Teknoloji silip geçiyor

Unutulan teknoloji: Teleks... Hızla gelişen teknoloji, bir eskisini tarih sayfalarına gömüyor.

İlk olarak 1933 yılında Almanya'da kullanılan ve yazılı haberleşmede yeni bir dönemin başlangıcı olarak kabul edilen teleks makineleri, önce faks, ardından bilgisayar ve internetteki gelişim karşısında unutulan haberleşme araçları arasındaki yerini aldı.

Dünyada ilk yazılı haberleşme aracı olan ve 1844 yılında ABD'nin başkenti Washington'da kullanılmaya başlanan telgrafın tahtına oturan teleks, uzun yıllar haberleşmedeki önemini korudu.

Yazılı haberleşmede yeni bir dönemin başlangıcı olan ve tüm dünyada kısa sürede kullanıcı sayısı artan teleksin önemi, faks cihazının kullanılmaya başlaması ve uydu teknolojisindeki hızlı gelişmeye kadar sürdü.

İngilizce ''Teleprinter Exchange'' kelimelerinin ilk hecelerinin birleştirilmesinden meydana gelen Teleks, ilk olarak Sagem Firması tarafından üretildi.

Teleksin orta bölümünde bulunan, normal daktiloya benzeyen ve ''teledaktilo'' adı verilen cihaz, klavyeden vuruşu yapılan harf ve rakamları, uzaktaki bir teledaktiloya iletip, yazılı hale çevrilebilecek elektrik sinyallerini doğuruyor. Mesajlar, beş birimlik kodla, dakikada 67 kelime olarak gönderiliyor.

Kullanımı otomatik, yarı otomatik ve elle gerçekleştirilebilen teleks, telefon şebekesi, teleks santralları ile telgraf kanalları aracılığıyla yazılı haberleşmeyi
sağlıyor.

Türkiye'de halen bazı kamu kuruluşları, özel şirketler ve PTT'nin telgraf hizmetlerinde kullanılan teleks, faks aboneliğinin yaygınlaşmasıyla hızla etkinliğini yitiriyor.

Teleks'in faks karşısında aşırı güç kaybetmesine ise işletme ve bakım masraflarının büyük olması, santrallerde çok büyük yer işgal etmesi, uzman kullanıcı gerektirmesi ve teleks makinelerinin hantal yapısının neden olduğu belirtiliyor.

Eskiyen teknoloji nedeniyle, Türk Telekom'a kayıtlı teleks abonelerinde de hızlı bir düşüş yaşanıyor. Türk Telekom kayıtlarına göre, 1996'da 14 bin civarında olan teleks kullanıcı sayısının, 2006 yılı başında 3 bine kadar düştüğü bildiriliyor. Faks kullanıcısı ise 2000 kayıtlarına göre 116 bin 929 iken bu sayı 2005 verilerine göre 130 bine yaklaşıyor.

Teleks, artık sadece düğün ve diğer özel günlerde telgraf yazımında kullanılıyor.