Maymunlar da pragmatist

İnsanlara özgü varsayılan geleceğe dönük işlevsel düşünme yetisi maymunlarda da var.

Araştırmacılar maymunların gelecekte işlerine yarayacağını düşündükleri aletleri saklama içgüdüleri olduğunu ortaya koydu. Kısaca, insanlara özgü varsayılan geleceğe dönük işlevsel düşünme yetisi maymunlarda da var.

İnsanlara özgü olduğu düşünülen geleceğe yönelik plan yapla yetisinin maymunlarda da olduğu ortaya çıktı. Orangutanlar işlerine yarayacağına dair kanaat getirdikleri nesneleri saklıyor ve gerektiğinde kullanabiliyor. Bilim insanları, bu yetinin 14 milyon yıl önce insan, orangutan ve bonoboların ortak ataya dayandığı zaman geliştiğini savunuyor.

Araştırmayı yürüten Almanya’nın önde gelen araştırma kurumu Max Plank Institute Evrim Antropolojisi bölümü uzmanı Josep Call, denek maymunlarının bir nesneyi araç olarak kullanma becerisi gösterdiklerini, bu nesneyi alıp yanlarında götürerek sakladıklarını tespit etti.

ZİHİNDE ZAMAN-DURUM KURGUSU
Daha önceki çalışmalarda da şempanzelerin, diğer maymun türlerinin ve kargaların de araç yerine geçebilecek nesneleri yanlarında kullanmak üzere götürdükleri gözlemlenmişti. Ancak, bunların tümü açlık gibi anlık ihtiyaçları gidermek amaçlı içgüdüler olmuştu.
Orangutanlar 14 milyon yıl önce insanlardan ayrıldı.

Araştırmayı yapan Call, orangutanların bir adım daha ileri giderek ortada bir problem yokken dahi, araç yerine geçebilecek bir nesne gördüklerinde gelecek kullanabilecekleri içgüdüsüyle sakladıklarını ifade ediyor. Bu bulgu, orangutanların, bellekteki geçmiş deneyimlerle mevcut olasılıkları hesaplayarak karar verme yetilerinin olduğunu gösteriyor.

MAYMUNLAR DA ‘PRAGMATİST’
Max Planck Institute uzmanları deneyi şöyle gerçekleştirdi; önce maymunlara bir araç gösterilerek bunu nasıl kullanacakları öğretildi. İkinci aşamada, maymunlar kimi kullanışlı kimi kullanışsız 8 adetlik araç seçkisi gösterdiler. Daha sonra maymunlar bir bekleme odasına alında ve burada bir saat geçirdiler. Sonra nesne seçkisi yeniden gösterildi. Maymunlar arasında bazıları geçen süreye karşın yine doğru yanıt olan iş görür aracı seçti ve yanında götürdü.

DENEYLER İLERLEDİKÇE ÖĞRENME ARTTI
Deneylerde maymunlar doğru aracı seçmede 16’da 6 başarı gösterdi. Deneyde maymunların doğru cihazı seçme becerileri zamanla kaybolmuyor, zira deneyin ilerleyen safhalarında aradaki bekleme süresi 14 saate çıkarıldı ve maymunlar uyumuş olmalarına karşın yine doğru aleti seçebildiler.
İnsanlara en yakın olan bonobolar, 5 ila 7 mlyon yıl önce farklı bir evrim yoluna girdi.


Orangutanlardan biri özellikle zeki çıktı, Dokana adlı dişi orangutan hemen her seferinde doğru yanıt verdi. Bekleme süresini 14 saate çıkaran ikinci deneyde ise denek maymunların daha başarılı bir performans sergilemesi, bir yandan da öğrenme sürecinin işlediği şeklinde yorumlandı.

MEVCUT DURUM İLE OLASI DURUM BAĞINTISI
Geleceğe dönük düşünme, mevcut durum ile olası durum arasında bağıntı kurmaya dayanıyor. Düşünen kişi veya hayvan, eldeki durum ile olasılıklar arasında bağıntı kurarken, geçmiş deneyimlerinden yararlanıyor. Hiçbir deneyim birbiri ile aynı olamaz, ancak benzerlikler olabilir.

Dolayısıyla düşünen varlık, gelecekle ilgili olasılıkları kurarken, tekrar etme ihtimali olan benzerlikleri gözden geçirir. Bu olasılık hesabı ve kurgusal düşünüş evrim sürecinde oldukça gelişmiş bir zihinsey yeti anlamına geliyor.

14 MİLYON YIL ÖNCE GELİŞTİ
Call, deneyin geleceğe doğru tahmini düşünme yürütme yetisinin insanlara özgü olmadığını, maymunların da bunu başarabildiğini gösterdiğini ifade etti.

Bilim insanları deneylerde insana en yakın bonobo ve en uzak olan orangutan türlerini inceledi. Bonobolar 5 ila 7 milyon yıl, orangutanlar ise 14 milyon yıl önce insanın atalarından ayrıldı. Her iki maymun türünde de benzer sonuçların çıkması üzerine, geleceğe dönük düşünme yetisinin 14 milyon yıl öncesinden gelişmiş olduğu sonucuna varıldı.

Araştırmacıların şimdiki hedefi, maymunlar arasında öğrenme eyleminde rekabet olup olmadığı.

Kaynak: Araştırma Science dergisinde yayımlanmıştır.