Vatandaşın kısa yoldan zengin olma umudu olan "Şans oyunları"yla ilgili denetimsizlik ortaya çıktı. Milli Piyango, şans oyunlarının yönetici şifresine sahip değil.
Abone olŞans oyunlarına ait yönetici şifrelerinin Milli Piyango daresi’nde değil, sistemi kuran GTECH şirketinde olduğu ortaya çıktı. Şirketin çekilişte çıkan numaralardan oluşan yeni bir bilet tanzim ederek ikramiye alma imkanı var.
Vatandaşın, para kazanma beklentisiyle trilyonlarca lira yatırdığı ‘Sayısal Loto’ ve ‘On Numara’ gibi şans oyunlarına ait yönetici şifrelerinin (admin) Milli Piyango İdaresi’nde değil, sistemi kuran Amerikalı GTECH şirketinde bulunduğu ortaya çıktı. Bileti üretenle, şifreyi elinde bulunduranların aynı olması, şans oyunlarını suiistimale açık hale getiriyor. Çünkü, çekilişte çıkan numaralardan oluşan yeni bilet tanzim edilerek ikramiye alabilme imkanı var. İşin daha da vahimi, kurumda 10 yıldır bağımsız kuruluşlarca hiçbir denetleme yapılmaması. Milli Piyango İdaresi yetkilileri denetim yapılmadığını kabul ediyor; ancak sistemin son derece güvenli olduğu- nu ve her müdahalenin anın-da kayda geçtiğini belirtiyor.
Konuyu Meclis gündemine getiren AK Parti Milletvekili Hamza Albayrak, dünyanın birçok ülkesinde piyango idarelerinin, Dünya Piyangolar Birliği’nin (WLA) otorite kabul ettiği güvenlik kuruluşlarının denetiminden geçirildiğine dikkat çekerek, “Bu kuruluşa üye olmamıza rağmen 10 yıldır böyle bir talepte bulunulmaması dikkat çekicidir.” diyor. Albayrak, büyük mağazaların belli bir maddi karşılık halinde vaat ettiği ‘ev ve araba’ gibi çekilişler için dağıttığı seri numarasız biletlerin de suiistimale açık olduğu görüşünde. Seri numarası bulunmayan biletlerin mağaza sahibinin inisiyatifine bırakıldığını belirten Albayrak, mağaza sahibinin hediyesini istediği kişilere verebileceğini öne sürüyor.
Hamza Albayrak, şans oyunlarıyla ilgili denetimsizliği ve yaşanabilecek hadiseleri 2002-2003 yıllarına ait Meclis KİT Komisyonu’nda gündeme taşıdı. Sistemi kuran GTECH firmasının işletmeyi yürütmesinin doğru olmadığını vurgulayan Albayrak, sözleşmeye göre, Milli Piyango İdaresi personeline teknik ve idari eğitim vererek işletmeyi devretmesi gerektiğini belirtiyor.
Albayrak, “Ancak, aradan geçen 9 yılı aşkın süredir sözleşmenin ilgili maddeleri hayata geçirilememiştir. Teknik destek vermesi gereken şirket, 9 yıldır işletmeci pozisyonundadır.” tespitini yapıyor.
Albayrak, diğer ülkelerdeki uygulamaların çok farklı olduğunu kaydediyor. Albayrak’ın verdiği bilgiye göre, Türkiye’nin de üyesi olduğu World Lottery Association’un (WLA) getirmiş olduğu ‘güvenlik kontrol standartları’ bulunuyor. Milli Piyango İdaresi bu standartları yerine getirmiyor. Daha önemlisi, bu kuruluşun otorite kabul ettiği uluslararası güvenlik kuruluşları faaliyette bulunuyor. Başta Avrupa ülkeleri olmak üzere, Çin’in de aralarında bulunduğu pek çok ülkenin piyango işletmeleri bu kuruluşlarca denetleniyor. Milli Piyango İdaresi’nin de bu kuruluşların denetiminden geçerek şertifika alınması gerekiyor. Ancak idare bugüne kadar bağımsız güvenlik kuruluşlarından faydalanmadı. Hamza Albayrak, bu konudaki endişelerini, “Bizde öyle bir yapı var ki, Milli Piyango İdaresi müfettişleri bile sistem üzerinde denetim yapamıyor. Daha acısı, dış dünyaya kapalı olduğu iddia edilen sayısal oyun sistemine GTECH’in kendi ofisinden erişebiliyor olması. Dışarıya kapalı sistemin halini düşünebiliyor musunuz?” sözleriyle dile getiriyor. Albayrak ayrıca, kumar makinelerinin mühürlerinin kırılarak kazanma yüzdeleriyle oynandığına dikkat çekerek, bu yüzden devletin kontrolünde ve sistemi kamu personeli tarafından işletilen bir özelleştirme yapılmasından yana.
Milli Piyango İdaresi yetkilileri, Albayrak’ın sistem üzerinde 10 yıldır denetim yapılmadığı iddialarını kabul ediyor. Yetkililer, “Sistem son derece güvenli. Binde 0,1 bile güvenlik zafiyeti yok. Albayrak’ın iddia ettiği gibi de bilet üretme hadisesinin yaşanması mümkün değil. Çünkü güvenlik duvarları var. Sisteme her müdahale kayda geçiyor. Kimin yaptığı, denetimde hemen ortaya çıkar. Ayrıca, idare olarak WLA’nın belirlemiş olduğu güvenlik kuruluşlarına kurumumuzu denetlettirmek gibi bir zorunluluğumuz da yok.” değerlendirmesini yapıyor. İdare yetkilileri, sistemi kuran GTECH firmasından bu işlemi tamamladıktan sonra şifrelerin (işletmenin) firmadan neden geri alınmadığı konusunda çelişkili bilgiler veriyor. Bir taraftan sistemin yeterli uzman olmadığı için geri alınmadığı belirtilirken, diğer yandan suiistimal olmaması için kurumun uzmanlarının sürekli denetim yaptıkları kaydediliyor. Kurumda görev yapmış bir uzman ise, tüm şifreleri elinde bulunduran kişinin kötü niyetli olması durumunda her türlü işlemi yapabileceğini belirterek, “Burada sorun sistemin güvenli olup olmadığı değil, sistem üzerinde yapılabilecek işlemlerdir. Her türlü işlem yapılıp daha sonra silinebilir. Denetim olmadığı için, Albayrak’ın senaryosu muhtemeldir.” diyor.
Brezilya’da soruşturma
ABD’li GTECH firması dünya piyango pazarının yüzde 60’ını elinde bulunduruyor. Bu alanda dünyanın lideri konumunda. The Wall Street Journal yazarlarından William Bulkeley’in 13 Mayıs 2004 tarihli yazısında Brezilya hükümetinin GTECH firması iki üst düzey yetkilisi ve 7 çalışanı hakkında suç duyurusunda bulunduğunu yazmıştı. Bunun üzerine, GTECH hakkında Brezilya’nın suçlamalarına karşı soruşturma başlatılmıştı.
Piyangoya talip çok
Milli Piyango İdaresi’nin özelleştirilmesi çalışmaları sürüyor. Yabancılarla yapılan görüşmelerin ardından şartname yazımına başlandı. Gelir bölüşümü yoluyla özelleştirilecek kuruma çok sayıda firma ilgi gösteriyor. Görüşme yapan yabancılar arasında İtalyan Lottomiatica, ABD’li GTECH Corp,. Yunan Opap ve İntralat ile İngiliz Camelot da bulunuyor. Türkiye’den Koç, Sabancı, Doğuş, Doğan, Oyak ve Çukurova ihaleye katılma hazırlığında.
‘Mağaza sahipleri yaptıkları çekilişlerde eşine dostuna kazandırıyor’
Milletvekili Hamza Albayrak, mağazalarda düzenlenen ‘ev ve araba’ çekilişlerinin suiistimale açık olduğunu belirtiyor. Milli Piyango İdaresi’nin son yapılan yönetmelik değişikliğiyle, seri numaralı bilet uygulamasından vazgeçtiğini, böylelikle vatandaşın çekilişle ilgili hakkının mağaza sahibinin iyi niyetine bırakıldığını belirten Albayrak, “Eskiden, sandıklar mühürlü, biletlerin üzerinde seri numarası bulunurdu. Ayrıca, basılan biletin sayısı piyango idaresine bildirilirdi.” diyor. Albayrak konuyla ilgili komisyonda konuyu örnekleriyle anlattı: “Örneğin ben kötü niyetli mağaza sahibiyim. Satışımı artırmak için çekiliş yapacağım ve çekiliş sonunda bir ev vereceğimi duyuruyorum. 100 YTL’lik alışveriş yapana 3 bilet veriyorum. Bilette seri numarası yok. Sandıkta mühür yok. İnsanlar ismini yazıp atıyor. Çekiliş günü sandıklardan çıkan biletlerin bir kısmını mağazada imha ediyorum. Eşime dostuma bilet dolduruyorum. Böylelikle çekiliş benim lehime sonuçlanıyor.” Albayrak, çekiliş talebi olan firmaların seri numaralı ve Milli Piyango İdaresi onaylı bilet vermesi ve çekiliş gününe kadar sandıkların mühürlü olması gerektiğini belirtiyor. İşlemlerin noter tarafından kayıt altında tutulmasının önemine işaret eden Albayrak, Piyango İdaresi yetkililerine, “Herhangi bir itiraza karşılık biletlerin 6 ay saklanması gerekiyor. Bir itiraz karşısında bilet sandıktan çıkmazsa, firmaya yaptırım uygulanmalı. Vatandaşın hakkı böyle korunur. Yönetmelik değişikliğine neden gittiğinizi, bu tür çekilişleri nasıl denetlediğinizi evraka dayalı olarak izah ediniz.” sorularını yöneltiyor. Milli Piyango yetkilileri Albayrak’ın verdiği bilgilerin doğru olmadığını ileri sürüyor. İdare üst yönetimi, büyük mağazaların bastırdıkları biletlerde seri numarası olduğunu ve ne kadar bastırdıklarının kendilerine bildirildiğini savunuyor. Ancak Zaman, bu iddia doğrultusunda Ankara’nın en büyük mağazalarında yaptığı incelemede biletlerin seri numarasının bulunmadığını ve kutuların mühürsüz olduğunu belirledi.
Haber : Selim Kuvel
Kaynak :
ÖNCEKİ HABERLER
