İşte tartışılan Başkanlık sistemi

Başbakan Erdoğan'ın ortaya attığı başkanlık sistemi neleri içeriyor? İşte avantajları ve dezavantajlarıyla o sistem...

Başbakan Erdoğan, dün yaptığı sürpriz bir öneriyle siyaseti ısıttı. Başkanlık sisteminin Türkiye’nin gündemine gelebileceğini ve bu sisteme sıcak baktığını söyleyen Erdoğan, “2011’den sonra atılacak adımlarla bu geçişin sağlanması lazım” dedi.

Peki Erdoğan'ın Başkanlık sistemi nasıl bir sistem? Avantajları ve dezavantajları neler?

İşte Başkanlık sistemi:

Başkanlık sistemi dünyada genel olarak iki farklı şekilde uygulanıyor. Fransa gibi bazı cumhuriyet rejimlerinde Cumhurbaşkanı (Şu anda Sarkozy) aynı zamanda devlet başkanı unvanına sahip ancak altında bir de Başbakan bulunuyor. Yürütme yetkisini başbakanla başkan paylaşıyor. Son söz Cumhurbaşkanı’nda oluyor. ABD gibi bazı ülkelerde ise devlet başkanı (Şu anda Obama) hemen hemen tüm yürütme yetkisini kendinde topluyor. Dünyada Başkanlık sistemini uygulayan ülkelerin sayısı 38. Bunlar arasında ABD, Venezuela, Güney Kore, Meksika, Panama, Filipinler, Kenya, Kıbrıs, Brezilya, Ermenistan, Afjantin ve Afganistan gibi ülkeler bulunuyor.

ÖZELLİKLERİ

- Başkan yasa tasarısı sunamıyor. Buna rağmen başkanın yasama kararını veto hakkı var. Bir üst kurul da bu veto kararını reddedebilir.

- Başkanın görev süresi bellidir. Seçimlerden sonraki 4 yıl içinde başkan çok aşırı bir durum olmadığı sürece görevde kalır. Fakat bazı ülkelerde başkan yasalara karşı geldiği zaman görevden uzaklaştırılabiliyor.

- Yürütme organı kişiler üstü bir kurum. Bakanlar kurulu başkanın düşüncesine, siyasetine göre hareket eder. Buna rağmen mahkemelere karışamıyor. Başkanın bakanlar kurulu, ordu ya da yürütme organından bir üyeye müdahalesi olabilir ancak mahkeme kararını reddetme ya da hakimlere emir verme yetkisi yoktur.

- Verilen cezayı hafifletmek ya da affetmek genellikle yasama ve yürütmeyi ayıran devlet başkanlarındadır.

Eleştirileri...

OTORİTERİZME NEDEN OLABİLİR: Siyaset bilimciler ve akademisyenler tarafından istikrarlı olmadığı ve demokratik olmayan bir sistem yaratma riskinin bulunduğu nedeniyle eleştiriliyor.

GÜÇLER AYRILIĞI: Bazı durumlarda devletin değişik organları arasında istenmeyen tıkanıklara neden olabileceği belirtiliyor.

BAŞKANLARIN DEĞİŞMEZLİĞİ: Başkan olan kişinin 4 yıllık görev süresi dolmadan başkanlıktan uzaklaştırılmasının çok zor olması bir başka eleştiri konusu.

AVANTAJLARI...

DOĞRUDAN: Doğrudan halk oy verip başkanı seçiyor. Bu başkanın anayasal gücünü arttırır.

GÜÇLER AYRILIĞI: Başkanlık sistemiyle birlikte başkanlık ve yasama organı ayrılıyor. Bu sayede her iki kurum birbirini denetleyebiliyor.

HIZ VE KARARLILIK: Güçlü bir başkanla birlikte alınacak kararlar hızlanabilir.

İSTİKRAR: Görevinde istikrarlı bir biçimde 4 yıl boyunca kalan başkan, her an görevden alınma ihtimali olan bir başbakandan daha çok istikrar sağlar.

FARKI...

- Başkanlık sisteminde esas nokta yasama ve hükümetin yürütme organlarının ayrılmasıdır. Buna karşılık bakanlık sisteminde yasama ve yürütme bakanlarla sağlanıyor. Bakanlar ise başbakana bağlı.

- Başkanlık sisteminde başkan olarak seçilen kişinin görev süresi dolmadan görevden uzaklaştırılması çok zordur. Buna karşılık meclis seçiminde hükümet, başbakan ya da bakanlar halk tarafından tepki aldıkları zaman düşebilir.