İran'la nükleer anlaşma 20 Ocak'ta yürürlüğe giriyor

İran'ın nükleer programını sınırlandırmasını ve karşılığında da uluslararası yaptırımların hafifletilmesini öngöre anlaşmanın 20 Ocak'ta yürürlüğe gireceği açıklandı.

İran’ın nükleer programının kısmen saf dışı bırakılmasını öngören anlaşmanın 20 Ocak’ta yürürlüğe gireceği duyuruldu.

Uluslararası güçler ve İran arasında Kasım ayında yapılan görüşmeler sonunda varılan anlaşma, İran’ın ileri seviyede zenginleştirilmiş uranyum stokunu saf dışı bırakması ve uranyum zenginleştirme amacıyla kullanılan makinelerin kurulumuna son vermesi karşılığında Tahran’a uygulanan uluslararası yaptırımların hafifletilmesini öngörüyor.

ABD Başkanı Barack Obama, eylem planının yürürlüğe gireceği haberlerini memnuniyetle karşıladığını fakat uzun vadeli bir anlaşma için daha çok çalışılması gerektiğini söyledi. Obama, anlaşmanın ihlâl edilmesi durumunda yeni yaptırımlar uygulanabileceği uyarısında bulundu.

Batı’nın nükleer silah sahibi olmaya çalışmakla suçladığı İran, bu iddiaları reddediyor.

Avrupa Birliği Dış Politika sorumlusu Catherine Ashton, uluslararası liderlerin BM Uluslararası Atom Enerjisi Örgütü’nden anlaşmaya uyulup uyulmadığının denetlenmesini talep edebileceklerini belirtti.

İran’la müzakerelerde Ashton, BM Güvenlik Konseyi’nin beş daimi üyesi ABD, Rusya, Çin, Fransa ve İngiltere ile Almanya’yı temsil ediyor.

Yaptırımlar hafifletiliyor

Ashton yaptığı yazılı açıklamada ‘İran’ın nükleer programıyla ilgili ortak eylem planının gelecek altı aylık dönemde tutarlı, sağlam ve yumuşak bir şekilde uygulanması için temellerin atıldığını’ söyledi.

Anlaşma uyarınca İran, uranyumu nükleer silah araştırmaları için kullanılabilecek seviye olan yüzde 5’ten daha fazla zenginleştiremeyecek.

Zenginleştirilmiş uranyum stokunun yüzde 20’ye yakın bir miktarını etkisiz hale getirecek.

Bunun karşılığında da uluslararası güçler, İran’ın altın ve değerli metal ticareti, İran’ın otomotiv sektörü ve petro-kimya ihracatına yönelik yaptırımların bir kısmını askıya alacak.

BBC’ye konuşan üst düzey ABD’li yetkililer, uzlaşmaya engel olan ve daha ziyade nükleer denetçilerin İran’ın nükleer tesislerine ziyareti ile ilgili bazı maddelerin geçtiğimiz altı haftalık dönemde çözüme kavuştuğunu belirtti.

Uzmanların aktardığına göre anlaşmaya varılan maddeler şöyle:

• 20 Ocak’tan itibaren İran zenginleştirilmiş uranyum stokunun yüzde 20’sinin etkisini azaltmaya başlayacak
• Yüzde 20’lik uranyum stokunun tamamı altı aylık dönemde tamamen etkisiz hale gelecek
• Kum kentindeki uranyum zenginleştirme tesisi Frodo’ya günlük ziyaret düzenlenmesine izin verilecek
• Arak ağırsu üretim reaktörlerinin her ay denetlenmesine izin verilecek

ABD Başkanı Obama yazılı açıklamasında, “İran, 20 Ocak’tan başlayarak ilk kez, daha yüksek seviyelerde zenginleştirilmiş uranyum stokunu saf dışı bırakmaya ve bu türden zenginleştirmeyi mümkün kılan altyapının bazılarını sökmeye başlayacak” dedi.

Obama Tahran’ın bu adımı karşılığında gelecek altı aylık dönemde ABD ve BM Güvenlik Konseyi’nin beş daimi üyesinin ‘İran yükümlülüklerini yerine getirdiği sürece ‘ılımlı bir rahatlamayı’ hayata geçireceklerini söyledi.

Obama'dan Kongre'ye uyarı

ABD Başkanı “Bu arada, daha geniş kapsamlı yaptırımlar rejimini kuvvetli bir şekilde uygulamaya devam edeceğiz, eğer İran yükümlülüklerini yerine getirmezse yaptırımları artırma yönünde hareket edeceğiz” diye ekledi.

Obama ayrıca, daha fazla yaptırım uygulanmasını isteyen ABD Kongresi’ne uyarıda bulunup müzakereler boyunca yeni yaptırım uygulanması yönünde çıkarılacak herhangi bir yasayı veto edeceğini söyledi.

İran’ın üst düzey müzakerecisi Abbas Arakçi, İran TV’ye yaptığı açıklamada yeni anlaşma uyarında İran’ın araştırma ve geliştirme çalışmalarını sınırlandırmayacağını yalnızca tesislerindeki artışı durduracaklarını belirtti.

Arakçi, “Örneğin, yeni bir santrifüj eklemeyeceğiz, yeni bir santrifüj üretmeyeceğiz ve Arak’ta yeni bir tesis kurmayacağız. Programımızın niceliğini artırmayacağız ama kaliteyi genişleteceğiz” diye konuştu.

Arakçi ayrıca, uluslararası müzakerecilerin petrol gelirlerinin 4.2 milyar dolarlık kısmını gelecek altı ay içinde transfer etmeyi kabul ettiklerini aktardı.

İngiltere Dışişleri Bakanı William Hague de anlaşmanın ‘İran’ın nükleer sorununun barışçıl çözümüne doğru önemli bir adım’ olduğunu belirtip ‘daha kapsamlı müzakerelerin’ başlayacağını ifade etti.

ABD Dışişleri Bakanı John Kerry de anlaşmanın uygulanmasının kritik öneme sahip önemli bir adım olduğunu dile getirip, İran’ın nükleer programının barışçıl olduğunun güvencesinin verilmesi için daha kapsamlı müzakereleri içeren bir sonraki aşamanın “daha zor” olduğunu söyledi.

Kerry, “Müzakereler çok zor olacak ama kritik ulusal güvenlik sorununu barışçıl ve kalıcı bir şekilde çözebilmemiz için en iyi şansımız bu” diye konuştu.