Kültürün ruh sağlığına katkısı

Karadeniz Teknik Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden Psikiyatri Doçenti Kemal Sayar, kültürel psikiyatri üzerine bir derleme hazırladı.

Doç. Dr. Kemal Sayar, "Kültür ve Ruh Sağlığı"nın önsözünde son derece ince, narin, erdemli bir laf etmiş: "Psikiyatrlar, hayatın kırılganlığının cisimleşmiş ifadeleri olan kişilere, -hastalara- yardımcı olmaya çalışırlar." Nörokimyasal etkenleri saymazsak üfürükten nem kapan, radarı hassas, her an incinmeye müsait insanlar hastalanırlar gerçekten de! Çıldırırlar, çünkü etraflarındaki her şey onları dehşete düşürür. Çıldırırlar, çünkü üzerlerine bombardıman halinde hücum eden ‘karşıt güçler’ karşısında çaresizlik bacayı sarar! İyi de küreselleşen yeni dünya koşullarında, farklı kültürlerin etkileşmesi sonucu ortaya çıkan ortam ‘çıldırmaya müsait kırılganları’ nasıl etkiliyor dersiniz? İçinde bulunduğumuz tutarsızlıklar çağını, melez çağı kastediyoruz. Kültürel psikiyatrinin temel önermesi de böyle bir şey zaten. İçinde yaşadığımız koşulların, yediğimizin, içtiğimizin, terbiye ediliş, çocuk yetiştiriş biçimimizin, yani kültürün her türlüsünün, ruhsal rahatsızlıkların oluşumuna, biçimlenmesine ve dışavurumuna etkilerini araştırıyor. Kültürlerarasılaşılan bu dönemde, herkesin horozu kendi çiftliğinde ötemiyor. Yan çiftlikteki horoz ya ötmek için ziyarete geliyor ya da tüm horozların sesleri birbirine karışıyor. Çağdaş horozlar farklı ötme teknikleri ve uygulamaları geliştirmek durumunda! Artık horozlar melez! Kırk yılın jiletçi Müslüm Baba’sının Teoman şarkısı söylemesinden tutun, Saddam’ın oğlu Uday’ın gizli odasında ele geçen Amerikan pornolarına, New York’taki Çin Mahallesi’ne, Londra’nın en pahalı otelindeki Türk hamamına, akupunktur yaptıran İsveçli’den, Mozambik’teki kabile reisinin ayağındaki Converse ayakkabıya, Taiçi ile stres atan Avrupalı kadına kadar bu dünyada her şey birbirine girmiş durumda. Bu yüzden kültürel psikiyatri uzmanları da kendilerini toplumun fertlerini içeriden anlamaya adamış işte! "Kültür ve Ruh Sağlığı"nda, Harvard Üniversitesi’nden Arthur Kleinman, Byron J. Good, Joan Kleinman, Mary - Jo Del Vecchio Good, Pittsburgh Üniversitesi’nden Horacio Fabrega Jr., Duke Üniversitesi’nden Katherine Pratt Ewing, McGill Üniversitesi’nden Laurence J. Kirmayer, University College Londra’dan Roland Littlewood, Dokuz Eylül Üniversitesi’nden Can Cimili ve Karadeniz Teknik’ten Kemal Sayar’ın makaleleri yer alıyor. "Psikoterapik Süreçlerin Kültürel ve Ahlâki Bağlamı", "İktidar, Psikopataloji ve Kimlik Müzakeresi", "Çağımızda Benliğin Dönüşümü", "Kültür ve Depresyon" ve "Azınlıklar, Irkçılık ve Psikiyatri" gibi konular üzerine yoğunlaşan bu metinlerde, kültürün ruh sağlığı ve ruh hastalığının anlaşılması aşamasında bize ne şekilde yardımcı olduğu, sorgulayıcı ve eleştirel bir yaklaşımla açıklanıyor. Büyük bir çoğunluğu 1999’da Trabzon’da gerçekleştirilen Psikiyatri Sempozyumu’nda yapılan konuşmaların metinlerinden oluşan bu kitap, Batı psikiyatrisinin ve kültürünün mutlakiyetine itiraz ediyor.