüzde 76’sı “hukuk meşruiyetini dinden alır” görüşüne katılıyor. Bu görüş Yemen, Libya ve Suudi Arabistan’da yüzde 85’in üzerinde kabul görüyor.

10. Mısır’daki askeri darbeye destek. Katılımcıların yüzde 43’ü darbenin Mısır için iyi olduğunu, yüzde 46’sı kötü olduğunu düşünüyor. Mısır’da darbeyi olumlama oranı yüzde 67.