Hortumlar neden ve nasıl oluşuyor?

BBC Bilim ve Teknoloji Muhabiri John Palmer'ın kaleminden yıkıcı hortumları oluşturan koşullar.

ABD'nin Oklahoma kentinin banliyölerinden Moore'u vuran hortum, kayıtlardaki en büyük yıkıma yol açan hortumlardan biri olarak tarihe geçti.

Hortum, satte 500 kilometreyle rekor kıran rüzgâr hızının kaydedildiği 1999'daki hortumla tam olarak aynı yeri vurdu.

Hortumlar hem büyük zararlara yol açabilen aşırı hava koşullarının bir örneği, hem de tahmin edilemeyen doğasıyla meşhur.

Hortumlar genel olarak en şiddetli fırtınalara yol açan hava koşullarından kaynaklanıyor.

ABD'nin iç kesimlerinin coğrafyası ve iklimi de hortumlara çok müsait.

Dünya üzerindeki hortumların dörtte üçü Kuzey Amerika'da yaşanıyor. Bunların büyük bir kısmı da 'Hortum Geçidi' olarak anılan iç kesimlerde gerçekleşiyor.

Hortum geçidi

'Hortum Geçidi' sınırları çok da belirli olmayan bir bölge.

Genelde en çok hortum Teksas'ta görülüyor. Ama daha kuzeydeki Kansas'ta daha çok sayıda şiddetli fırtına yaşanıyor.

En basit anlatımıyla, Meksika Körfezi'nden gelen sıcak, nemli hava Rocky Dağları'ndan gelen kuru ve soğuk havayla karşılaşıyor.

Bu karşılaşma da sık sık fırtınalara yol açan koşulları yaratıyor.

Bu fırtınaların en büyükleri 'süper hücreleri' oluşturuyor ve bunların altında hortumlar meydana geliyor.

Melbourne Üniversitesi'nden Todd Lane, "Süper hücreler, dönen ve yukarı doğru ilerleyen hava sütunları oluşturuyor. Rüzgâr yüzeye yaklaştıkça bu sütunlar da dönüyor ve hortum girdabı oluşuyor" diye açıklıyor.

Lane, hortumların yol açtığı büyük hasarın da girdaptaki sert rüzgârlar ile uçan enkazdan kaynaklandığını vurguluyor.

Ama süper hücrelerdeki hangi koşulların en büyük ve şiddetli hortumlara yol açtığı belirsiz.

Fırtınaların güçleri 1'den 5'e kadar uzanan değerlerle ölçülüyor.

Ama hortumun yıkıcı gücü ne kadar büyük olduğuna, ne kadar süre yerde kaldığına ve tabii vurduğu yerin yerleşim bölgesi olup olmadığına bağlı.

Hortumların bazı alışkanlıkları da var.

Örneğin dünkü hortum, bölgedeki hortum faaliyetlerinin zirve yaptığı bir dönemde yaşandı.