Nevruz nedir Kürtler'in ilginç efsanesi

Nevruz nedir Kürtler ve Türki cumhuriyetlerde nevruz nasıl kutlanır? Nevruz bahar bayramıdır. Mart dokuzu da denir. Kürtlerin Demirci Kawa efsanesi ilginçtir.

Nevruz baharın ilk günüdür ve bu gün bahar ekinoksu (gündüz ve gecenin eşitlendiği) günüdür. Nevruz Bayramı her yıl 21 Mart günü kutlanır peki bu kutlamalar nasıl yapılır , Kürtlerin Demirci Kawa efsanesi nedir? Nevruz 'un kelime anlamı gün ışığı demektir. Nevruz kutlamaları Kürtler , Farslar, Zazalar, Azeriler, Anadolu Türkleri, Afganlar, Arnavutlar, Gürcüler, Türkmenler, Tacikler, Özbekler, Kırgızlar ve Kazaklar tarafından kutlanan geleneksel doğanın uyanışı ve bahar bayramıdır.

Nevruz , İran ve Bahai takvimlerine göre yılın ilk gününü temsil eder. Günümüz İran'ında her ne kadar İslami bir kökeni olmasa da bir şenlik ve bayram olarak kutlanır. Türk toplulukları ve Kürtler Nevruz 'u 21 Mart 'ta kutlarken bazı ülkeler 22 veya 23 Mart'ta kutlarlar.

NEVRUZ İÇİN KÜRTLER'İN İNANCI

Nevruz Zerdüştlük ve Bahailer için de kutsal bir gündür ve tatil olarak kutlanır. Kürtlerde, Nevruz bayramının Fars mitolojisindeki Demirci Kawa Efsanesi'ne dayandığına inanılır. Birçok Kürt şair ve yazarın da eserlerinde yer alan Nevruz'u Kürtler 21, 22 ve 23 Mart'ta kutlarlar. Kürt yazar Musa Anter'e göre Nevruz aslında Kürtlerde ilk başlarda 31 Ağustosta kutlanıyordu ancak daha sonra Arap Takviminin kabul edilmesiyle bu kutlamalar Mart ayına kaymıştır.

DEMİRCİ KAWA EFSANESİ NEDİR?
Kürtlerde nevruzun Demirci Kawa Efsanesi'ne dayandığına inanılır. Kürt mitolojisindeki Kawa efsanesine göre, günümüzden 2500 yıl öncesinde Zuhak (Bazı kaynaklara göre Dehak) adında Asurlu çok ama çok zalim bir kralın altında yaşayan Kawa adında bir demirci vardı. Bu kral tam bir canavardı ve efsaneye göre her iki omuzunda da birer yılan bulunuyordu. Her gün bu iki yılanı beslemek için Kürtlerden iki genci sarayına kurban olarak getirtip aşçılarına bu iki çocuğu öldürtüp beyinlerini yılanlarına yemek olarak verdiriyordu. Aynı zamanda bu canavar kral ilkbaharın gelmesini de engelliyordu. En sonunda bu zulümden bıkan ve bir şeyler yapmak isteyen Armayel ve Garmayel adlı iki kişi kralın sarayına mutfağa aşçı olarak girmeyi başarırlar ve Kralın yılanlarını beslemek için beyinleri alınarak öldürülen çocuklardan sadece birini öldürüp diğerinin gizlice saraydan kaçmasına yardımcı olurlar. Böylece ellerindeki bir insan beyni ile kestikleri bir koyunun beynini karıştırarak yılanlara vererek her gün bir çocuğun kurtulmasını sağlamış olurlar. İşte bu kaçan kişilerin Kürtlerin ataları olduğuna inanılır ve bu kaçan çocuklar Kawa adlı demirci tarafından gizlice eğitilerek bir ordu haline getirilirler. Böylece Kawa'nın liderliğindeki bu ordu bir 20 Mart günü zalim kralın sarayına yürüyüşe geçer ve Kawa kralı çekiç darbeleri ile öldürmeyi başarır. Kawa etraftaki tüm tepelerde ateşler yakar ve yanındakilerle birlikte bu zaferi kutlarlar. Böylece Kürt halkı zalim kraldan kurtulmuş olur ve ertesi gün ilkbahar gelmiş olur.

TÜRKLER İÇİN NEVRUZUN ANLAMI NEDİR?
Nevruz Türklerin (Göktürklerin) Ergenekon'dan demirden dağı eritip çıkmalarını, baharın gelişini, doğanın uyanışını temsil eder. Doğu Türkistan'dan Balkanlara kadar tüm Türk kavimleri ve toplulukları tarafından, MÖ 8. yüzyıldan günümüze kadar her yıl 21 Mart'ta kutlanır.

Türkiye'de Nevruz bir gelenek olarak halk arasında kutlanırken Türki cumhuriyetlerde bu gün resmi bayramdır. 1995 yılından itibaren Nevruz Türkiye Cumhuriyeti tarafından da Bayram olarak kabul edildi.

YILGANAK NEDİR?
Türk Takvimi'nde bir gün 12 bölüme ayrılır, her bölüme Çağ adı verilirdi. Bir çağ iki saat, dolayısıyla bir gün de 24 saattir. Her bir çağ ise sekiz Keh ten ibarettir. Yılbaşı olarak gece-gündüz eşitliğinin yaşandığı 21 Mart, Nevruz günü olarak kutlanır. Bu güne ve yeni yılın başladığı an'a Yılgayak denir.

NEVRUZ TÜRKLER İÇİN YILBAŞI DEMEK
Oniki Hayvanlı Takvim ve Melikşah'ın Celali Takvimi'nde yılbaşı olarak belirlenen 21 mart, Divânu Lügati't-Türk'te de ilkbaharın gelişi olarak belirtilir. Türk edebiyatı ve musikisine de Nevruz; Nevruz-ı Asl, Nevruz-ı Arap, Nevruz-ı Bayati, Nevruz-ı Hicaz, Nevruz-ı Acem ve Nevruz-ı Seba olarak girmiştir. Tarihte pek çok devlet tarafından bayram ve gelenek olarak kutlanmıştır. Bunların başında Anadolu beylikleri, Eski Mısır, İran, Safavi, Sasani, Moğollar, Selçuklu ve Osmanlı gelir.

NEVRUZ (MART DOKUZU) ESKİDEN NASIL KUTLANIRDI?
Selçuklu ve Osmanlı'da millî bayram olarak kutlanan Nevruz, Nevruziye adlı şiirlere ve şenliklerle ziyafet verilerek kutlanırdı. Özel olarak hazırlanan Nevruziye adlı macun Osmanlı döneminden kalan bir kültür olarak bu gün hâlâ Manisa'da 21 Mart'ta Mesir macunu şenlikleri yapılmaktadır. Alevi ve Bektaşiler arasında da kimi yörelerde eski takvime atfen Mart Dokuzu adı verilerek kutlanan Nevruz'da özel ayinler yapılırdı, yine Zerdüştler ve Yezidiler'de 21 Mart'ı bayram olarak kabul etmişlerdir.

DÜNYA'DA NEVRUZ BAYRAMI YILI
2010'da Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, 3000 yıldan beri kutlanmakta olan Pers kökenli bu şenliği, Dünya Nevruz Bayramı ilan etmiştir. Birleşmiş Milletler Manevi Kültür Mirası Koruma Kurulu da nevruzu Dünya Manevi Kültür Mirası Listesi 'ne dahil etmiştir. 2010'dan başlayarak Birleşmiş Milletler Genel Kurulu 21 Mart'ı "Dünya Nevruz Bayramı" olarak kabul etmektedir.

NEVRUZ KELİMESİNİN ANLAMI NEDİR?
Nevruz kelimenin aslı eski Farsçadan gelir. Nevruzun anlamı 'yeni gün/günışığı' dır. Nevruz teriminin tarihte ilk yer aldığı kayıtlar, M.S. 2. yüzyıldaki Pers İmparatorluğu kayıtlarıdır.

TÜRK DEVLETLERİNDE NEVRUZUN ADI NE?

Nevruz bir çok Türk devlet ve topluluklarında da kutlanıyor. Bunlardan Azerbaycan'daki ismi Novruz, Kazakistan'da Nawrız meyramı , Kırgızistan'da Nooruz , Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde Mart dokuzu , Kırım Türklerinde Navrez, Batı Trakya Türkleri'nde Mevris adları ile anılır.

Nevruzun Farsça'da yazılışı Nouruz'dur. Kazakistan'da Nevruz bayramı Navrız meyrami adı ile kutlanır.  Nevruz Arnavutluk'ta ise Sultan Nevruz olarak isimlendirilir.

KIRIM TÜRKLERİNİN İLGİNÇ NEVRUZ KUTLAMASI
Navrez , Nevruz Bayramı'nın Kırım Tatarları arasında söylenen adıdır. Kırım Tatarları bu bayramda erkenden kalkarlar. Ağaçtan bir dal keserler. Bu dala Çiğdem, Kardelen gibi erken bahar çiçekleri asarlar. Çocuklar bu dalı alıp topluluklar halinde kapıları tek tek gezerler. Kapıda Navrez türküsünü söylerler. Ev sahipleri çocuklara hediye olarak yumurta, şeker gibi yiyecekleri sepetlere koyar, verdikleri mendilleri de dala bağlarlar. Bütün evler dolaşıldığında çocuklar verilenleri kendi aralarında paylaştırırlar.