Kentsel dönüşüm ne zaman başlayacak

Türkiye'nin geleceğini şekillendirecek afet riski altındaki alanların kentsel dönüşümüne Ekim'de başlayacak.

Afet riski altındaki alanlar ile bu alanlar dışındaki riskli yapıların bulunduğu arsa ve arazilerde, sağlıklı ve güvenli yaşama çevrelerini oluşturmak üzere iyileştirme, tasfiye ve yenilemelere dair esasları düzenleyen afet riski altındaki alanların dönüştürülmesini öngören kanun tasarısı, 16 Mayıs 2012'de TBMM Genel Kurulu'nda kabul edilerek yasalaştı.

Kamuoyunda kentsel dönüşüm yasası olarak bilinen Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkındaki Kanun ile ilgili uygulama yönetmelikleri hazırlama çalışmalarına devam ediyor.

Dönüşüme ilk etapta İstanbul ve İzmir gibi birinci derece deprem kuşağında bulunan yerlerden başlanılacak.

Riskli alan, gerekli belgeleri içerecek şekilde hazırlanan dosyaya istinaden, Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığının görüşü alınarak belirlenecek. Hazırlanan dosya ve görüş, Bakanlar Kurulu kararı alınmak üzere Bakanlığa gönderilecek. Bakanlıkça, yapılacak inceleme sonucunda uygun görülen talepler, teklif olarak Bakanlar Kurulu'na sunulacak.

Rezerv yapı alanı da gerekli belgeleri ihtiva eden dosyaya istinaden, Maliye Bakanlığı'nın uygun görüşü alınarak Bakanlıkça belirlenecek.

Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, riskli alana ilişkin görüşünü 15 gün, Maliye Bakanlığı ise rezerv yapı alanına ilişkin görüşünü 30 gün içinde bildirecek.

LİSANS VERİLECEK KURUM VE KURULUŞLAR

Riskli yapılar, idarece veya müracaatları üzerine lisanslandırılacak üniversiteler, inşaat, jeoloji ve jeofizik mühendisleri odaları, Yapı Denetimi Hakkında Kanun uyarınca faaliyet gösteren yapı denetimi kuruluşları ile lisanslandırılacak kurum, kuruluş ve şirketlerce tespit edilecek.

Sermayesinin en az yüzde 40'ı kamu kurum ve kuruluşlarına ait şirketler ve ilgili konuda faaliyet gösteren sivil toplum kuruluşları ile mimarlık ve mühendislik hizmetleri veren, büro tescilini yaptırmış tüzel kişiler, riskli yapıları tespit etmek üzere Bakanlıkça lisanslandırılabilecek.

Lisanslandırılacak kuruluş ve şirketlerde, tespit raporunu hazırlayacak mühendislerin, ilgili meslek odalarına üyeliklerinin devam etmesi, mesleklerinde fiilen en az 5 yıl çalışması şartı aranacak. Bu sürenin en az 3 yılının, inşaat mühendisleri için proje hazırlanması veya incelenmesi; jeoloji ve jeofizik mühendisleri için ise jeolojik-jeoteknik etütlerde fiilen görev yapması şeklinde olması gerekecek.

Bakanlık, riskli yapı tespitine ilişkin faaliyetleri denetleme yetkisine sahip olacak. Aykırılık görülmesi halinde lisans iptal edilecek.

RİSKLİ YAPILARI TESPİTİ VE İTİRAZI

Riskli yapı tespitine ilişkin raporların bir örneği, tespit tarihinden itibaren en geç 2 gün içinde, tespiti yapan lisanslandırılmış üniversite, meslek odası, kurum, kuruluş ve şirketçe tespite konu yapının bulunduğu ildeki çevre ve şehircilik müdürlüğüne gönderilecek.

Müdürlük, raporları inceledikten sonra riskli tespit edilen yapıları, tapu kütüğünün beyanlar hanesinde belirtilmek üzere tespit tarihinden itibaren en geç 10 iş günü içinde ilgili tapu müdürlüğüne bildirecek ve bu konuda Bakanlığa bilgi verecek.

Riskli yapı tespitine karşı malikler veya kanuni temsilcilerince 15 gün içinde, yapının bulunduğu yerdeki müdürlüğe verilecek dilekçeyle itiraz edilebilecek.

Riskli yapı tespitlerine yapılacak itirazları değerlendirmek üzere ihtiyaca göre Bakanlıkça gerekli görülen yerlerde yeteri kadar teknik heyet oluşturulacak. Teknik heyet, üniversitelerden bildirilen 4 üyeyle en az 2'si inşaat mühendisi olmak üzere, Bakanlık teşkilatında görev yapan 3 üyenin katılımıyla 7 üyeli teşkil edilecek.

Teknik heyet, görüşülecek dosya sayısı ve olağanüstü durumları da göz önüne alarak ayda en az bir defa toplanacak. En az 6 üyenin katılımıyla toplanacak teknik heyet, üyelerin çoğunluğuyla karar alacak, oyların eşitliği halinde heyet başkanının taraf olduğu görüş çoğunlukta sayılacak.

Toplantı sonunda alınan kararlar, dayanakları ve ilmi gerekçeleri belirtilerek yazıldıktan sonra Bakanlığa, tespiti yapan veya yaptıran idareye ve itiraz edene bildirilecek.

TAŞINMAZLARIN DEĞERİNİN TESPİTİ

Taşınmazın değeri, idare bünyesinden en az 3 kişiden teşkil olunacak kıymet takdir komisyonları marifetiyle veya hizmet satın alınmak suretiyle tespit edilecek.

Söz konusu değer, taşınmaz değerleme konusunda uzman kişi, kurum veya kuruluşlardan bilgi alınarak ve mahallin emlak alım satım bürolarından alınacak bilgilerden de faydalanılarak, 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu'ndaki ilgili maddenin esaslarına göre belirlenecek.

Yapılacak konut ve iş yerlerinin niteliği ve büyüklüğü idarece tespit edilmek kaydıyla, uygulama alanında kalan taşınmaz malikleriyle, öncelikle uygulama alanında yapılacak konut ve iş yerlerinden verilmek üzere sözleşme akdedilecek.

Uygulama alanındaki taşınmazın belirlenen bedeli, idarece malike verilecek konut veya iş yerinin inşaat maliyet bedelinden düşülecek.

Bu şekilde yapılacak hesaplama sonucunda taşınmaz malikinin idareden alacağı olursa bu meblağ, taraflar arasındaki anlaşmaya istinaden, idarece, nakdi olarak veya idarenin kamu hizmetine tahsis edilmemiş taşınmazlarından verilerek ya da imar hakkının başka alana aktarılmasıyla ödenebilecek. İdareye borçlu olması halinde bu borca konu meblağ, taşınmaz malikince idareye taksitle ödenecek.

Birden fazla konut veya iş yeri alma hakkının olması halinde birden fazla konut veya iş yeri verilmek üzere sözleşme yapılabilecek. Böyle bir durumda taşınmaz malikinin idareye borçlanması halinde ödemeler, verilecek konut veya iş yerinin tespitine yönelik gerçekleştirilecek noter kurası sonrası, idarece belirlenecek takvime göre peşin olarak yapılacak.

Taşınmaz maliklerinden kendisine iş yeri verileceklere, müstakil iş yeri yerine iş yeri hissesi de verilebilecek.

BİNASI YIKILANA KREDİ DESTEĞİ

Bakanlık, riskli alanda olup, binası riskli olduğu tespit edilen vatandaşlara kredi desteği ve kira yardımı yapacak. Ayrıca vatandaşların sosyoekonomik durumlarını değerlendirerek, talepte bulunmaları halinde faiz desteği, sübvansiyon ve geçici konut destekleri de verecek.

Bakanlık, dönüşümde bina stoku oluşturmamak için çalışmalar yapacak, yıkılan konutların adedi kadar konut üretilecek. Örneğin 3 katlı bina yıkılıp yerine 10 katlı bina dikilmeyecek.

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı 2B arazilerinin yüzde 90'ını kentsel dönüşüm hesabına aktaracak. Bunun yanında, çevre cezalarının yüzde 50'si, uygulamada bulunacak belediye yatırım bütçelerinin yüzde 5'i ve harç gelirlerinin yüzde 50'si, İller Bankası'nın bazı faaliyetlerinden elde edeceği karın yüzde 50'si ve Maliye Bakanlığı'nca aktarılacak ödenek de kentsel dönüşüm için kullanılacak.

KREDİLER DENETLENECEK

Bakanlık, kredilerin amacına uygun kullanımını denetlerken, uygulama sırasında yaşanan noksanlıkların giderilmemesi halinde ise krediyi durduracak. Ayrıca kredi borcunun tamamını peşin hale getirebilecek.

Koşulları uymadığı halde kredi aldıkları tespit edilenlerden, kredinin kullanılan kısımlarına gecikme zammı uygulanarak borcun tamamı peşin alınabilecek.

KREDİYLE ALINAN KONUT SİGORTA ETTİRİLECEK

Bakanlık, krediyle edinilen konutun, aynı şartı taşıyan bir başkasına devri veya satılması halinde, kredi borcunu da devredecek. Devredilmeyen kredi borcu, usulüne ve sözleşme hükümlerine göre peşin hale getirilerek tahsil edilebilecek.

Vatandaşlar, krediyle aldıkları konut veya iş yerini sigorta ettirecek. Sigorta, kredi borcu bitene kadar her yıl yenilenecek. Sigorta poliçeleri, vergi ve harçtan muaf olacak. Kredi kullananlara, geri ödeme süresince hayat sigortası yapılacak.

KONUTUNU KENDİ YAPANA ÖZEL HESAP

Bakanlık, konutunu veya iş yerini kendi yapmak isteyen kiracı ya da sınırlı hak sahiplerinin kredi istemeleri durumunda, özel hesaptan kredi verebilecek.

Kredi verilirken, hak sahiplerinin, yıktırılan ve kamulaştıran yapılarda en az 1 yıl ikamet etmesi şartı aranacak.

Bakanlık, açılacak kredinin azami miktarı ile kredi önceliklerini, özel hesabın finansman durumu, proje büyüklüğü, inşaat maliyeti, inşaatların bulunduğu bölgeleri dikkate alarak her yıl belirleyip ilan edecek. Talepte bulunulması halinde, belirlenen miktarların altında da kredi açılabilecek.

Özel hesaptan kredi kullanmak isteyen hak sahipleri, bulundukları yerdeki Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüklerine başvuracak. Buradaki inceleme sonucunda kredi almaya hak kazananlar, onay için Bakanlığa gönderilecek. Bakanlık, inşaatın ilerlemesini dikkate alarak, hak sahibinin hesabına para aktaracak.

RİSKLİ BİNALARIN TESPİTİNDE FİYATLAR

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'nın yapacağı riskli bina tespitlerinde, Döner Sermaye İşletmesi Müdürlüğü'nce belirlenen birim fiyatlar kullanılacak.

Rapor, deney gibi tüm masrafları kapsayan birim fiyatlara göre, vatandaş riskli binalarını tespitte bina kullanım alanı için her metrekareye fiyat ödeyecek.

Bakanlığın açıkladığı birim fiyatlarına göre vatandaş, kullanım alanı 500 metrekareye kadar olan bir binada, her bir metrekare için KDV dahil 2,25 lira ödeyecek. 500 metrekare bir bina için tespit masrafı, KDV dahil bin 125 lira olacak.

Kullanım alanı 501-bin metrekareye kadar binalarda, ilk 500 metrekareye 2,25 ödenecek, 501-bin metrekare arasında ise bu rakama KDV dahil 1,75 lira daha eklenecek.

Kullanım alanı bin metrekare olan binalarda, bu fiyat KDV dahil 2 bin lira olurken, metrekaresi 1001'den yüksek binalarda vatandaş her metrekare için 1 lira artı para ödeyecek.

Bin metrekare kullanım alanı olan bir binada 10 daire olursa, daire başına 200 lira tespit fiyatı düşecek.

Bakanlığın açıkladığı toplam kullanım alanına göre fiyatlar şu şekilde oluşacak:

Metrakare Toplam fiyat (TL)

100 225,00

200 450,00

500 1.125,00

1000 2.000,00

2000 3.000,00

3000 4.000,00

4000 5.000,00

5000 6.000,00

6000 7.000,00

7000 8.000,00

ALTYAPI VE KENTSEL DÖNÜŞÜM MÜDÜRLÜKLERİ

Bakanlık, kentsel dönüşümü metropol illerde daha hızlı sonuçlandırmak için İstanbul, Bursa ve İzmir'de Altyapı ve Kentsel Dönüşüm Müdürlükleri kuracak. Merkez teşkilata bağlı çalışacak müdürlüklerde uygulamalar konusunda ihtisas sahibi personel görev alacak.

ALO KENTSEL DÖNÜŞÜM HATTI

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, vatandaşlardan kentsel dönüşüm konusunda gelen soruları yanıtlamak üzere ''Alo Kentsel Dönüşüm Hattı''nın kurulması için çalışmalara da başladı.

Altyapı ve Kentsel Dönüşüm Hizmetler Genel Müdürlüğü'nde halkla ilişkiler bürosu kurularak, vatandaşların kentsel dönüşümle ilgili soruları uzmanlarca cevaplanacak.

Afet riski altındaki alanların belirlenmesi, riskli binaların tespiti ve rezerv alanı gibi konularla ilgili bilgiler, sosyal medya aracılığıyla da vatandaşlara anlatılacak. Bakanlık tarafından Facebook ve Twitter üzerinden kentsel dönüşüm sayfaları açılarak dönüşümle ilgili haber ve gelişmeler anında kamuoyuna duyurulacak.

TÜRKİYE PATLAMA YÖNTEMİYLE TANIŞACAK

Kentsel dönüşümde yıkımlara Ekim'de kamu binalarından başlanacak. Dönüşüm kapsamındaki 7 milyon binanın yıkımında, iş makinelerinin yanı sıra dinamit başta olmak üzere çeşitli patlatma yöntemleri de kullanılacak.

Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın katılacağı törenle başlayacak kentsel dönüşüm çalışmalarıyla, İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa ve Kocaeli'nin aralarında bulunduğu yaklaşık 30 ilde, aynı anda çok sayıda yıkım gerçekleştirilecek.