İşte kanser riski taşıyan ürünler

Türkiye’de ilk defa gıda ürünlerinin kanser yapma etkisi araştırıldı. TÜBİTAK'ın 9 ay süren gıda ürünleri ile ilgili kanser taramasından çarpıcı sonuçlar çıktı.

TÜBİTAK gıda ürünlerindeki kanser yapıcı akrilamid maddesini araştırdı. 20 çeşit ürün üzerinde yapılan araştırmada geleneksel gıda ürünleri temiz çıktı. Kanser yapıcı maddeli ürünlerin yasaklanması gündemde. Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırmalar Kurumu’nun (TÜBİTAK) 9 ay süren gıda ürünleri ile ilgili kanser taramasından çarpıcı sonuçlar çıktı. Cips, kraker, kahvaltılık gevrekler, bisküvi ve bebe bisküvileri ile patates ve ekmek kızartmalarında yüksek miktarda kanserojen akrilamid maddesi tespit edildi. Tulumba tatlısı ve beyaz ekmek kabuğunda da kayda değer miktarda kanserojen maddeye rastlandı. Izgara, döner, tahin helvası, çavdar ekmeği, baklava ve pilavda ise akrilamid miktarı ölçülebilir değerlerin altında çıktı. Ancak uzmanlar ızgara ve dönerde kansere yol açabilecek başka toksikler olabileceğine dikkat çekiyor. Projenin Türkiye koordinatörü Dr. Hülya Ölmez, çalışmanın sonucuna göre akrilamid içeren gıdaların yasaklanabileceğini ya da ambalaja uyarı yazıları konulabileceğini söyledi. Avrupa Birliği’nin bilimsel araştırmaları desteklediği 6. Çerçeve Programı kapsamında 4,2 milyon Euro tahsis ettiği akrilamid-kanser araştırmasına 13 ülkeden 23 kuruluş katılıyor. Projenin Türkiye koordinatörlüğünü, Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırmalar Kurumu (TÜBİTAK) Marmara Araştırma Merkezi (MAM) Gıda Enstitüsü’nden gıda yüksek mühendisi Dr. Hülya Ölmez yürütüyor. Zaman’ın sorularını cevaplayan Dr. Ölmez fırınlama ve kızartmada gıdanın içindeki şeker ile proteinin yüksek ısıda reaksiyona girmesi sonucu ortaya çıkan akrilamidin haşlama yemeklerde oluşmadığını söyledi. Hülya Ölmez, “Tencerede pişen yemek kültürü Türkiye’de yaşayanlar açısından bir şans.” dedi. Bisküvi ve cipslerin potansiyel kanser riski taşıdığını belirten Hülya Ölmez en azından araştırma sonuçlanana kadar bu çeşit ürünlerden uzak durulmasını tavsiye etti. Hülya Ölmez, “2006 Kasım’ında bitecek olan HEATOX projesinde, gıdalarda oluşan akrilamid ile insandaki kanser riski arasındaki ilişki de araştırılıyor. Ancak şu an için kimse risk yok, diyemez. Risk var, boyutunun ne olduğu araştırılıyor.” diye konuştu. İnsanlara taze meyve ve sebze yemelerini, haşlanmış gıdalar tüketmelerini öneren Dr. Ölmez, bisküvi, cips, kahvaltılık gevrekler ve özellikle patates kızartması tüketmeyenlerin sağlıklı beslenme açısından hiçbir kaybı olmayacağını açıkladı. Dr. Ölmez akrilamid içeriği yüksek gıdalarda bu oranın düşürülmesine yönelik çok sayıda çalışmanın yapıldığını ve şu ana kadar bazı olumlu sonuçlar da alındığını belirtti. Ayrıca ileriki dönemlerde akrilamid içeriği çok yüksek olan gıdaların etiketlerine tüketiciyi bu konuda bilgilendiren ibareler konabileceğini söyledi. Hülya Ölmez ve ekibi araştırma kapsamında Türkiye’de 20 çeşit ürünü piyasadan tesadüfi yöntemle toplayıp incelemiş. Bunlar; ev yemekleri, kavrulmuş çerezler, ekmek ve fırıncılık mamulleri, cipsler, kahve, bisküvi, kraker, çikolata, bebek mamaları, patates kızartmaları, geleneksel Türk tatlıları, pekmez, ızgara, kebap, döner ve köfte gibi geleneksel gıdalardan oluşuyor. Dr. Ölmez, Nisan 2004’ten bu yana 150 gıdayı analiz ettiklerini, bilimsel yeterlilik için analiz tekrarı sayısını artıracaklarını vurguladı. TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi laboratuvarında yapılan Türkiye’deki akrilamid taramalarında evde taze patatesin soyularak kızartılmasına oranla fast food ürünü olarak doğranıp dondurulmuş patateste çok daha yüksek miktarda akrilamid tespit edildi. Türk halkının en çok tükettiği ekmeğin kabuk kısmında da akrilamid tespit edildi. Ekmek içinde ise akrilamid oluşmadığı ortaya çıktı. Akrilamid, kanser yapıyor 2002 Nisan’ında İsveçli bir bilim adamı gıdaların doğal halinde bulunmayan akrilamidin, yüksek ısıyla pişerken oluştuğunu keşfetti. Ardından Amerika ve Avrupa başta olmak üzere dünyanın gelişmiş ülkelerinin gıdalarında da akrilamid taraması yaptı. Akrilamidin insanlarda ve laboratuvar hayvanlarında nörotoksik etkisi kanıtlandı. Yine laboratuvar hayvanlarında kötü huylu tümör (kanser) oluşumuna neden olduğu tespit edildi. İnsanlardaki kanser oluşumuyla henüz bir bağlantısı kanıtlanmasa da Uluslararası Kanser Araştırmaları Kurumu (International Agency for Research into Cancer) gıdalardaki akrilamidi ‘insanlar için potansiyel kanserojen maddeler’ arasına aldı. Şu ana kadar yapılan çalışmalar akrilamidin, özellikle şeker ve asparajin içeriği bol gıdaların yüksek sıcaklıklarda (kızartma ve fırında) pişirilmeleri sonucu doğduğunu ortaya çıkardı. Proteinlerin yapı taşları olan 20 aminoasitten bir tanesi olan asparajin, akrilamid oluşumunda kilit rol oynuyor. Yüksek ısıda protein ile şeker kimyasal reaksiyona girip akrilamid maddesini doğuruyor. Bu yüzden asparajin içeriği yüksek gıdalarda daha ileri seviyede akrilamid oluşuyor. Akrilamid normalde gıdalarda hiç bulunmuyor. Bu madde plastik sanayiinde kullanılıyor. Sigarada kansere yol açtığı sanılan maddeler arasında akrilamid de bulunuyor. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve Dünya Tarım Örgütü (FAO) insanlara akrilamid içeriği yüksek gıdaları mümkün olduğunca tüketmemeyi ve taze sebze-meyve ağırlıklı beslenmeyi öneriyor. TUBİTAK’IN TÜRKİYE TESPİTİ Gıda maddesi Akrilamid (mikro g/kg) Pirinç pilavı Ölçülebilir değerin altında Tahin helvası Ölçülebilir değerin altında Kebap, döner, ızgara Ölçülebilir değerin altında Çavdar ekmeği Ölçülebilir değerin altında Beyaz ekmek (kabukta) 40-160 Kızarmış ekmek (hazır) 200 Hazır çorbalar 40-60 Tulumba tatlısı 40-45 Bebe bisküvisi 400-600 Bisküvi 70-130 Kraker 70-200 Kahvaltılık gevrekler 80-350 GIDALARDA AKRİLAMİD SEVİYESİ Gıda maddesi Akrilamid (mikro g/kg) Ekmek 40-160 Kızarmış ekmek 90-1430 Sade kek 150-400 Zencefilli kek 1070-1410 Bisküviler 260-1450 Krakerler 180-420 Çeşitli fırıncılık ürünleri 230-3200 Kahvaltılık tahıllar 30-1400 Bebek bisküvileri 150-610 Patates kızartması 330-3700 Kahve (bir bardakta) 25 Çikolata Ölçüm yöntemi oturtuluyor Zaman