İran'da yapılan 14'üncü dönem Cumhurbaşkanlığı Seçimleri'nde adaylardan hiçbiri yüzde 50'yi geçemeyince, seçimi önde tamamlayan reformist aday Mesud Pezeşkiyan ile muhafazakar aday Said Celili, ikinci tura kaldı.
Abone olİran İçişleri Bakanlığı Seçim Merkezi Sözcüsü Muhsin İslami, bakanlık binasındaki seçim merkezinde düzenlediği basın toplantısında, oy sayım işlemlerinin tamamlandığını açıkladı.
Ülke genelinde 59 bin merkezde kurulan sandıklarda toplam 24 milyon 535 bin 185 oy kullanıldığını aktaran İslami, Pezeşkiyan'ın 10 milyon 415 bin 191 oy aldığını söyledi. Buna göre Pezeşkiyan'ın oy oranı yüzde 42,5 oldu.
İslami, oyların 9 milyon 473 bin 298'ini alan Celili'nin ise seçimin ilk turunu ikinci sırada tamamladığını belirtti. Celili'nin oy oranı da yüzde 38,6'da kaldı.
Buna göre, reformistlerin tek adayı Pezeşkiyan ile muhafazakar Celili, 5 Temmuz'da yapılacak ikinci tur seçimlerde yeniden yarışacak.
Diğer iki adaydan Muhammed Bakır Kalibaf yüzde 13,8 ile üçüncü, Mustafa Purmuhammedi ise yüzde 0.8 ile dördüncü sırada yer aldı.
Seçime katılımın yüzde 40 civarında kaldığını aktaran İslami, geçersiz oyların sayısının da 1 milyon 56 bin 159 olduğunu belirtti.
AA muhabiri, İran'daki seçimlerde ikinci turda yarışacak reformistlerin adayı Mesud Pezeşkiyan ile muhafazakar Said Celili'nin profillerini derledi.
Mesud Pezeşkiyan
Reformist siyasetçi Pezeşkiyan, 29 Eylül 1954'te Mahabad kentinde, İranlı Türk bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Soyadı Farsça'da "Doktorlar" anlamına gelen Pezeşkiyan, Tebriz Üniversitesi Tıp Fakültesinden mezun oldu. 1980-1988 arasında yapılan İran-Irak savaşında hem muharip hem de doktor olarak görev yaptı.
Pratisyenlik kursunu 1985 yılında tamamlayan Pezeşkiyan, savaştan sonra Tebriz Sağlık Bilimleri Üniversitesinde genel cerrahi ihtisasını yaparak eğitimine devam etti.
İran Sağlık Bilimleri Üniversitesinden 1993 yılında kalp cerrahisi yan dal uzmanlığını alan Pezeşkiyan, daha sonra kalp cerrahisi uzmanı oldu ve 1994-1999 yılları arasında Tebriz Sağlık Bilimleri Üniversitesi Rektörü olarak görev yaptı.
Pezeşkiyan'ın siyasi hayatı, eski Cumhurbaşkanı Muhammed Hatemi döneminde 1997 yılında Sağlık Bakanı Yardımcısı atanmasıyla başladı. Hatemi döneminde 2001'de Sağlık Bakanı olarak atandı, 2005'e kadar bu görevde kaldı.
Ülkede 2008'de yapılan Genel Seçimlerinde Tebriz Milletvekili olarak Meclise girmeyi başaran Pezeşkiyan, o tarihten bu yana beş dönem Tebriz'i temsilen görev yaptı.
Pezeşkiyan, 2016'da İran Meclis Başkan Yardımcısı olarak 4 yıl görev yaptı.
İran'da 2013'teki cumhurbaşkanı seçimlerine adaylık başvurusu yapan ancak daha sonra adaylığını geri çeken Pezeşkiyan'ın 2021'deki seçimlerdeki adaylık başvurusu Anayasayı Koruyucular Konseyi tarafından reddedildi.
Pezeşkiyan, 1 Mart'ta yapılan Milletvekili Seçimlerinde Tebriz'den birinci sırada Meclise girmeyi başardı.
Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin hayatını kaybetmesi sonrasında 1 yıl öne alınan cumhurbaşkanı seçimi için adaylık başvurusu yapan Pezeşkiyan, seçimlerde reformistlerin tek adayı olarak yarışıyor.
Eski Cumhurbaşkanları Muhammed Hatemi ile Hasan Ruhani, eski Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif gibi isimlerin açık desteğini alan Pezeşkiyan, seçim kampanyalarında, ülkedeki "etnik ve mezhebi ayrımcılık" ile zorunlu başörtüsü sorununa vurgu yaptı ve ekonomi ile adalet konusundaki sorunları çözeceğinin vaadini verdi.
Pezeşkiyan: Evde Türkçe konuşuyorum
Pezeşkiyan, İran’ın Batı Azerbaycan eyaletinde, ağırlıklı olarak Sünni Kürtlerin yaşadığı Mahabad’da doğdu. Adaylık sürecinde İran medyasına verdiği röportajda, “Ben Türküm. Annem de babam da Türk. Türklüğümle gurur duyuyorum. Evde çocuklarımla Farsça değil, Türkçe konuşuyorum” demişti. Pezeşkiyan’ın seçimi kazanması halinde ilk kez bir İran Türkü ülkenin cumhurbaşkanı olacak.
1980-1988 yılları arasında İran-Irak Savaşı sırasında orduda hekim olarak çalışan Pezeşkiyan, cephede görev aldı. 1994’te karısını ve çocuklarından birini trafik kazasında kaybeden İranlı siyasetçi, kalan iki oğlunu ve kızını tek başına büyüttü ve bir daha evlenmedi.
Mesut Pezeşkiyan. Kalp doktoru olan Pezeşkiyan, 2001-2005 yılları arasında Cumhurbaşkanı Muhammed Hatemi yönetiminde Sağlık Bakanı olarak görev yapmıştı.
Said Celili
İran'ın önde gelen muhafazakar isimlerinden Said Celili, 6 Eylül 1965'te Meşhed'de doğdu. Annesi Erdebilli İran Türk'ü olan Celili, Tahran’daki İmam Sadık Üniversitesinde Siyasal Bilimler bölümünde eğitim gördü.
İran-Irak Savaşı’nda İran Devrim Muhafızları Ordusuna bağlı gönüllü milis teşkilatı Besic üyesi olarak savaşa katılan Celili, 1987'de Irak güçlerine karşı yürütülen "Kerbela-5 Operasyonunda" bacağından ağır yaralanınca sağ bacağı ampute edildi.
Savaştan sonra mezun olduğu okulda öğretim görevlisi olarak çalışmaya başlayan Celili, 1989'da Dışişleri Bakanlığı'nda görev aldı.
Celili, 2001'de İran lideri Ali Hamaney'in ofisinde danışmanlık görevine getirildi. 2002'de Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi üyesi yapıldı. Ağustos 2005'te Mahmud Ahmedinejad'ın cumhurbaşkanlığına seçilmesinin ardından Dışişleri Bakanlığının Avrupa ve Amerika İşlerinden Sorumlu Bakan Yardımcısı olarak atandı.
Celili, Ahmedinejad döneminde Ekim 2007'de Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi Genel Sekreteri oldu. Bu dönemde İran'ın Batı ile nükleer müzakerelerine Konseyin Genel Sekreteri başkanlık ediyordu ve Celili bu sayede bir anda kendisini dünyanın en büyük nükleer müzakerelerinden birinin merkezinde buldu.
"Tehditleri fırsata dönüştürmek" sloganını kullansa da birçoklarına göre, Batı'yla nükleer müzakerelerden sorumlu olduğu altı yıl boyunca fırsatları birbiri ardına tehdide dönüştürdü ve görev süresince Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK), İran'a karşı 3 karar aldı ve ABD ile Avrupa da Tahran'a ağır yaptırımlar başlattı.
Eski Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani tarafından 2013'te görevden alınan Celili, Hamaney tarafından Güvenlik Konseyinin üyesi olarak atandı. Aynı yıl ayrıca Düzenin Maslahatını Teşhis Konseyi üyesi görevine geldi.
Mezun olduğu İmam Sadık Üniversitesinde 2000 yılından bu yana siyaset bilimi dersleri veren Celili, 2013'te Ruhani'ye karşı bugünkü gibi diğer muhafazakar aday Muhammed Bakır Kalibaf ile birlikte aday oldu ancak yüzde 11 oy ile üçüncü oldu.
Said Celili, 2013 yılında seçim yenilgisinin ardından Ruhani hükümetine "yardım etmek ve eksikliklerini telafi etmek" için, "Gölge Hükümet" planını önerdi. Bu kapsamda, bütçe yapısını reform etme planını açıkladı. Petrol sektörünü geliştirme ve yaptırımlara rağmen petrol satışlarını artırma gibi planlarını Ruhani hükümetine iletti ancak bunların bir çoğu Ruhani tarafından uygulanmadı.
Ülkede 2021'deki seçimlerde de aday olan ancak daha sonra İbrahim Reisi lehinde adaylıktan çekilen Celili, 2013'ten bu yana Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyinde Hamaney'in temsilcisi olarak görev yapıyor.
Özellikle Batı ile ilişkiler konusunda mesafeli tutumuyla bilinen Celili, seçim kampanyalarında daha çok mevcut statükoyu sürdürme niyetinde olduğu izlenimini verdi.
ÖNCEKİ HABERLER
