Mevlana aslen Türk mü İranlı mı? Rumi ABD'de yok satıyor

Mevlana Celaleddin Rumi... Ölümünü 'gerdek gecesi' olarak niteleyen Mevlana 1207’de Horasan’da dünyaya geldi. Mevlana aslen İranlı mı yoksa Türk mü bu konuda bir çok tartışma var. Tam ismi Celaleddin Muhammed Rumi’dir. Mevlana'nın şiirleri son yıllarda milyonlarca sattı ve onu ABD’nin en popüler şairi haline getirdi.

Celaleddin Muhammed Rumi 1207’de Horasan’da doğdu. Mesnevi başta olmak üzere bir çok eserini Farça yazmış olmasından dolayı Mevlana'nın İran asıllı olduğu söylenmiştir. Peki Mevlana gerçekte nereli Türk mü İranlı mı? Mevlana Selçuklu döneminde Konya'da yaşamış ve 50 yılını burada geçirip son nefesini de burada vermiştir. Farsça eserler yazmasının sebebi ise dönemin şairleri arasında Türkçe yerine Farsça ve Arapça'nın popüler olmasıydı. Haliyle Mevlana aslen Türk'tür ve İranlı iddiaları gerçek değildir. Zaten Mevlana’nın isminde yer alan Rumi mahlası da 'aslı' hakkında bilgi vermektedir. Ona bu mahlasın verilmesinin sebebi o zamanlar Anadoluya ; Diyar-ı Rum denilmesiydi.

Mevlana’nın kendi ağzından nereli olduğunu şu dizelerle ortaya koymuştur : ”Bigâne megirid mera zin kûyem, / Der kûyi şüma hanei hud micuyem; / Düşmen neyem erçend ki düşmen ruyem / Alsam Türkest egerçi Hindî gûyem.” Türkçesi şu şekildedir : Yabancı bellemeyin, ben de bu eldenim. Sizin diyarınızda kendi ocağımı aramaktayım. Düşman gibi görünüyorsam da düşman değilim. Hintçe söylüyorum ama aslım Türktür.

Türkiye'nin yetiştirdiği en büyük isimlerden biri olan Mevlana'nın şöhreti sınırları aşmıştır. Günümüzde Mevlana'nın dünya çapında çok sayıda hayranı var. ABD'de şiir kitapları milyonlarca sattı ve Rumi ülkenin en popüler ismi haline geldi.

MEVLANA VE ŞEMS : 1244’te Tebrizli Şems ile tanışması Mevlana'nın yaşamında bir dönüm noktası olur. Rumi’nin biyografisini yazan Brad Gooch, Şems ve Mevlana için şu satırları not ediyor : “Rumi o sırada 37 yaşında, babası ve dedesi gibi geleneksel bir Müslüman din adamıdır. Aralarındaki elektriklenme ile başlayan ve üç yıl süren arkadaşlıkları boyunca ilişkileri aşıklar gibi midir, yoksa şeyh ile öğrencisi gibi mi belli değildir.” Üç yıl sonra Şems ortadan kaybolur. “Muhtemelen Rumi’nin oğlu tarafından öldürüldü ve bu ayrılığın Rumi üzerinde büyük etkisi oldu.” 

MEVLANA'NIN ŞİİRLERİ VE MESNEVİ: Mevlana Şems ile ayrılığı sonrasında şiirde şifa buldu. Şiirlerinin çoğunu 37 ila 67 yaşları arasında yazmıştır. Toplam 3000’i bulan şiirlerinin bir kısmı ilahi aşk şiiri olarak, bir kısmı ise Hazreti Muhammed’e yazılmıştır. Mevlana'nın 2000 rubaisi vardır. Altı ciltlik Mesnevi ise Mevlana'nın en büyük eseridir.

ABD'Lİ YÖNETİCİ : RUMİ ŞİİRLERİ KÜLTÜRLERİ AŞIYOR

ABD’de Rumi ile ilgili bir kütüphane serisi başlatan Poets House adlı kurumun yöneticisi Lee Briccetti’ye göre ise “Rumi’nin şiirleri yer, zaman ve kültürleri aşarak hayatta olmanın nasıl bir duygu olduğunu ifade ediyor. Günlük hayatın sıradanlığı içinde kendi aşk ve heyecan arayışımızı anlamamıza yardımcı oluyor.” diyor. Briccetti, “güzelliği ve yansıması” bakımından Rumi’nin şiirlerini Shakespeare’inkilerle kıyaslıyor.

ABD'DE MEVLANA EN ÇOK SATAN OLDU : Amerika’da çevirileriyle Rumi rönesansını başlatan ve onu en çok satan şair haline getiren Coleman Barks ise Mevlana'nın günümüze kadar gelmesinin nedenini şöyle açıklıyor: “Yaratıcılığındaki şaşırtıcı tazelik, şiirlerinde ortaya çıkan derin özlem, bilgelikle karışık şakacılığı.”

Barks’ın Rumi çevirileri 33 yılda 22 cilde ulaşmış. HarperOne yayınevi tarafından yayımlanan Rumi kitapları dünya çapında 2 milyon satmış ve 23 dile çevrilmiş. Barks, yüzyıllar boyunca Türkiye’de ve İran’da kütüphanelerde ya da derviş toplulukları içinde saklı kalan Rumi şiirlerini son yıllarda araştırmacıların gün yüzüne çıkardığını ve İngilizceye çevrildiğini belirtiyor.

Mevlana döneminin 800 yıl ötesinde : Barks’a göre “Günümüzde dinlerin yarattığı sınırlara ve mezhep çatışmalarına son vermek isteyen güçlü bir eğilim var. Ve 1273’te öldüğünde cenazesine her dinden insanın gittiği Rumi de bu eğilime cevap veriyor.”