Nehir yunuslarını kurtarmak

Güney Asya'da sayıları 2 bine kadar düştüğü tahmin edilen tatlı su yunuslarını kurtarmak için çalışma yapılıyor.

Hindistan'ın kutsal Ganj Nehri'nde yaşayan az sayıdaki yunusu kurtarmak için çalışma yürütülüyor.

Ganj Yunusları nesli tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olan canlılar arasında bulunuyor.

Yunusların sayısı son yıllarda büyük düşüş kaydetti.

Ancak Hindistanlı vahşi hayat savunucuları Brahmaputra Nehri'nde yaptıkları çalışma ile bu türü kurtarmaya çalışıyor.

Doğa korumacı biyolog Abdül Vakid "Yunuslardan birine Rosie adını verdik. Sanırım Rosie buraya geliyor" diyor.

Gerçekten de Rosie az sonra çamurlu bulanık suyun üzerinde beliriyor; "Gerçekten çok büyük" diyor Vakid.

Ganj Yunuslarını görmek için uyanık olmanız gerekiyor. Gümüş rengindeki sırtı ve yüzgeci, görüldükten sonra bir çırpıda kayboluyor.

Rosie, 2 buçuk metrelik boyuyla, bu cinslerin ulaştığı azami boya yaklaşıyor.

Adı Rosie (Pembe) olmasına Rosie ama rengi genel hatlarıyla siyah ve bu özelliğiyle Amazon Nehir Sistemi'nin Pembe Yunuslarından farklı bir görünüm veriyor.

Çin'in Yangtze Nehri'nde görülen Bayci'ler ise mavi-gri renkteydiler; "Renkteydiler", çünkü artık yoklar...

Doğayı Koruma uluslararası Birliği (IUCN) bu canlıların türlerinin işlevsel olarak tükendiğini 2007 yılında açıklamıştı.

Mavi-gri tatlı su yunusların sonunu, avlanma, ölçüsüz balıkçılık, artan nehir tekne trafiği, kirlenme ve baraj inşaatı getirmişti.

Ganj Yunuslarının da aynı kaderi paylaşmasını önlemek isteyen Abdül Vakid ve ekibi, Hindistan'ın kuzey eyaletlerinden Assam'daki Brahmaputro nehir sisteminde çalışmalar yapıyor.

Ganj Yunusları da mavi-grililerle benzeşen tehditlerle yüz yüze.

Doğa korumacı Vakid, beni bir yunus alanına götürüyor: Brahmaputra nehir sisteminin Kukurmara köyü yakınındaki kolunun doğa zengini yeşil kıyısından geçen akbalıkçıl kuşlar, dalış yapan yalıçapkınları görülüyor.

Nesli tükenme tehlikesi altında olan Ganj Tatlı Su Yunusları da orada.

Yetişkinler bir görünüp, bir kayboluyor; amaç balığa ulaşmak... Tekneye birkaç kürek kadar yakınlar.

Şişe burunları şahıslarına münhasır olan yunusların daha genç olanları ise manzayara nehrin biraz aşağısında teşrif ediyor.

Yunus seyir keyfinin tatlı olduğu yerlerin sayısı Brahmaputra ve Ganj Nehir Sisteminde giderek azalıyor.

Sayıları, bütün Nepal, Hindistan ve Bangladeş nehir sistemlerinde 2 bine kadar geriledi, biyologların tahmini böyle.

Nüfusun büyük bölümü Ganj Nehir sisteminde yaşıyor; neslin en büyük tehdide maruz kaldığı yer de burası.

Son nüfus sayımını Abdül Vakid 2008'de yaptı; Brahmaputra'nın ana akım hattında ve iki kolunda yapılan sayımda 300 kadar yunus boy verdi. Hayal kırıklığı yaratan bir sayıydı bu.

"Sayım sırasında 1050 kilometrelik boyu araştırdık. Söz konusu olan yüce Brahmaputra; bazen genişliği 18 kilometreyi buluyor. Bu büyük nehir ortamında 300, devede kulak."

"20-30 yıl önce çok sayıdaydılar; yaşlılar ile konuştuğumuzda, bize eskiden çok ama çok sayıda yunus olduğunu söylediler; nehir boyunda yaşayan insanlardı."

Eylem planı

Ganj Tatlı Su Yunuslarının son nüfus sayımıyla ilgili sonuçlar yakında yayınlanacak; Vakid ve ekip arkadaşları şubat ayını Branmaputra'nın Assam'daki kolunu, aşağıya, Hindistan Bangladeş sınırına kadar kat ederek geçirdi; yolda sayım yaptılar.

Nüfus sayımı değildi sadece yapılan; o nüfusu tehdit edebilecek etkenler de belirlenmeye çalışıldı: kirlilik, balık avcılığı, nehir tabanı kum kazıları; kıyı boyundaki yapılaşma...

Bu sayım ve döküm olmasaydı bir ihtimal Londra merkezli Zooloji Topluluğu Ganj Yunuslarının kurtarılması projesine destek vermezdi; Topluluk temsilcilerinden Lucy Boddam-Whetham nehir-boyu araştırmasının sonuçlarını eyalet ve devlet yönetimlerine sunacaklarını söylüyor; sonuçlar bir eylem planının parçası olarak belirecek.

"Brahlaputra nehir sistemi büyük bir alanı içeriyor; bu, yunusların bazı bölgelerde azaldığı, diğerlerin de çoğaldığı sonucunu beraberinde getirebilir."

"Sayılarının neden arttığını ya da neden azaldığını anlatabilmeliyiz. Projenin nihai hedefi koruma merkezli bir eylem planı oluşturarak hükümetin uygulayabileceği önlemleri belirleyip bunun sadece tatlı su yunusları için değil, balık nüfusunun ve diğer doğal kaynakların korunması için bir programa dönüşmesini sağlamak."