Tüketici kredisi ekonomiyi canlandırdı

2004'te yaşanan yüksek büyümeye bankaların kullardırdığı tüketici kredileri de önemli bir katkı sağladı. Tüketici kredileri hane halkı başına en yüksek düzeye çıktı.

Geçen yıl kullandırılan tüketici ve kredi kartı kredilerinin yıllık ortalama bakiyesi hane halkı tüketim harcamalarının yüzde 7'sine kadar çıkarken, lüks tüketim olarak kabul edilebilecek dayanıklı tüketim harcamalarının ise yüzde 46'sı tüketici kredisiyle finanse edildi. Gayri safi yurt içi hasılada (GSYİH) 2004 yılında kaydedilen yüzde 8.9 oranındaki büyümeye 6.38 puanlık bir katkı sağlayan 284.6 katrilyon liralık hane halkı tüketim harcamalarında, reel gelirlerdeki sınırlı artışa karşın yaşanan hızlı büyümede, tüketici kredileri ve kredi kartlarının yaygın kullanımı etkili oldu. Tüketim harcamalarında kaydedilen yüzde 10.1'lik reel artışın reel gelir artışı yerine borçla finanse edilmesi ailelerin bankalara olan borcunu 13 katrilyon liradan fazla büyüttü. Sadece bankaların geçen yıl otomobil, dayanıklı tüketim malı, konut ve diğer mal ve hizmetlerin alımı için kullandırdığı tüketici kredileriyle kredi kartı borçlarının yıllık ortalama bakiyeleri dikkate alınarak yapılan hesaplama hane halkı tüketim harcamalarının ortalama yüzde 7'sinin tüketici kredisi veya kredi kartlarıyla kullanılan kredilerle finanse edildiğini ortaya çıkardı. Bu gelişme, uygulanan ekonomik program nedeniyle reel gelirleri ya hiç ya da sınırlı bir biçimde artan hane halkının borçluluğunu da önemli ölçüde artırdı. 2004'te bankalar tüketicilere toplam 21.3 katrilyon liralık tüketici kredisi kullandırdı. Bu tutar 2003'te 10.5 katrilyon, 2002'de 3.3 katrilyon, 2001'de 1.1 katrilyon, 2000'de ise 5.7 katrilyon lira olarak gerçekleşmişti. Hane halkının taksitli veya taksitsiz kredi kartlarıyla kullandığı ve çok yüksek faizler ödediği borçlar da benzeri bir seyir izledi. Ancak yıl içinde ya da daha önce kullanılan kredilerin geri ödemeleri nedeniyle 2004 yılında tüketicilerin bankalara olan tüketici kredisi ve kredi kartı borçlarının yıllık ortalama bakiyesi 19.9 katrilyon lira düzeyinde seyretti. Bu tutar 2004'teki toplam hane halkı tüketim harcamalarının yüzde 7'si kadar bir büyüklük oluşturdu. Hane halkının tüketim harcamalarının kredi borcuyla finanse edilen kısmı 2000'de yüzde 6.4 düzeyine yükselmiş, 2001'de yüzde 4.3'e, 2002'de yüzde 3'e gerilemiş, 2003'te ise yüzde 3.6 olmuştu. KULLANILAN KREDİYE GÖRE FİNANSMAN Borç bakiyesine göre hesaplanan bu oranlar yıl içerisinde kullanılan brüt krediye göre de aynı eğilimi gösteriyor. 2004 yılında bankaların kullandırdığı brüt tüketici kredilerinin (geri ödemeler düşülmeden) hane halkı tüketim harcamalarını finanse etme oranı yüzde 7.5'e kadar yükseldi. Bu oran da 2000 yılındaki yüzde 6.9'ya kadar çıkmış, 2001'de kriz nedeniyle tüketim harcamalarındaki düşüş, faiz oranlarındaki yükseliş ve bankaların kredileri kısması nedeniyle yüzde 0.9'a kadar düşmüştü. 2002 yılında yüzde 1.8 olan yıl içeriinde kullanılan brüt tüketici kredilerinin tüketim harcamaları içerisindeki payı 2003 yılında ise yüzde 4.4'e çıkmıştı. Özel nihai tüketim harcamalarının 89 katrilyon lira olarak gerçekleştiği 2000 yılında hane halkının bankalara olan tüketici ve kredi kartı borçlarının yıllık ortalama bakiyesi 5.7 katrilyon lira olmuştu. Reel olarak yüzde 9 daralmasına rağmen yüksek enfasyon nedeniyle tüketim harcamalarının cari fiyatlarla 131 katrilyon liraya çıktığı 2001 yılında borç bakiyesi 5.6 katrilyona indi. Tüketim harcamalarının 184 katrilyon lira olarak gerçekleştiği 2002 yılında yıllık ortalama borç bakiyesi 5.5 katrilyona indi. Tüketim harcamalarının reel olarak yüzde 6.6 artarak cari fiyatlarla 239.6 katrilyonu bulduğu 2003 yılında yıllık ortalama borç bakiyesi 8.7 katrilyona, geçen yıl ise 19.9 katrilyona ulaştı.