Kira artışları enflasyonu tehdit ediyor

2005 yılı enflasyon hedefinde kira artışlarına dikkat çeken Merkez Bankası başkanının uyarıları kar etmedi. Bir çok yerde ev sahipleri zam oranlarını yüksek tuttu.

Ev sahipleri gelecek yıl düşecek enflasyonun bedelini şimdiden kiracılara ödetmeye başladı. Kiralar bazı semtlerde yüzde 100 arttı. Enflasyonun çok üzerinde artan kira artışları 2005 enflasyon hedeflerini tehdit ediyor. Referans Gazetesi'nden Selma Şenol'un haberine göre, özellikle İstanbul'un birçok semtinde kira artışları dikkat çekiyor. Merkez Bankası Başkanı Süreyya Serdengeçti'nin enflasyon hedeflerine ulaşabilmek için sık sık vurguladığı "2005 enflasyonu açısından kira artışlarının dikkatle takip edilmesi gerekir" uyarısı durumun ciddiyetini gösteriyor. Ev sahiplerinin çıkardığı kiracının yerine bazı semtlerde yüzde 100'e varan, ortalama yüzde 40 fiyat artışı yapması cari açıktaki artıştan sonra en önemli korkulardan birini daha işaret ediyor. Özellikle İstanbul ve İzmir'de artan fiyatların enflasyona olumsuz etkileyeceği açık. İstanbul'un yüzde 35'i kiracı Konut Müsteşarlığı tarafından gerçekleştirilen "2000-2010 Türkiye Konut İhtiyacı Araştırmasıöna göre konut ihtiyacı beş büyük kentte yoğunlaşıyor. Türkiye genelindeki 10 milyon hane halkının 4 milyon 759 bin 369’u yani yüzde 47'si, İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa ve Adana’da yaşıyor. Kiracılık oranı ise, İstanbul’da yüzde 35.6, Ankara’da yüzde 33.6, İzmir’de yüzde 31.1, Bursa’da yüzde 30.8, Adana’da yüzde 26.8 düzeyinde. Ağustos 2004 itibarıyla İstanbul'da ev kiraları ortalama yüzde 30-40, İzmir'de yüzde 40-50, Ankara'da ise yüzde 10-12 artış gösterdi. Emlak danışmanları kiralardaki artışı mevsimsel nedenlere bağlıyor. Kira piyasasının satılıktan farklı olarak mevsimsel olduğunu belirten Re-Max şirketi gayrimenkul danışmanı Serhad Kara, "Hazirandan itibaren piyasa daralır, ağustosun sonuyla eylül başı tam anlamıyla patlama yaşar. Taleple birlikte fiyatlar da yükselir" diyor. Aslında sorunun alt gelir grubunda yaşandığını da dile getiren Kara, "Özellikle villa, müstakil ev ve köşk kiraların 2001'den bu yana düşüyor. Ama alt gelir grubunun yaşadığı bölgelerde 250-400 milyon lira olan kiralar 400-600 milyon sınırına dayandı" diyor. Üniversite şehri İstanbul Turyap Yönetim Kurulu üyesi Başak Soner ise okulların açılmasına doğru kiralama olaylarının hızlandığını belirtiyor. Soner, "3-5 öğrenci birleşip bir arada ev tutuyor, ev sahipleri de ona göre kira istiyor" diyor. "İstanbul’un 21 üniversiteyi bünyesinde barındırması, buranın tam bir öğrenci şehri olmasını sağladı. Tüm öğrencilerin ortak isteği okul yakınlarında barınmak" diyen Soner, bu nedenle üniversitelere yakın yerlerde kiraların daha fazla arttığını ifade ediyor. Orta gelire konut üretilmedi Emlak hizmetleri ve danışmanları derneği başkanı Reha Medin ise konuya, konut sıkıntısı yönünden yaklaşıyor. Marmara Depremi ve 2001 ekonomik krizinden sonra inşaat ve emlak sektörünün durgunlaştığını ve orta gelire yönelik yeni konut üretilemediğini belirten Medin, "2004 yılı başına kadar devam eden bu durgunluk, bu tarihten itibaren yerini bir hareketliliğe bıraktı ama yeterli değil" diyor. Medin, Devlet İstatistik Enstitüsü rakamlarına göre yüzde 17.8 olması gereken kira artışlarının bazı bölgelerde yüzde 70’lere kadar çıktığını ifade ediyor. Mortgage olsa, talep patlar Konut sıkıntısını çözmede en önemli görevin hükümete düştüğünü savunan Reha Medin, inşaat sektörünün tam kapasite ekonomiye katılımı için gerekli tedbirlerin alınarak, orta gelire yönelik konut üretiminin sağlanmasını istiyor. Toplu Konut İdaresi’nin yıl sonuna kadar çeşitli kentlerde 40 bin yeni konut üretmeyi planladığına dikkat çeken Medin, bunun sonuçlarını görmek için 2005 yılını beklemek gerektiğini anlatıyor. Reha Medin, inşaat-konut sektörüne büyük fayda sağlayacak diğer bir konunun ise dünyanın birçok ülkesinde uygulanan Mortgage (ipotek bankacılığı) sistemi olduğunu hatırlatıyor. Serhad Kara da, şu anda 15 yıla varan kredilerin inanılmaz derecede alıcı bulduğuna dikkat çekerek, "Re/Max olarak son üç ayda yaptığımız satışların tamamı kredili. Batılı ülkelerdeki gibi bir mortgage sisteminin hayata geçmesi halinde neler olacağını tahmin bile edemezsiniz" diyor. Kara'ya göre mortgage sistemiyle birlikte gecekondular ortadan kalkacak. Serhad Kara, "Bu bir hayal değil" diyor... Ev sahibi ve kiracı hakları Kanunlara göre ev sahibinin kiracısını evden tahliye edebilmesi için, kendisinin, eşinin yada çocuklarının o eve ihtiyacının olduğunu kanıtlaması gerekiyor. Avukat Rezzan Aydınoğlu, tahliye için aranan diğer şartın da, kiracının ödemeyi geciktirmesi olduğunu ifade ediyor. Ev sahiplerinin canı istediği zaman kiracıyı çıkartmasını önlemeye yönelik bu düzenlemelere karşı, ev sahipleri de yeni kiracılarına kontratla birlikte bir tahliye taahhütnamesi imzalatıyor. Ev sahipleri, böylece kiracıdan hoşnut kalmazsa bu taahhütnameye dayanarak onu çıkartabiliyor. Avukat Aydınoğlu, bu konuda genel eğilimin bir yıllık taahhütname imzalatılması yolunda olduğunu belirtirken, bir noktaya dikkat çekiyor: "Ev sahipleri taahhütnameyi genelde tarihsiz alırlar. Çünkü kira kontratının bitişiyle aynı tarihi taşıyan taahhütnameler geçersizdir."