Kara propagandayı satın almak

Şanlıurfa’nın sosyolojisi son derece özgün bir yapıya sahiptir. Her ne kadar dışarıdan okuyanlar bu yapıyı ağırlıklı olarak “feodalite-aşiret” ekseninde klişe bir takım kavramlarla analiz etseler de işin esası görece daha farklıdır.

Bendeniz geleneksel yaşam biçimine kıymet veren ve bu dönemdeki ilişkileri de önemseyen birisiyim. Elbette bugün artık o eski dönemlerdeki ilişkileri yeniden canlandırmamız mümkün değil, onları artık yaşatamayız. Buna da gerek olduğunu sanmıyorum. Ama bu geleneksel ilişkilerin sahip olduğu ana fikirlerin veya temel kaygıların bugün de devam ettirilmesini sağlayabiliriz.

Eskiden Şanlıurfa’da uzun kış gecelerinin sohbetine renk katan gezici musikişinaslar vardı. “Duman”lar. Bunlar son derece temiz giyinir, işlerini titizlikle yapar, dürüst ve iyi insanlardı. Odalarda gençlere adap öğretirlerdi. Farsça konuşurlar, son derece saygın bir şekilde sanatlarını icra ederlerdi. Şahsi kanaatim İran yöresinin asilzadeleri olduğu yönündedir. Ait oldukları topraklardan kovulmuş olmalarına rağmen özgün davranışlarını ve duruşlarını koruyabilmişlerdi.

Dumanlar konakladıkları köy odalarında bir haftaya yakın kalırlardı. Ev sahibi de onları aynı titizlikte ağırlardı. Tabakalarına tütün doldurur, kahve malzemelerini, çaylarını önüne koyar ve sofralarını da eksiksiz olarak önlerine sererdi. İkramda kusur eden ev sahibi bunların diline düşerdi. Son derece önemli bir kontrol sistemi gibi bir işlev görürlerdi. Hatta pek çok aile, kızına damat, oğluna gelin bulmak için de bunların fikirlerine başvururdu. Çünkü iyi gözlem yaparlardı ve hepsinden de önemlisi doğruya doğru diyen tipten insanlardı.

Herkes onları memnun etmeye özel bir çaba gösterirdi. Onlar da gerçekten kimin yapmacık kimin sahici bir cömertliğe sahip olduğunu bilirlerdi. “Dumanlar” kaldıkları odada/evde kendilerine yapılan ikramda herhangi bir eksiklik ya da bir kusur görürlerse bunu her yere taşırlardı. Bundan dolayı da kimse onların diline düşmek istemezdi. Hatta bazen insanlar, yakın dostları ile ilgili muhtemel olabilecek olan kara propagandayı bunlardan satın alabilirdi.

Diyelim ki herhangi bir köy odasına gittiler ve ev sahibi onları olması gerektiği gibi ağırlamadı, daha sonra gittikleri diğer bir köy odasında merkeplerini veya atlarını kendilerine gerekli ihtimamı göstermeyen o ağanın adı ile çağırırlardı. Bu durumu fark eden ev sahibi eğer sözü edilen kişi ile iyi bir dost ise hemen duruma vaziyet ederdi. Adamlarla pazarlık edip arkadaşı ile ilgili fazla dedikodu yapmamasını özel rica ederdi. Onların bu aleyhte konuşma haklarını belli bir ücret karşılığında satın alırdı.

Keşke bugün de böyle dostları olsa diyesi geliyor insanın…