Hangi durumlarda kıdem tazminatı alınır?

Çalışanlar hangi hallerde kıdem tazminatı alır, kıdem tazminatı alma şartları nelerdir, işten çıkan kıdem tazminatı alır mı?

Merak edilen soruların cevabını memurhaber.com yazarı Bünyamin Esen cevaplıyor.

İstanbul’dan okurumuz Ayşe Elif Sercan soruyor: “Bünyamin bey, dört yıldır bir şirkette sekreter olarak çalışıyorum. Geçen Mart ayında evlendim, eşim çalışmamı istemiyor. İşten ayrılsam kıdem tazminatı alır mıyım? Nasıl yapmam lazım? Dikkat etmem gereken bir şey var mı? Bana bilgi verirseniz sevinirim.”

Sayın okurum, kıdem tazminatı çalışanlara iş hukuku tarafından getirilmiş haklardan birini oluşturuyor.

Çeşitli durumlarda işten ayrılan veya işten çıkartılan çalışanların kıdem tazminatı hakkı bulunmakta.
Evlilik dolayısıyla iş akdini feshetmek de halen mevcut olan düzenlemeye göre kıdem tazminatını almayı gerektiren hallerden biri olarak düzenlenmiş bulunmakta.
Kıdem tazminatı almayı gerektirecek haller hangileri, nelere dikkat etmek gerekiyor? Bu soruların cevaplarını tüm okurlarımızı bilgilendirecek şekilde cevaplayalım.

Kıdem Tazminatı Nedir?

Kıdem tazminatı işverenin belirli koşullarda çalışana ödemesi gereken 1475 sayılı İş Kanunu gereğince getirilmiş bir tazminat hakkıdır.
1475 sayılı İş Kanununun diğer maddeleri yürürlükten kaldırılmış olsa da kıdem tazminatı düzenlemesi halen yürürlüktedir.
Kıdem tazminatı prensip ve kural olarak işten kendi isteği ile ayrılmayan, yani işverence çıkartılan/ işten atılan, çalışanlara verilen bir haktır.
Bu kapsamda, İş Kanunu kapsamındaki çalışanların kıdem tazminatına hak kazanabileceği ilk durum; çalışanın işveren tarafından “ahlak ve iyi niyet kurallarına uymaması” sebebi dışında herhangi bir sebeple işten çıkartılmasıdır.
Ahlak veya iyi niyet kurallarına uymama hali varsa (hırsızlık, ahlaksızlık, güveni sarsma, işyerinin ticari sırlarını ifşa gibi) bu takdirde işveren tarafından işten çıkartılsa bile çalışan kıdem tazminatını hak edemez.

İşçi Haklı Nedenle Feshederse Ne Olur?

İş Kanunu kapsamındaki çalışanların kıdem tazminatı hakkını doğuran ikinci neden çalışanın haklı nedenle derhal fesih hakkı doğuran bir gerekçe ile ya da “işverenin ahlak ve iyi niyet kurallarına uymaması” gerekçesi ile istifa etmesidir.

Bu halde çalışan kendisi işten ayrılmıştır, ancak yine de kıdem tazminatını hak edebilecektir.
Örneğin işverenin çalışana olan iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili gözetim borcunu yerine getirmemesi, çalışanın sürekli iş kazası riski altında çalışması halinde işçinin haklı nedenle fesih hakkı doğarsa kıdem tazminatı alabilecektir.

Bir başka örnek olarak işçinin namus ve şerefine dokunacak söz ve davranışlar işçiye derhal fesih hakkı doğurur ve işçi kendisi isteyerek işten ayrılsa da kıdem tazminatını hak eder.
Çalışanın ölmesi halinde de yasal varisleri kıdem tazminatı hakkını kazanacaktır.

Çalışan kendi istifa ederse ne olur?

Kendi isteğiyle işten çıkan çalışan, başka bir deyişle istifa eden ya da “işverenin ahlak ve iyi niyet kurallarına uymaması” hali dışında olmak üzere kendi arzusu ile çalışmamayı tercih eden işçi kıdem tazminatına hak kazanamaz.

Ancak bunun dört istisnası vardır:

1- İşçinin zorunlu askerlik hizmeti için istifa etmesi.
2- Kadın çalışanın evlendiği için istifa etmesi.
3- Çalışanın yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı yahut toptan ödeme almak amacıyla, başka bir deyişle emekli olmak için işten çıkması.
4- 08.09.1999 öncesinde işe giren çalışanın 3600 gün prim ödeme gün sayısı şartını doldurup emeklilik için çalışmadan yaşı beklemek istemesi ya da sigortalılık süresi ve gün şartını yerine getirmiş olması.