Şirketlerin ortalama ömrü 12 yıl

Cumhuriyetle yaşıt olan Ankara Ticaret Odası (ATO), 1923 yılından bu yana üyesi olan şirketleri, sektörler, şirket şekli ve ömürlerine göre inceledi

''1923- 2005 Cumhuriyet'ten Günümüze Şirket İstatistikleri'' başlıklı inceleme sonuçlarına göre, ATO'ya 1923 yılından 2005 yılı Eylül ayına kadar toplam 166 bin 436 şirket kaydoldu. Bu şirketlerin 40 bin 755'i (yüzde 24) kapandı, 125 bin 861'i halen faaliyet gösteriyor. ATO'nun yaptığı çalışmaya göre, şirketlerin ortalama ömrü 12 yıl. Ancak, ortalama ömür, şirket türlerine göre değişiklik gösteriyor. KOLLEKTİF ŞİRKETLER UZUN YAŞIYOR ''En uzun yaşayan şirketler'' 20 yıllık ortalama ömür ile ''kolektif şirketler'', ''en kısa ömürlü şirketler'' ise 4 yıllık ortalama ömür ile ''müesseseler''. İncelemeye göre, ''kooperatifler'' ortalama 17 yıl, ''komandit şirketler'' 16 yıl, ''anonim şirketler'' ve ''şahıs firmaları'' 13 yıl, ''limitet şirketler'' 10 yıl yaşıyor. ''Yabancı şirketler''in ortalama ömrü ise 9 yılda kalıyor. EN ÇOK LİMİTED ŞİRKET AÇILDI ATO'ya kuruluşundan bu yana kayıt olan 166 bin 436 şirketin yüzde .3'ü limitet şirket statüsünde kuruldu. Kuruluş işlemleri diğerlerine göre daha kolay olan limitet şirketleri, yüzde 37.5'lik payla şahıs firmaları, yüzde 8.1'lik payla anonim şirketler takip etti. Kooperatiflerin toplam içindeki oranı yüzde 6'da kalırken, kolektif şirketlerin oranı binde 9, komandit ve yabancı şirketlerin oranı binde 8, müesseselerin oranı ise binde 1 olarak gerçekleşti. EN ÇOK, ŞAHIS ŞİRKETLERİ KAPANDI ATO üyesi şirketlerin kapanma oranlarına bakıldığında, ilk sırayı yüzde 47.9 ile şahıs firmalarının aldığı görülüyor. Gayrimenkul ve nakdinin fazla olmaması, buna bağlı olarak borçlanma durumunun diğer şirket türlerine göre daha zor olması ve kredi maliyetlerinin yüksekliği, şahıs şirketlerinin kapanma nedenlerinin başında yer alıyor. Profesyonel yönetiminin olmadığı şahıs şirketlerinde, gelişen ekonomik yapıya ve değişen yönetim trendlerine uyum sağlayamama da bu şirketlerin yoğun biçimde kapanmalarına neden oluyor. Şahıs şirketlerini yüzde 41.3 ile limitet şirketler, yüzde 10 ile anonim şirketler, yüzde 3 ile kooperatifler takip ediyor. MESLEK GRUPLARI İNCELEMESİ ATO'nun çalışmasında üye şirketler meslek grupları bazında da incelendi. Buna göre, sayıca en büyük bölümü ''inşaat müteahhitleri'' oluşturuyor. Mayıs 1923- Eylül 2005 döneminde ATO'ya 24 bin 704 inşaat müteahhidi kaydoldu. Bunlardan 8 bin 35'i faaliyetini sonlandırdı, 16 bin 669'u ise halen faal. Bu rakamın toplam içindeki oranı yüzde 14.9. İnşaat müteahhitleri meslek grubundaki şirketlerin ortalama ömrü ise 13 yıl olarak hesaplandı. İnşaat müteahhitlerini, yüzde 4.9'luk oranla ''gıda ve ihtiyaç maddeleri perakendecileri'' izliyor. Kuruluşundan bu yana ATO'ya, 8 bin 218 adet şirket gıda ve ihtiyaç maddeleri perakendecileri meslek grubundan kayıt olurken, bunlardan bin 357'si faaliyetine son verdi, 6 bin 861'i ise halen faaliyetini sürdürüyor. Bu meslek grubunda da şirketlerin ortalama ömrü 10 yıl. Motorlu taşıt ve yedek parça satıcıları, yüzde 4.4'lük payla üçüncü sırada yer alıyor. ŞİRKETLER İLK 5 YILDA PES EDİYOR ATO'nun çalışmasına göre, kuruluşundan 2005 Eylül ayına kadar üye olan şirketlerin yüzde 24.4'ü faaliyetine son verdi. Kapanan şirketlerin yüzde 33.3'ü ilk 5 yıl içinde pes ederek kapısına kilit vuruyor. 6-10 yıllık dilimde kapanan şirketlerin oranı yüzde 18.6 iken, 11-15 yıllık dilimde bu oran 17.5'e, 15-20 yıllık dilimde 14.1'e, 21-25 yıllık dilimde yüzde 7.5'e, 26-30 yıllık dilimde yüzde 4.7'ye, 31-35 yıllık dönemde yüzde 2.5'e, 36-40 yıllık dönemde ise yüzde 1.1'e geriliyor. Şirketlerin yalnızca yüzde 1.8'i 40 yıldan uzun süre ayakta kalabiliyor. KRİZLER ŞİRKET KAPATTIRIYOR ATO'nun çalışması, şirketlerin genel ekonomik koşullardan etkilenme durumlarını da ortaya koyuyor. Türkiye'nin karma ekonomik sistem uyguladığı yıllarda, kapanan şirketlerin açılan şirketlere oranı yüzde 0,2 ile yüzde 3.8 arasında seyrederken, serbest piyasa ekonomisine geçilen 1980 yılından itibaren bu oranın arttığı, hatta kriz yıllarında ve o yılı izleyen yılda tırmandığı görülüyor. 1986 yılında yaşanan krizde kapanan şirketlerin açılan şirketlere oranı yüzde 4.4 olurken, izleyen yılda yüzde 8'e çıktığı görülüyor. 1989 krizinde ise kapanan şirketlerin açılan şirketlere oranı yüzde 38.5 oldu. 1990 krizinde bu oran yüzde 49.2'ye yükseldi. 1989 yılında 3 bin 55 yeni şirket kurulmasına karşın bin 175 şirket kapandı. 1990 yılında ise 2 bin 948 şirket kuruldu, bin 451 şirket kapandı. Aynı tablo, Körfez Savaşı'nın tetiklediği 1991 krizinde de ortaya çıktı. 1991'de 3 bin 266 şirket kurulurken, bin 476 şirket kapandı. Kapanan şirketlerin açılan şirketlere oranı yüzde 45.2 oldu. 5 Nisan kararlarıyla sonlanan 1994 krizi de şirketlerin faaliyetini etkiledi. 1994 yılında 6 bin 69 şirket açılırken bunun yüzde 29.5'i olan bin 790 şirket faaliyetini sonlandırdı. Ertesi yıl da şirketlerin kapanma oranı yüzde 30.5'e yükseldi. Asya krizinin etkisiyle tetiklenen ve 1999 yılında IMF ile stand-by imzalanmasına neden olan krizde de durum değişmedi. 1999 yılında kapanan şirketlerin oranı yüzde 31.4 olarak gerçekleşti. 1999 yılında 5 bin 35 şirket açılırken bin 680 şirket kapandı. 2001'de IMF'nin uyguladığı istikrar programının çöküşüyle yaşanan krizde kapanan şirketlerin oranı yüzde 21.9 olarak gerçekleşti. 2004 yılı şirketler için kötü bir yıl oldu ve 13 bin 161 yeni şirket kurulmasına karşın, 12 bin 912 şirket kapandı. Kapanan şirketlerin açılan şirketlere oranı, tarihinin en yüksek rakamına ulaştı ve yüzde 98.1 olarak gerçekleşti. KAPANMA NEDENLERİNİN BAŞINDA İFLAS GELİYOR ATO'ya kuruluşundan bu yana üye olan şirketlerin 40 bin 755'i kapanırken, kapanma nedenlerinin başında ''iflas'' yer aldı. Şirket kapanma nedenleri, genel ekonomik sebepler, ölüm, devir ve birleşme, mahkeme kararıyla fesih, sermaye yetersizliği, finansman teminindeki güçlük, ortaklar ve yönetimdeki ihtilaflar, ticareti terk olarak bildirildi. ŞİRKETLERİN ÇINARLARI Şirketlerin ömrü ortalama 12 yıl olarak belirlenmekle birlikte, ömrü yarım asırı aşan şirketler de var. Ankara'nın köklü şirketlerinden ilki, bugün dünya şirketleri arasında yer alan Koç Holding. 1917 yılında kurulan ve ''Koçzade Hacı Mustafa Rahmi'' adıyla Ankara'da esnaflığa başlayan Hacı Mustafa Rahmi, şirketi, 1926 yılında oğlu Vehbi Koç'a devretti. ATO'nun kuruluşunun ardından Vehbi Koç, şirketini 1927 yılında odaya kaydettirdi. 1935 yılında da şirketin unvanını Vehbi Koç olarak değiştirdi. Ünlü kolonya markası Eyüp Sabri Tuncer de Ankara'nın çınarlaşmış şirketlerinin başında geliyor. ''Ankara'nın ilk anonim şirketi'' 1924 yılında kurulan Türkiye İş Bankası Merkez Şubesi... 1932 yılında ATO'ya kayıt olan Tarihi Çiçek Lokantası, 1948 yılında Ali İpek tarafından kurulan Koza Davetiye, 1932 yılında açılan Sabuncakis Çiçekçilik de Ankara'nın köklü şirketleri arasında yer alıyor. ATO BAŞKANI AYGÜN ''1923- 2005 Cumhuriyet'ten Günümüze Şirket İstatistikleri'' adlı çalışmaya ilişkin değerlendirmede bulunan ATO Başkanı Sinan Aygün, ''Türkiye'de şirketlerin ömürleri, kurucularının ömürlerinden bile kısa... Bunun nedeni ise Türkiye ekonomisindeki istikrarsızlık'' dedi. 82 yıllık Cumhuriyet tarihinde, Türk iş dünyasının sermaye yetersizliğine rağmen belli bir birikime sahip olduğuna, ancak alınan mesafenin yeterli olmadığına dikkati çeken Aygün, şunları kaydetti: ''Avrupa'da, Amerika'da 200 yıl yaşayan çok sayıda şirket varken, Türkiye'de ömürleri 40 yılı aşan şirket sayısı parmakla gösterilecek kadar az. Bir şirketin ömrünün uzun olması o şirketin tecrübeli ve donanımlı olması anlamına geliyor. Türkiye'de ekonominin belli bir raya oturmadan ilerlemesi şirketleşme kültürünün de oluşamamasına neden oluyor. Şirketleşme kültürünün olmayışı da şirket sirkülasyonuna ve başta işsizlik olmak üzere, ticari hayatın gelişememesine yol açıyor.''