İspanya barışın eşiğinde mi?

BBC muhabiri Sarah Rainsford, Bilbao'da ETA'nın ateşkes kararının olası sonuçlarını araştırdı.

Bilbao'da Bask sorununun belirgin bir işareti yok. Yani duvarlarda ne ayrılıkçı sloganlar ne de tutuklu ETA üyelerinin fotoğrafları var.

Çelik duvarlarıyla ışıldayan Guggenheim müzesinin etrafındaki kalabalık güneşin tadını çıkarıyor ve 40 yıllık bir aradan sonra barışın kalıcı olabileceğine dair işaretler artıyor.

Ayrılıkçı militanlar en son 19 ay önce birini öldürdüler. Dört aydır, esnaftan kimse haraç şikayetinde bulunmadı ve Ocak ayında ayrılıkçı Bask örgütü ETA bir video kaydı aracılığıyla ateşkes ilan ettiğini duyurdu.

Aslında daha önce de buna benzer şeyler olmuştu. Ama burada diğerlerinden farklı olan şey, ETA'nın siyasi kanadının şiddeti reddetmesi ve düzenlenecek herhangi bir saldırıyı kınayacağını açıklaması.

Rufino Etxebberria, BBC'ye "Bu tarihi bir karar. Artık geri dönüş yok" diyor. İspanya Yüksek Mahkemesi, Batasuna'yı 2003'te yasa dışı ilan etmişti.

Etxebberria ETA'nın siyasi kanadı olarak görülen yasaklı Batasuna partisinin eski lideri.

Ayrılıkçılar şimdi Sortu adında yeni bir parti kurdular. Bahardaki yerel seçimlere kadar partilerinin tescil edilmesini istiyorlar.

Söylem değişikliği

Rufino Etxebberria, silahlı mücadeleyle bağımsızlığın kazanılamayacağını söylüyor. Bu, önde gelen şahin bir siyasetçi için radikal bir söylem değişikliği. Mahkemeler, Sortu'ya izin vermemekte ısrar etse de Etxebberria, siyasi mücadelede ısrarlı olacaklarını vurguluyor.

Ancak bu tür iddialar İspanya'da her zaman şüpheyle karşılanmıştır. ETA'nın bağımsızlık mücadelesinde şimdiye kadar 850 kişi öldü.

Sortu'nun destekçileri şiddeti reddettiklerini söyleseler de ETA'nın silahsızlanması ya da kendini feshetmesi çağrısında bulunmadı.

Buna rağmen, Bask bölgesindeki birçok kişi, bir dönüm noktasına gelindiğini düşünmeye başladı.

Bask dilinde yayımlanan tek gazete olan Berria'nın genel yayın yönetmeni Martxelo Otamendi, "Sanırım, siyasi kanat ETA'yı ortadan kaldırmanın yollarını arıyor" dedi.

Ama Otamendi bunun bir gecede başarılamayacağını belirterek ekliyor:

"Henüz bir müzakere süreci yok. Bir öneri de gündeme gelmiş değil. ETA üyelerine sadece kendilerini ülkenin kurtarıcısı olarak görmemelerini, buna halkın karar vermesi gerektiğini söyleyebilirsiniz. Ama onları ikna etmek zaman alacak" diyor.

ETA'nın 2006'dan Madrid havaalanında düzenlediği saldırıdan sonra, hükümet müzakerelerden çekilmişti.

'Şiddet bağımsızlık ilkesini zedeliyor'

O dönemde müzakerelere katılan Rufino Etxebberria, ayrılıkçıların radikallik stratejisinin yanlış olduğunu söylüyor. Etxebberria, bazı önemli ödünler kotarılmasına karşın, sınırların zorlandığını ve görüşmelerin çöktüğünü vurguluyor.

Aradan dört yıl geçti. 600 ETA destekçisi hapiste. Fransa'nın desteğiyle ETA'nın lider kadrosundaki birçok militan yakalandı. Ve ETA'nın siyasi kanadı hala yasaklı.

Sosyalist siyasetçi Ramon Etxezarreta, "Duvarlarda Sortu'ya izin verilmesini isteyen posterler var. Bu 40 yıllık şiddetin ardından acı bir son. Birçok insan bunun için hayatını kaybetti." diyor.

Etxezarreta, şiddetin reddedilmesinin stratejik bir yaklaşım olduğunu ve bir zayıflığa işaret etmediğini belirterek bu kararının uzun bir tartışma sürecinden sonra alındığını söylüyor.

Sortu, bağımsızlık yolunda milliyetçi güçleri birleştirmeyi hedefliyor.

Etxezarreta, "İstediklerini şiddet yoluyla alamadılar. Çünkü Bask halkı buna onay vermedi. Ve sonunda bunu anladılar" diyor ve şiddetin bağımsızlık ilkesine zarar verdiğini söylüyor.

Bazıları da "Sortu, artık o günlerin geride kaldığına kanaat getirmeseydi şiddeti asla reddetmezdi" diye düşünüyor.

'Canavar yarattık'

Hükümet cephesine gelince…

Düşük riskli bölgelerde silahlı güçler geri çekiliyor. ETA'nın tehdidiyle Bask bölgesinden ayrılanları geri dönmeye teşvik etmeye yönelik bir program devreye sokuldu. İspanya İçişleri Bakanı da ETA'nın son ateşkes kararının kesin olabileceğini söyledi.

Bilbaolu Joseba Marcaida ise ihtiyatını koruyor.

Yaşıtı birçok Basklı gibi 1970'lerde o da ETA'ya işbirliği yapmış, Franco diktatörlüğüne karşı savaşmıştı.

Marcadia için savaş İspanya demokrasiye geçip, Bask bölgesine geniş bir özerklik verilince sona ermiş.

Ama bazıları için savaş daha uzun sürdü. Marcadia "Durduramadığımız bir canavar" yarattık diyor. ETA'nın "hain" ilan ettiği Marcadia'nın dört kez evi yakılmış, bir sürü tehdit almış. Bu yüzden hemen sevinmemek gerektiğini söylüyor.

Marcadia'ya göre, ETA bu şekilde olmasına inandığı için değil, koşullar bunu gerektirdiği için böyle davranıyor. Marcadia şunları söylüyor:

"Ne kadar militanları olduğunu bilmiyoruz. Tek bildiğimiz ETA'nın varlığını hala koruduğu. Bu yüzden uyanık olmalıyız. Daha önce altı kez şiddeti durdurma girişimi oldu. Bana göre bu nihai bir ateşkes değil ama umarım yanlıyorumdur."