Türk parlamento tarihinde gensoru önergelerinin kayıtları bir asır öncesine dayanıyor. 1909-2011 yılları arasında TBMM’ye 446 gensoru önergesi verildi.
Abone olAA muhabirinin derlemelerine göre, ilk olarak 1876 yılında kabul edilen Kanun-u Esasi'nin kesintilerle yürürlükte olduğu 1909-1912 yıllarını kapsayan "Birinci Yasama Dönemi"de 27, 1912-1914 yıllarını kapsayan "İkinci Yasama Dönemi"nde 1, 1914-1918 yıllarını kapsayan "Üçüncü Yasama Dönemi"nde 5 olmak üzere toplam 33 gensoru önergesi verildi.
TBMM'ye 1920-1923 yılları arasında, 1921 Anayasası'nın yürürlükte olduğu 1. Dönemde toplam 62 gensoru önergesi sunuldu.
1924 Anayasası'nın yürürlükte olduğu 2, 3 ve 4. Dönemde 1'er, 8. Dönemde 2, 9. Dönemde 13, 10. Dönemde 4, 11. Dönemde de 5 gensoru önergesi verildi.
-Demirel hükümeti düştü- 1961 Anayasası'nın kabul edilmesinden sonra da milletvekilleri gensoru yöntemiyle hükümetleri ve bakanları denetlemeye devam etti. 1961-1965 yıllarını kapsayan "Dönem 1"de 4, 1965-1969 yıllarını kapsayan "Dönem 2"de 84, 1969-1973 yıllarını kapsayan "Dönem 3"te 23, 1973-1977 yıllarını kapsayan "Dönem 4"te 6 ve 1977-1980 yıllarını kapsayan Dönem 5'te 69 kez gensoru önergesi TBMM Başkanlığına sunuldu.
1977 yılında Altan Öymen, CHP grubu adına "içte ve dışta güvenliği sağlayamadığı, cephecilik anlayışıyla ulusal birliğimizi zedelediği, Türkiye'nin gelişmesini engellediği, halk çoğunluğunu yoksulluğa sürüklediği ve T.C.
Devletini Anayasanın belirlediği kurallardan ve çerçeveden uzaklaştırmaya çalıştığı iddiasıyla" dönemin Başbakanı Süleyman Demirel hakkında gensoru önergesi verdi. Önerge kabul edildi ve Süleyman Demirel Başbakanlığındaki İkinci Milliyetçi Cephe hükümeti düşürüldü.
Necmettin Erbakan, MSP Grubu adına Dışişleri Bakanı Hayrettin Erkmen hakkında "tutum ve davranışıyla dış politika konusunda milli menfaatlere aykırı hareket ettiği" iddiasıyla verdiği gensoru önergesi 21 Ağustos 1980 yılında kabul edildi. 3 Eylül 1980 yılında yapılan oylamada, Dışişleri Bakanı Erkmen düşürüldü.
-1982 Anayasası sonrası gensoru-
1982 Anayasası'nın yürürlüğe girdiği tarihten bu yana Mecliste 137 gensoru önergesi verildi. Yürürlükteki 1982 Anayasası ile birlikte ilk gensoru, 17. Dönemde, 7 Kasım 1984'te Mustafa İzci ve 23 arkadaşı tarafından "Bakanların görevlerini Anayasa ve kanunlara uygun olarak yerine getirmelerini sağlamakla görevli olmasına rağmen hukuk dışı davranışlara meydan verdiği" iddiasıyla dönemin Başbakanı Turgut Özal hakkında verildi ve önerge reddedildi.
Aynı dönemde Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığı ile Bakanlar Kurulu hakkında da 2 gensoru daha TBMM Başkanlığına sunuldu.
ANAP'ın iktidarda olduğu 18. Dönemde toplam 28 gensoru verildi ve bunların hiçbiri kabul edilmedi.
-Güler İleri istifa etmek zorunda kaldı-
En fazla gensoru önergesinin verildiği dönemlerin başında 19. Dönem geliyor. DYP- SHP hükümetinin iktidarda olduğu bu dönemde, muhalefet partileri tarafından 42 gensoru önergesi verildi.
RP grubu ile Eyüp Cenap Gülpınar ve 24 arkadaşı, 17 Şubat 1992'de, "Beyan ve icraatlarıyla aileyi tahrip ettiği ve korunmaya muhtaç çocuklar için tahsis edilen paraları kanuna aykırı olarak şahsi çıkarları için harcadığı" iddiasıyla TBMM Başkanlığına Devlet Bakanı Güler İleri hakkında gensoru önergesi sundu. Önerge, İleri'nin istifa etmesiyle işlemden kaldırıldı.
20. Dönemin ilk yıllarında ANAP-DYP iktidarı göreve geldi. RP grubu adına Şevket Kazan'ın, 26 Mayıs 1996 yılında "Anayasa Mahkemesinin iptal kararı ile güvenoyu almadığı ortaya çıkmasına karşın hukuk ve siyasi nezaket kurallarına aykırı olarak görevini iade etmediği" iddiasıyla verdiği gensoru, Bakanlar Kurulunun istifasıyla işlemden kaldırıldı.
-Susurluk olayı ve Mehmet Ağar-
Daha sonra kurulan RP-DYP iktidarı ile Mesut Yılmaz başkanlığında kurulan koalisyon hükümeti döneminde de 22 gensoru önergesi verildi.
CHP grubu adına Deniz Baykal, "devletin iç güvenlik bakımından zaafa uğratıldığı iddiası ve Susurluk'ta meydana gelen trafik kazasının sergilediği devlet-mafya-politikacı ilişkisi karşısındaki beyan ve tutumu nedeniyle" dönemin İçişleri Bakanı Mehmet Ağar hakkında gensoru önergesi sundu. Ağar'ın istifasıyla önerge işlemden kalktı.
-Mesut Yılmaz hükümeti düştü-
30 Haziran 1997 yılında ANAP, DSP, ve DTP'nin oluşturduğu, ANASOL-D olarak da bilinen ve bağımsızlarla CHP'nin de desteklediği Mesut Yılmaz Başbakanlığındaki 55. Hükümet kuruldu. Bu döneme Türkbank ihalesindeki gelişmeler patlak verdi.
İşadamı Korkmaz Yiğit'in de açıklamalarının ardından DYP ve FP grubu 11 Kasım 1998'de, CHP grubu da 12 Kasım 1998'de, Mesut Yılmaz ve Devlet Bakanı Güneş Taner hakkında "mafya ve çete liderleri ile yakın ilişki içinde ve Türkbank'ın satışı ihalesinde bir işadamına fiyat teklifi, para ve kredi temini konularında yardımcı olduğu" iddiasıyla gensoru önergesi verdi. Önergeler Genel Kurulda birleştirilerek görüşüldü ve gündeme alınması kabul edildi. Yapılan oylamada, güvensizlik önergeleri salt çoğunlukla kabul edilerek, Mesut Yılmaz hükümeti düşürüldü.
-Ersümer de istifa etmek zorunda kaldı-
Meclise 21. Dönemde ise 29 adet gensoru önergesi sunuldu. DYP grubu, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Cumhur Ersümer hakkında "enerji yolsuzluğuyla ilgili teftiş kurulu raporları ve Ankara Devlet Güvenlik Mahkemesi Savcısı tarafından hazırlanan iddianamede yer alan bilgi ve deliller karşısında sorumsuzluk örneği sergilediği" iddiasıyla gensoru önergesi verdi. Önerge, Cumhur Ersümer'in istifa etmesi nedeniyle işlemden kaldırıldı.
-AK Parti iktidarı dönemi -
AK Parti'nin iktidarda olduğu 22 ve 23. dönem de muhalefet milletvekilleri Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ve bazı bakanlar hakkında gensoru önergesi verdi. Bu iki dönemde TBMM Başkanlığına 21 gensoru önergesi sunuldu. Bu önergelerin 13'ü CHP'den, 6'sı MHP ve BDP'den, 2'si de Anavatan Partisinden geldi. Başbakan Recep Tayyip Erdoğan hakkında 5 önerge verildi. Başbakan Erdoğan'ı 3'er gensoru önergesiyle İçişleri, Ulaştırma ve Maliye Bakanları izledi. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı ile Tarım ve Köyişleri Bakanı hakkında 2'şer, Milli Eğitim, Dışişleri ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik bakanları hakkında da birer kez gensoru önergesi verildi.
Genel Kurulda yapılan öngörüşmeler sonucu bu önergelerin hiçbiri gündeme alınmadı.
Dönemin Adalet Bakanı Mehmet Ali Şahin hakkında verilen gensoru önergesi ise Şahin'in TBMM Başkanı seçilmesi nedeniyle işlemden kaldırıldı.
-24. Dönemin ilk gensoru önergesi-
24. Dönemde ise ilk gensoru İçişleri Bakanı İdris Naim Şahin hakkında verildi. BDP'nin Van depremi nedeniyle geri çektiği ancak daha sonra yenilediği gensoru önergesi bugün Genel Kurulda ele alınacak.
CHP'nin Başbakan Recep Tayyip Erdoğan hakkında partisinin Alman vakıflarıyla ilgili iddialarına ilişkin verdiği gensoru önergesini ise geri çekti.
ÖNCEKİ HABERLER
