Sigaraya savaş açan Oflu Hoca'nın hikayesi 128 yıl sonra yeniden gündemde

'Oflu Hoca' olarak bilinen Osmanlı döneminin din adamlarından Mehmet Emin Efendi'nin sigara ve nargilenin zararlarını anlatmak için 1891'de yazdığı Osmanlıca risale, "Oflu Hocanın Sigara Manifestosu" adıyla Türkçe olarak yayımlandı.

İstanbul Aydın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Arapça Öğretmenliği Bölüm Başkanı Prof. Dr. Hüseyin Elmalı ve Türkiye Sigarayla Savaş Derneği Başkanı Doç. Dr. Mustafa Aydın'ın ortaklaşa yürüttüğü çalışma, sigaranın zararlarıyla ilgili mücadelede önemli bir tarihi ismi ortaya çıkardı.

İki akademisyen, din adamı Mehmet Emin Efendi'nin 1891'de sigara ve nargilenin zararları üzerine yazdığı "Risaletu Mürşidi'l İhvan fi Hakki'd Duhan" adlı eseri, Osmanlıcadan Türkçeye çevirdi.

"Oflu Hocanın Sigara Manifestosu" adıyla yayımlanan kitap, "Oflu Hoca"nın hikayesini de gündeme taşıdı.

Prof. Dr. Hüseyin Elmalı, AA muhabirine yaptığı açıklamada, kitapta risalenin Osmanlıca baskısının yanında Türkçe çevirisi ve Oflu Mehmet Emin Hoca hakkında bilgi bulunduğunu söyledi.

Kitabın içeriği hakkında bilgi veren Prof. Dr. Elmalı şunları kaydetti:

"Osmanlıca baskıyı Türkçeye çevirirsek 'Kardeşleri sigara hakkında aydınlatan risale' anlamına geliyor. Kitabı üç bölüme ayırmış. Birinci bölümde sigaranın İslam'a göre haram ve yasak olduğunu bütün dini yayınlardan toplamış. Bunları 23 madde halinde sıralamış. Buna belli bir sorumluluk bilinci içinde ciddi kafa yormuş. İkinci bölümde, sigaranın zararlarını 43 başlık altında anlatmış. Hakikaten enteresan, 43 başlık kimsenin aklına gelmez. Bundan sonra da sigarayı bırakanların, tövbe edenlerin kazanımlarını bir başlık altında toplamış, 20 madde de orada sıralamış. Ondan sonra da nargile hakkında görüşlerini yazmış."

2 yıl sürgün cezası almış

Sigara risalesini yayımladıktan sonra Oflu Mehmet Emin Hoca'nın tütün localarının baskısıyla iki yıl sürgün cezasına çarptırıldığını anlatan Elmalı, şu bilgileri verdi:

"Sorumluluk bilinci taşıyan bir aydın olarak birçok riski göze almış, bu bedeli de sürgün olarak ödemiş. Sürgün edilmiş ama daha sonra millet Emin Efendi'nin kıymetini bilmiş. Bunu nereden çıkarıyorum? Fatih Sultan Mehmet Han'ın türbesi yanına onu defnetmişler. Kabrine gidilince Fatiha okunması gereken çok değerli bir insan."

"O zaman da sigara kartelleri varmış"

Türkiye Sigarayla Savaş Derneği Başkanı Doç. Dr. Mustafa Aydın, kitabın yayınlanması ile sigara ile savaşmış bir şahsiyeti topluma kazandırdıklarını söyledi.

Mehmet Emin Hoca'nın sigaraya karşı verdiği mücadele sonucu hapsedildiğini, dışlandığını belirten Aydın, "O zaman da sigara kartelleri varmış. Bunu halkın özellikle gençlerin hizmetine sunmak için orijinal metniyle beraber yayımladık. Tarihi değeri yüksek bir yüksek bir kitap." dedi.

Mehmet Emin Efendi kimdir?

Mehmet Emin Efendi, 1815'te Trabzon'un Of ilçesine bağlı Ballıca köyünde doğdu. İlk öğreniminin ardından 1838'de İstanbul'a giderek Fatih'te Hırka-i Şerif Camisi'nin çevresinde ikamet etti. Fatih Tabhane Medresesi'nde bir odasının bulunduğu kaydedilen Oflu Mehmet Emin Efendi, Fatih Camisi'nin de aralarında bulunduğu camilerde 60 yıl vaaz verdi. Mehmet Emin Efendi toplumda yaygın hale gelen sigara ve nargile türünden keyif verici maddeler konusunda yazdığı bir risalede sigara içmenin haram olduğuna hükmettiğinden kitabı yasaklandı ve iki yıl sürgün cezasına çarptırıldı. 1902'de vefat eden Oflu Mehmed Emin Efendi'nin cenazesi, Fatih Camisi haziresine defnedildi.