Moodys Notumuzu Kırdı Ne Yapalım?

Bir mal (ev, dükkan, hisse senedi)  almaya karar verdiğimizde fiyatının uygun olmasını isteriz. Her mal sahibi, elindekine istediği fiyatı isteme hakkına sahiptir. Pahalı mal alırsak, satmakta zorluk yaşarız ve zarar ederiz. Ama malı ucuza alabilirsek, hem istediğimiz zaman satabilir hem de istediğimiz karı elde edebiliriz. Satıcının istediği fiyatı isteme hakkı varsa, alıcı olan bizler bu malın pahalı mı ucuz mu olduğunu nasıl anlayabiliriz?

Fiyat bir malı alırken ödediğimiz paradır. Piyasanın algısıyla şekillenir. Kriz dönemleri dediğimiz, piyasadaki kişilerin algılarının bozuk oldukları dönemlerde düşük olabilirken, coşku dönemlerinde ise abartı yüksek olabilmektedir. Fiyat somut, elle tutulabilen bir kavram olsada bir hesaplamadan çok, insanların hayallarının, korkularınının yansımasıyla şekillenir.

Eder ise bilgiyi, tecrübeyi kullanarak bu malın değerinin hesaplanmasıdır. Bir malın yıllık getirisi, karını arttıracak yatırım yapması bir bilgidir, ya da arsa için o bölgeden köprü geçmesi, imar gelecek olması birer bilgidirler. Biz elimizdeki sayılan bu ve benzeri bilgileri analiz ederek malın değerini hesaplamaya çalışısırız. Hesaplama kişisel olmasından ve bilebildiğimiz bilgileri (araştırarak bulabiliriz) kullanabilmemiz nedeniyle subjektif bir kavramdır.Ama olmazsa olmaz olan malın ederini bilmektir.

Dünyanın en zengini ve servetini borsadaki karlı şirketlere uzun vadeli yatırımla kazanan Buffett bu konuyu söyle ifade ediyor. Ben borsada fiyat hareketlerinden para kazanmaya çalışmam ben şirketin büyümesinden, karından yani değerinden para kazanmaya çalışırım diyor. Peki bizde borsada yatırım yapan küçük yatırımcılar hisselerinin değerini biliyor mu? Maalesef bilmiyorlar. Sadece hisselerin fiyatlarına bakarak pahalı yada ucuz diyorlar.

Daha reel dünyadan bir örnek verelim. Bir gayrimenkül yatırımcısı 200 bin liraya aldığı evini, 20 bin liraya satar mı? Satmaz. Neden? Çünkü evinin değerinin 200 bin lira olduğunu gayet iyi bilir. Borsadaki bir küçük yatırımcı ise gerçekte 10 lira etmesi gereken hisselenin lotlarını 1 liraya satar mı? Malaesef satar. Peki neden? Elindeki lotun değerinin 10 lira olduğunu bilmediğinden. 1 liraya sattığı lotların birkaç yıl sonra 10 değil, 20, hatta 100 lira olduğunu görünce iş işten geçmiş oluyor. ADEL şirketi yaptığı yatırımlarla her yıl değerini arıtırken fiyatı bir süre artmamıştı (Şekil 1). Üzerine kriz korkusuda eklenince hisse lot fiyatı 60 kuruşa kadar düştü. Ama değeri karı arttıkça çıkmaya devam etti. Çok değil sadece 6 yılda bu şirket tam 48 kat artarak değeri 24 liraya ulaştı. Ve o değerdeyken bile fiyat /karı 10 du.

Borsada elinizdeki hissenin bir değeri olduğunu bilin, araştırın ve öğrenin. 10 lira eden hisselerinizi, sizleri not indirimi, brexit, kriz vs ile korkutarak 3 liraya, hatta bir liraya almalarına izin vermeyin. Uzun vadeli düşünerek, fiyat hareketleriyle algınızı, yatırımcı olduğunuzu unutturmalarına izin vermeyin. Unutmayın, borsa sabreden ve cesur olanların çok para kazanabildiği bir yer.

Şekil 1. ADEL in haftalık fiyat grafiği.  2006 yılında F/K sı 10 olan şirket, yaptığı yatırımlarla karını ve değerini her yıl arttırıyor. Elindeki şirketin değerini bilmeyen küçük yatırımcılar 2008 krizinde bu şirketi 2 senelik karı fiyatına 0.6 liraya  satıyorlardı(F/K2). Şirket izleyen 6 yılda fiyatını değerine ulaştırarak tam 48 kat yükselerek 24 liraya ulaştı. (F/K: Fiyat/ yıllık kar)