Merkez Bankası açıklaması: Enflasyonu TL'deki değer kaybı ve salgın etkileri yükseltti

Merkez Bankası, mayıs ayında temel mal grubu yıllık enflasyonunun Türk Lirası'ndaki değer kaybının yansımaları ve salgına bağlı etkilerle yükseldiğini kaydetti.

Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) mayıs ayında Tüketici Fiyat Endeksi'nin (TÜFE) yüzde 1.36 arttığını ve yıllık enflasyonun 0.45 puan yükselerek yüzde 11.39 olduğunu açıklamasının ardından Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın (TCMB) Mayıs Ayı Fiyat Gelişmeleri Raporu da yayımlandı. 

Rapora göre, mayıs ayı Para Politikası Kurulu (PPK) karar metninde dikkat çekildiği üzere gıda enflasyonu, bu dönemde işlenmemiş gıda grubunun etkisiyle yükseldi. Enerji enflasyonu, uluslararası petrol fiyatları ve döviz kuru gelişmelerine bağlı olarak artarken, tüketici enflasyonunu sınırlamaya devam etti.

TL'deki değer kaybının etkileri

Temel mal grubu enflasyonu üzerinde Türk Lirası'ndaki değer kaybının etkileri gözlendi. Hizmet enflasyonu ise salgın hastalığa bağlı olarak faaliyetin kesintiye uğradığı kalemler öncülüğünde yavaşlama eğilimini sürdürdü. Bu görünüm altında çekirdek göstergelerin eğilimi bir miktar yükseldi.

Bu dönemde B endeksinin yıllık değişim oranı 0.06 puan azalarak yüzde 11.21, C endeksinin yıllık değişim oranı ise 0.39 puan artarak yüzde 10.32 olarak gerçekleşti. Alt grupların yıllık tüketici enflasyonuna katkıları incelendiğinde, bir önceki aya göre temel mal, gıda ve enerji gruplarının katkıları sırasıyla 0.36, 0.33 ve 0.22 arttı, alkol-tütün ve hizmet gruplarının katkıları ise sırasıyla 0.35 ve 0.12 puan azaldı.

Mevsimsellikten arındırılmış verilerle 3 aylık ortalamalara göre B ve C göstergelerinin eğilimleri bir miktar artış gösterdi. Bu dönemde, hizmet grubu eğilimindeki yavaşlama devam ederken, temel mal grubu eğilimi yükseldi.

Enflasyon, ulaştırma ve haberleşme dışındaki alt gruplarda geriledi
Hizmet fiyatları mayıs ayında yüzde 0.73 oranında arttı, yıllık enflasyon 0.48 puan düşerek yüzde 11.28 oldu. Bu dönemde yıllık enflasyon, ulaştırma ve haberleşme dışındaki alt gruplarda geriledi. En belirgin yavaşlama, faaliyeti önemli oranda kesintiye uğrayan lokanta-otel hizmetlerinde kaydedildi.

Kira yıllık enflasyonundaki gerileme, nisan ayının ardından bu dönem de sürdü. Diğer taraftan, ulaştırma hizmetleri enflasyonunda kaydedilen yükselişte yolcu kısıtlamasına bağlı olarak birim maliyetlerin yükseldiği şehirler arası otobüs ücretlerindeki artış (yüzde 11.56) etkili oldu. Diğer hizmetler grubunda berber ve kuaför hizmetleri fiyatlarında da benzer nedenlerle aylık bazda yüksek artışlar (sırasıyla yüzde 9.78 ve yüzde 4.70) gözlendi. Ayrıca, bu grupta döviz kuruna duyarlılığı yüksek olan bakım-onarım hizmetlerinde bu dönemde de yüksek bir aylık artış kaydedildi. Haberleşme hizmetlerindeki aylık artışta internet ücretinin etkisi gözlendi.

Temel mal grubu yıllık enflasyon

Temel mal grubu yıllık enflasyonu, mayıs ayında 1.38 puan artışla yüzde 9.26’ya yükseldi. Bu gelişmede dayanıklı tüketim malları ile giyim ve ayakkabı grubu etkili oldu. Dayanıklı mal grubu fiyatları (altın hariç), otomobil, beyaz eşya ile diğer elektrikli ve elektriksiz aletlerin fiyatlarındaki yükselişlerle yüzde 2.27 oranında arttı. Bir önceki ay tarihsel ortalamalara kıyasla oldukça düşük gerçekleşen giyim ve ayakkabı grubunda aylık fiyat artışı bu dönemde yüksek seyretti. Özetle, mayıs ayında temel mal grubu yıllık enflasyonu, Türk Lirası'ndaki değer kaybının yansımaları ve salgına bağlı etkilerle yükseldi.

Son 2 ayda belirgin bir oranda gerileyen enerji grubu fiyatları, mayıs ayında yüzde 2.13 arttı. Türk lirasındaki değer kaybı ve uluslararası petrol fiyatlarındaki toparlanmaya bağlı olarak sırasıyla yüzde 6.32 ve yüzde 3.79 oranında artan akaryakıt ve tüp gaz fiyatları, bu dönemde enerji fiyatlarındaki artışın sürükleyicileri oldu. Bu gelişmeler ile enerji yıllık enflasyonu 1.93 puan artış kaydederek yüzde 5.23'e yükselmekle birlikte tüketici enflasyonunu sınırlamaya devam etti.

Gıda ve alkolsüz içecekler yıllık enflasyonu

Gıda ve alkolsüz içecekler yıllık enflasyonu, mayıs ayında 1.59 puan artarak yüzde 12.87 oldu. Yıllık enflasyon işlenmemiş gıdada yüzde 10.14'e yükseldi, işlenmiş gıdada ise büyük ölçüde baz etkisiyle yüzde 15.50’ye geriledi. Mevsimsellikten arındırılmış veriler, işlenmemiş gıda fiyatlarında hem taze meyve ve sebze hem de diğer işlenmemiş gıda gruplarında artışa işaret etti.

Diğer işlenmemiş gıda grubunda yumurta ve bakliyat fiyatlarındaki artışlar dikkati çekti. Bu dönemde, işlenmiş gıda fiyatlarının aylık artış hızı (yüzde 0.76) önceki aylara kıyasla yavaşladı. Bu grupta en belirgin artış, mart ayı sonunda kolalı içeceklere uygulanan ÖTV artışının da etkisiyle alkolsüz içecek fiyatlarında görüldü. Bu gelişmelerle birlikte taze meyve ve sebze dışı gıda grubunda yıllık enflasyon bir miktar geriledi.

Mayıs ayında tütün ürünleri fiyatları, asgari maktu özel tüketim vergisinin yükseltilmesi nedeniyle yüzde 0.70 ile sınırlı bir oranda artsa da alkol-tütün grubunda yıllık enflasyon baz etkisiyle düşüşünü sürdürdü.

Yurt içi üretici fiyatları 

Yurt içi üretici fiyatları mayıs ayında yüzde 1.54 arttı, yıllık enflasyon bir önceki yılın aynı dönemindeki yüksek bazın etkisiyle 1.18 puan azalışla yüzde 5.53'e geriledi. Bu dönemde döviz kuru gelişmelerine de bağlı olarak petrol ve ana metal hariç imalat sanayi fiyatlarının mevsimsellikten arındırılmış eğilimi yükselmeye devam etti.

Ana sanayi gruplarına göre incelendiğinde, yıllık enflasyon dayanıklı tüketim malları hariç diğer gruplarda geriledi. Öte yandan, aylık bazda dayanıklı tüketim mallarında belirgin olmak üzere tüm gruplarda fiyatlar yükseldi.

Enerji fiyatlarındaki artışta rafine edilmiş petrol ürünleri etkisi
Ara malı fiyatlarındaki artışta kağıt ürünleri, tekstil ile ilgili alt kalemler, plastik ürünler ve demir-çelik; sermaye mallarında ise motorlu kara taşıtları ile parça ve aksesuarları ve makineler öne çıktı. Bu dönemde dayanıklı tüketim malları grubunda mobilya hariç alt kalemlerde yüksek fiyat artışları izlenirken, dayanıksız tüketim malı fiyatları et ürünleri, işlenmiş taze meyve ve sebzeler ile katı-sıvı yağlar gibi gıda kalemleri ile basım hizmetleri öncülüğünde yükseldi.

Enerji fiyatlarındaki artışta ise rafine edilmiş petrol ürünleri ve elektrik enerjisi üretimi kalemleri etkili oldu. Özetle, üretici fiyatlarının yıllık enflasyonu bu dönemde baz etkisiyle gerilerken, ana eğilimi
yukarı yönlü seyrini sürdürdü.