Tayvan'da Ukrayna sonrası korku Çin harekete geçti bile 3. dünya savaşını mı tetikler?

Tayvan'ı sürekli tacizlerde bulunan Çin, Ukrayna'nın Rusya tarafından işgalinin ardından hareketlerini artırdı. Deniz ve hava sahasına son günlerde yaptığı tacizler sonrası işgal korkusu sardı. Tayvan'ın da işgalinin olması halinde savaşın küresel düzeyde büyümesi endişesi hakim.

Çin Halk Kurtuluş Ordusu'na (PLA) ait 7 savaş uçağının, Tayvan'ın "Hava Savunma Tanımlama Sahası" (ADIZ) ilan ettiği bölgeye girdiği bildirildi.

Tayvan Savunma Bakanlığının resmi Twitter hesabından yapılan açıklamada, 4 "J-16" ve 2 "J-10" savaş uçağı ile 1 "Y-8 ASW" deniz devriye uçağının akşam saatlerinde hava savunma sahasının güneybatı bölümüne girdiği belirtildi.

Açıklamada, uçakların telsizle uyarıldığı, askeri devriye uçakları ile hava savunma füze sistemlerince takibe alındığı aktarıldı.

Uluslararası hukukta tanımı bulunmayan ve herhangi bir uluslararası otorite tarafından denetlenmeyen ADIZ, genelde ülkelerce tek taraflı ilan ediliyor. Tanımlama sahası, ülkenin tanımlı hava sahasını ihlal niyeti olmayan sivil uçakları kapsamına almıyor ancak bölgeye giren askeri uçaklar, potansiyel tehdit değerlendirilerek uyarılıyor.

Pekin'in 2021'de Çin Halk Cumhuriyeti'nin kuruluşunun yıl dönümünün kutlandığı 1 Ekim ve izleyen günlerde, Tayvan'ın ADIZ ilan ettiği bölgeye çok sayıda uçakla girmesi, bölgede gerilimi yükseltmişti.

Tayvan Savunma Bakanlığı, 1 Ekim'de 38, 2 Ekim'de 39, 3 Ekim'de 16 ve 4 Ekim'de 56 savaş uçağının hava savunma tanımlama sahasına girdiğini bildirmişti.

4 Ekim'deki uçuşlar, Tayvan'ın kayıtlarını tutmaya başladığı Eylül 2020'den bu yana bir günde tespit ettiği en çok sayıda uçağın katıldığı "ihlal" olmuştu.

Çin - Tayvan gerilimi

Tarih kitaplarına göre, Xinhai Devrimi'yle 2000 yıldır hüküm süren Qing hanedanının yıkılmasının ardından 1 Aralık 1912'de Sun Yat-sen liderliğinde Çin Cumhuriyeti kuruldu. Bu cumhuriyetin sınırları hem Çin anakarasını hem de Tayvan adasını kapsıyordu. Bir süre sonra patlak veren Çin İç Savaşı nedeniyle Çin Cumhuriyeti'nin hükümet merkezi Tayvan adasına taşındı. Ardından 1 Ekim 1949'da Çin Komünist Devrimi'nin sonucu olarak Çin Halk Cumhuriyeti kuruldu. Chiang Kai-shek'in kapitalizm yanlısı "Milliyetçi Hükümeti" ise Tayvan'a çekildi.

Resmi adı halen Çin Cumhuriyeti olan Tayvan, Çin anakarasının da kendi toprağı olduğunu savunuyor. Çin Halk Cumhuriyeti de Tayvan Boğazı'nın iki yanındaki toprakların da Çin'e ait olduğu esasına dayanan "tek Çin" ilkesi doğrultusunda Tayvan üzerinde hak iddia ediyor. Ancak Tayvan'da yaşayıp da kendini Çinli hissedenlerin sayısı oldukça az. Nitekim sonuçları 2020 yılında Ulusal Chengchi Üniversitesi tarafından açıklanan bir araştırmada, adada yaşayanların yüzde 64'ünü kendisini sadece Tayvanlı olarak tanımlıyordu. Çinli olduğunu söyleyenlerin oranı ise yalnızca yüzde 3'tü. Dahası Çin Komünist Partisi'nin 1949'dan bu yana ada üzerinde kontrol sağladığı herhangi bir dönem de bulunmuyor.

Tayvan'ı bağımsız bir ülke olarak tanıyan Birleşmiş Milletler (BM) üyelerinin sayısı sadece 14. 50'den fazla ülkenin de çeşitli temsilcilik ofisleri ve konsolosluklar aracılığıyla Tayvan'la gayri resmi ilişkileri bulunuyor. BM'deki ve diğer çokuluslu örgütlerdeki katılımı oldukça sınırlı olan Tayvan'ın Çin'in etkisiyle "diplomatik yalnızlığa" zorlandığı da yaygın bir yorum.