Sezer'in iade ettiği yasa aynen kabul

Cumhurbaşkanı Necdet Sezer'in bir kez daha görüşülmek üzere Meclis'e iade ettiği Dernekler Yasası, TBMM Genel Kurulu'nda hiçbir değişiklik yapılmadan kabul edildi.

İçişleri Komisyonu'nda olduğu gibi TBMM Genel Kurulu'nda da Cumhurbaşkanı'nın iadesine gerekçe olan 10 ve 21. maddelerde değişiklik yapılmadı. Söz konusu maddeler, derneklerin siyasi partilerden, sendikalardan, mesleki kuruluşlardan yardım alabilmesine, bunlara yardım edebilmesine olanak sağlıyor. Bunun yanısıra derneklerin yurtdışındaki kişi ve kuruluşlardan ayni ve nakdi yardım alabilmesine imkanı getiriliyor. Cumhurbaşkanı Sezer, derneklerin yurtdışından aldığı yardımı siyasi partilere aktarabileceğini, bunu da Anayasa'ya aykırılık oluşturacağını belirterek yasası iade etmişti. Yasa'nın Genel Kurul'da görüşülmesi sırasında söz alan CHP Denizli Denizli Milletvekili Mustafa Gazalcı, düzenleme ile derneklerin para işinin içine sokulacağını; bunun da önemli sakıncalar yaratacağını ve dernekleşmenin suiistimal edileceğini söyledi. Gazalcı, yasayı Anayasa Mahkemesi'ne götüreceklerini açıkladı. CHP İzmir Milletvekili Hakkı Ülkü de derneklerin yurt dışından aldıkları bağışları partilere aktarabileceğini bildirerek, geçmişte kapatılan Refah Partisi'ne bu yolla önemli bağışlar yapıldığını ifade etti. AK Parti Kastamonu Milletvekili Sinan Özkan ise derneklerin parasal yardım alması konusunda ileri sürülen olumsuzlukların geçmişte meydana gelmediğini, yasanın AB sürecinde önemli adımlardan birini oluşturduğunu söyledi. Konuşmaların ardından yasanın 10 ve 21. maddeleri değiştirilmeden kabul edildi. YASA NE GETİRİYOR? Dernek faaliyetlerine ''AB standardı'' getiren yasada, ''Dernek'', ''Kazanç paylaşma dışında, kanunlarla yasaklanmamış belirli ve ortak bir amacı gerçekleştirmek üzere, en az 7 gerçek veya tüzel kişinin, bilgi ve çalışmalarını sürekli olarak birleştirmek suretiyle oluşturdukları tüzel kişiliğe sahip kişi topluluğu'' şeklinde tanımlanıyor. Yasaya göre, fiil ehliyetine sahip gerçek veya tüzel kişiler önceden izin almadan dernek kurabilecek. Ancak, Türk Silahlı Kuvvetleri ve kolluk kuvvetleri mensupları ile kamu kurum ve kuruluşlarının memur statüsündeki görevlileri hakkında özel kanunlarında getirilen kısıtlama hükümleri saklı kalacak. Yasa, yargı mensuplarının derneklere üye olmalarında izin şartını kaldırıyor. ÇOCUKLARA DERNEK KURMA HAKKI Dernek kurma hakkını Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi doğrultusunda düzenleyen yasa, 15-18 yaşlar arasındaki, ayırt etme gücüne sahip küçüklerin Uluslararası Çocuk Hakları Sözleşmesi gereğince dernek kurmasına olanak veriyor. Çocuklar, yasal temsilcilerinin yazılı izni ile çocuk dernekleri kurabilecek veya kurulmuş çocuk derneklerine üye olabilecekler. Çocuk derneklerine 18 yaşından büyükler kurucu veya üye olamayacak. 12 yaşını dolduran çocuklar, yasal temsilcilerinin izniyle yönetim ve denetim organlarında görev almamak şartıyla derneklere üye olabilecekler. Her derneğin bir tüzüğünün olmasını şart koşan yasaya göre, dernekler, tüzüklerinde gösterilen amaçlarını gerçekleştirmek üzere uluslararası faaliyette veya işbirliğinde bulunabilecek. Ayrıca, yurtdışında temsilcilik veya şube açabilecek, yurtdışında dernek veya üst kuruluş kurabilecek veya yurtdışında kurulmuş dernek veya kuruluşlara katılabilecek. YABANCI DERNEKLER BAKANLIK İZNİYLE Yabancı dernekler, Dışişleri Bakanlığı'nın görüşü alınmak suretiyle İçişleri Bakanlığı'nın izniyle Türkiye'de faaliyette veya işbirliğinde bulunabilecek, temsilcilik veya şube açabilecek, dernek veya üst kuruluş kurabilecek veya kurulmuş dernek veya üst kuruluşlara katılabilecek. En az 5 dernek federasyon, en az 3 federasyon da konfederasyon kurabilecek. Federasyon ve konfederasyonlar her ne ad altında olursa olsun başka bir örgüt kuramayacak. Yasa, derneklerde iç denetimi esas alıyor. Buna göre genel kurul, yönetim kurulu veya denetim kurulu tarafından iç denetim yapılabileceği gibi bağımsız denetim kuruluşlarına da denetim yaptırılabilecek. DERNEKLER YARDIM ALABİLECEK Dernekler, tüzüklerinde gösterilen amaçları gerçekleştirmek üzere, benzer amaçlı derneklerden, siyasi partilerden, işçi ve işveren sendikalarından ve mesleki kuruluşlardan maddi yardım alabilecek ve bu kurumlara maddi yardımda bulunabilecek. Bunun yanı sıra dernekler kamu kurum ve kuruluşları ile görev alanlarına giren konularda ortak projeler yürütebilecek. Bu projelerde kamu kurum ve kuruluşları, proje maliyetlerinin en fazla yüzde ellisi oranında ayni veya nakdi katkı sağlayabilecek. Dernekler, tüzüklerinde yazılı olmak ve sağlanan karı üyelerine paylaştırmamak, gelir, faiz veya başka adlarla üyelerine aktarmamak şartıyla üyelerinin, yiyecek, giyecek gibi zaruri ihtiyaç maddelerini ve diğer mal ve hizmetlerle kısa vadeli kredi ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla sandık kurabilecek. Üye sayısının 100 kişiden fazla olması durumunda dernek hizmetleri gönüller veya yönetim kurulu kararıyla göreve başlatılan ücretliler aracılığıyla yürütülecek. Derneklerin yönetim ve denetim kurullarının kamu görevlisi olmayan başkan ve üyelerine ücret verilebilecek. Yönetim ve denetim kurulu üyeleri dışındaki üyelere ücret, huzur hakkı veya başka bir ad altında herhangi bir karşılık ödenemeyecek. GENÇLİK VE SPOR KULÜPLERİ Dernekler, başvurmaları durumunda spor faaliyetine yönelik olanlar spor kulübü, boş zamanları değerlendirme faaliyetine yönelik olanlar gençlik kulübü ve her iki faaliyeti birlikte amaçlayanlar gençlik ve spor kulübü adını alacak. Bu kulüpler, Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü'nce tutulacak kütüğe kayıt ve tescil edilecek. Genel kurul kararı ile feshedilen veya kendiliğinden sona erdiği tespit edilen derneğin para, mal ve haklarının tasfiyesi, tüzüğünde gösterilen esaslara göre yapılacak. BASIMEVLERİNİN SORUMLULUĞU Basımevleri, dernek gelirlerinin toplanmasında kullanılacak alındı belgelerini bastıktan sonra, bu belgelerin seri ve sıra numaralarını onbeş gün içinde mülki idare amirliğine bildirmekle yükümlü tutulacak. Yasa ve yönetmeliklere aykırı olan ve konusu suç teşkil etmeyen hata ve noksan dernek işlemleri 30 gün içerisinde giderilecek. Dernekler Yasası ile ilgili olarak hukuk mahkemelerinde bakılacak davalarda basit yargılama usulü yapılacağına hükmeden yasa, derneklerin, yıl sonu itibarıyla faaliyetlerini, gelir ve gider işlemlerinin sonuçlarını düzenleyecekleri beyanname ile her yıl Nisan ayı sonuna kadar mülki idare amirliğine vermesini de zorunlu tutuyor. Gerekli hallerde, derneklerin tüzüklerinde gösterilen amaçlar doğrultusunda faaliyet gösterip göstermedikleri, defterlerini ve kayıtlarını mevzuata uygun olarak tutup tutmadıkları İçişleri Bakanı veya mülki idare amiri tarafından denetlettirilebilecek, ancak bu denetimlerde kolluk kuvveti mensupları görevlendirilemeyecek. Denetimler mesai saatleri içinde yapılacak ve denetimin yapılacağı 24 saat önceden derneklere bildirilecek. KOLLUK KUVVETLERİNİN YETKİSİ Kamu düzeninin korunması veya suç işlenmesinin önlenmesi nedenlerinden birine bağlı olarak usulüne göre verilmiş hakim kararı olmadıkça, yine bu nedenlere bağlı olarak gecikmesinde sakınca bulunan durumlarda mülki idare amirinin yazılı emri bulunmadıkça, kolluk kuvvetleri dernek ve eklentilerine giremeyecek, arama yapamayacak ve eşyaya el koyamayacak. Mülki idare amirinin kararı 24 saat içinde görevli hakimin onayına sunulacak. Hakim, kararını el koymadan itibaren 48 saat içinde açıklayacak, aksi halde el koyma kendiliğinden kalkacak. YURTDIŞINDAN YARDIM ALINMASI Dernekler, mülki idare amirliğine önceden bildirimde bulunmak şartıyla yurtdışındaki kişi, kurum ve kuruluşlardan ayni ve nakdi yardım alabilecek. Parasal yardımlar, bankalar aracılığıyla alınabilecek. Dernekler, genel kurulun yetki vermesiyle yönetim kurulu kararıyla taşınmaz mal alıp satabilecekler. Dernekler, edindikleri taşınmazları, tapuya tescilinden itibaren bir ay içinde mülki idare amirliğine bildirmekle yükümlü tutulacak. TEMSİLCİLİK VE PLATFORM OLUŞTURMA Dernekler, temsilcilik açabilecek; amaçlarıyla ilgisi bulunan ve kanunlarla yasaklanmayan alanlarda, kendi aralarında veya vakıf, sendika ve benzeri sivil toplum kuruluşlarıyla ortak bir amacı gerçekleştirmek üzere ve yetkili organlarının kararı ile platformlar oluşturabilecek. İZNE TABİ FAALİYETLER Yasaya göre dernekler, amaçlarını gerçekleştirmek üzere, yasaların dernekler tarafından yapılmasını yasaklamadığı eğitim ve öğretim faaliyetleri için yurt, pansiyon gibi tesisleri açmaları, işletmeleri ve lokallerinde alkollü içki kullanılması mülki idare amirinden izin almaları koşuluna bağlanıyor. KAMU YARARINA DERNEKLER Kamu yararına çalışan dernekler, ilgili bakanlıkların ve Maliye Bakanlığı'nın görüşü üzerine, İçişleri Bakanlığı'nın teklifi ve Bakanlar Kurulu kararıyla belirlenecek. Bir derneğin kamu yararına çalışan derneklerden sayılabilmesi için, en az bir yıldan beri faaliyette bulunması ve derneğin amacı ve bu amacı gerçekleştirmek üzere giriştiği faaliyetlerin topluma yararlı sonuçlar verecek nitelikte ve ölçüde olması şartı aranacak. Kamu yararına çalışan dernekler en az 2 yılda bir denetlenecek. Yapılan denetimler sonucunda düzenlenen raporlar üzerine, bu derneklerin organlarında görev alan üyeler veya ilgili personelin, ağır hapis veya ağır para cezası verilmesini gerektiren suç işlendiğinin tespit edilmesi halinde, geçici olarak İçişleri Bakanlığı'nca görevden uzaklaştırılabilecek. Kamu yararına çalışan derneklerin, denetimler sonunda bu niteliklerini kaybettikleri belirlenirse kamu yararına çalışan derneklerden sayılma kararı kaldırılacak. Türkiye Kızılay Derneği ve Türk Hava Kurumu'nun Bakanlar Kurulu tarafından onaylanacak. İZİNLE ALINABİLECEK İSİMLER Dernek adlarında; ''Türk, Türkiye, Milli, Cumhuriyet, Atatürk, Mustafa Kemal'' kelimeleri ile bunların baş ve sonlarına getirilen eklerle oluşturulan kelimeler, İçişleri Bakanlığı'nın izni ile kullanılabilecek. Dernekler, mevcut veya mahkeme kararıyla kapatılmış veya feshedilmiş bir siyasi partinin, sendikanın veya üst kuruluşun, bir derneğin veya üst kuruluşun adını, amblemini, rumuzunu, rozetini ve benzeri işaretleri ya da başka bir ülkeye ve daha önce kurulmuş Türk devletlerine ait bayrak, amblem ve flamalarını kullanamayacak. YASAK DERNEKLER VE YASAK FAALİYETLER Tüzüklerinde gösterilen amaç ve bu amacı gerçekleştirmek üzere sürdürüleceği belirtilen çalışma konuları dışında faaliyette bulunamayacak olan dernekler, Anayasa ve yasalarla açıkça yasaklanan amaçları veya konusu suç teşkil eden fiilleri gerçekleştirmek amacıyla kurulamayacak. Dernekler, askerliğe, milli savunma ve genel kolluk hizmetlerine hazırlayıcı öğretim ve eğitim faaliyetlerinde bulunamayacak, bu amaçları gerçekleştirmek üzere kamp veya eğitim yerleri açamayacak. Üyeleri için özel kıyafet veya üniforma kullanamayacak. Yasa, derneklerin, defterlerinde ve kayıtlarında ve Türkiye Cumhuriyeti'nin resmi kurumlarıyla yazışmalarında Türkçe kullanmalarını zorunlu tutuyor. Yasaya aykırı davranışlarda uygulanacak cezaları düzenleyen yasa hükümleri, suçun niteliğine göre 100 milyon lira ile 3 milyar lira arasında değişen idari ve ağır para cezaları, 3 aydan 3 yıl kadar da hapis cezaları öngörüyor. Cezalar, çocuk dernekleri hakkında, yazılı olarak uyarılmasına rağmen tekrar edilmesi halinde uygulanacak. Yasa, İçişleri Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Yasa'da da değişiklik öngörüyor. Yardım toplama işlemleri kolluk kuvvetlerinden alınarak sivil birimlere devrediliyor. Buna göre, yardım toplamak için mülki idare amirlerinden izin alınacak. Dernekler olağan kongrelerini üç yılda bir yapabilecek. Yasayla dernek kongrelerinde hükümet komiseri bulunma zorunluluğu da kaldırıldı.