Grev ve lokavtta neler yapılır neler yapılmaz?

İşçinin iş gücünü sunma işverenin de ücret ödemesi biçiminde gelişen iş ilişkisinden kaynaklanan toplu iş ilişkileri çerçevesinde karşılıklı yükümlülüklerindeki anlaşmazlıklarda karşılıklı olarak grev ve lokavt hakları bulunuyor. 

İşçi ücret ve çeşitli sosyal haklar karşılığında iş gücünü, emeğini sunar işveren de işçiye karşı ücret ve çeşitli diğer haklar bakımından yükümlülüğünü yerine getirir. Sendikalı işçi toplu iş sözleşmeleriyle işverenleriyle bu ücret/iş gücü değişiminde anlaşmasını periyodik olarak günceller. İşte bu güncelleme esnasında doğan anlaşmazlıklarda işçi tarafının elinde grev kozu, buna karşın işveren tarafın elinde lokavt kozu bulunuyor. Grev ve lokavtın hangi şartlarda yapılabileceğini Yasa Koyucu 2012 yılında yürürlüğe giren 6356 sayılı Kanun ile öngörmüş bulunuyor. Biz de bugünkü yazımızı bu konuya ayırdık.

Grev, işçilerin, topluca çalışmamak suretiyle işyerinde faaliyeti durdurmak veya işin niteliğine göre önemli ölçüde aksatmak amacıyla, aralarında anlaşarak veya bir kuruluşun aynı amaçla topluca çalışmamaları için verdiği karara uyarak işi bırakmalarına verilen ad.  

Toplu iş sözleşmesinin yapılması sırasında uyuşmazlık çıkması hâlinde, işçilerin ekonomik ve sosyal durumları ile çalışma şartlarını korumak veya geliştirmek amacıyla, 6356 sayılı Kanun hükümlerine uygun olarak yapılan grev kanuni grev oluyor. Kanuni grev için aranan şartlar gerçekleşmeden yapılan grevler ise kanun dışı sayılıyor.

Lokavt  

İşyerinde faaliyetin tamamen durmasına neden olacak tarzda, işveren veya işveren vekili tarafından kendi kararıyla veya bir kuruluşun verdiği karara uyarak, işçilerin topluca işten uzaklaştırılmasına ise lokavt oluyor.

Toplu iş sözleşmesinin yapılması sırasında uyuşmazlık çıkması ve işçi sendikası tarafından grev kararı alınması hâlinde 6356 sayılı Kanun hükümlerine uygun olarak yapılan lokavt da kanuni lokavt oluyor. Kanuni lokavt için aranan şartlar gerçekleşmeden yapılan lokavt kanun dışı kabul ediliyor.

Greve Katılan İşçilerin Durumu  

İşçiler greve katılıp katılmamakta serbest olup, greve katılan işçiler ile lokavta maruz kalan işçilerin işyerinden ayrılma zorunluluğu bulunuyor.

Greve Katılmayan İşçinin Durumu

Greve katılmayan veya katılmaktan vazgeçen işçilerin, ancak kendi işlerinde çalıştırılmaları şartıyla çalışmaları mümkün. Ancak, işveren bu işçileri çalıştırıp çalıştırmamakta serbesttir. Bu işçilere, greve katılan işçilerin işleri yaptırmak ise yasaklanmış bulunuyor.

Greve katılan veya lokavta maruz kalan işçilerin işyerine giriş çıkışı engellemeleri, grev başlamadan önce üretilen ürünlerin satılmasına ve işyeri dışına çıkarılmasına da engel olmaya hakları bulunmuyor.

Keza greve katılmayıp çalışan işçilerin ürettiği ürünlerin satılmasına ve işyeri dışına çıkarılmasına, işyeri için gerekli maddelerin, araç ve gereçlerin işyerine sokulmasına da engel olmaya da hakları bulunmuyor.

Grev esnasında greve karar veren sendikanın kusurlu hareketi sonucu grev uygulanan işyerinde neden olunan maddi zarardan sendika sorumlu. Yetkili işçi sendikasının kararı olmadan işçi ya da yöneticilerin bireysel eylemlerinden kaynaklanan zararlardan kusuru olan yönetici ya da işçi sorumlu sayılıyor.

İşçi Alma ve Başka İşe Girme Yasağı

İşveren, kanuni bir grev veya lokavt süresince, iş sözleşmeleri askıda kalan işçilerin yerine, sürekli ya da geçici olarak başka işçi alamaz veya başkalarını çalıştıramaz. Ancak greve katılamayacak ve lokavta maruz bırakılamayacak işçilerden, ölen, kendi isteği ile ayrılan veya iş sözleşmesi işveren tarafından haklı nedenle feshedilenlerin yerine yeni işçi alınabilir. İşverenin bu yasağa aykırı hareketi, taraf sendikanın yazılı başvurusu hâlinde görevli makamca denetlenir.

Görevli makam kim?

Görevli makam kavramı;

İşyeri toplu iş sözleşmesi için işyerinin, işletme toplu iş sözleşmesi için işletme merkezinin bağlı bulunduğu Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü, aynı Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğünün yetki alanına giren işyerleri için yapılacak grup toplu iş sözleşmelerinde bu işyerlerinin bağlı bulunduğu Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü, birden fazla Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğünün yetki alanına giren işyerlerini kapsayacak grup toplu iş sözleşmesi için ise Çalışma Bakanlığını ifade ediyor.

Grevdeki İşçiyi Çalışma Yasağı Var

Kanuni bir grev ve lokavt dolayısıyla iş sözleşmeleri askıda kalan işçilerin, grev veya lokavt süresince başka bir işverenin yanında da çalışmaları da yasaklanmış hallerden. Aksi durumda işçinin iş sözleşmesi işverence haklı nedenle feshedilebilir. Bununla beraber kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışan işçilerin, yasal haftalık çalışma süresini tamamlayacak süreyi aşmamak kaydıyla başka bir işverenin işyerinde çalışmaları da mümkün bulunuyor.

Kanuni Grev ve Lokavta Katılamayacak İşçiler

Hiçbir surette üretim veya satışa yönelik olmamak kaydıyla niteliği bakımından sürekli olmasında teknik zorunluluk bulunan işlerde faaliyetin devamlılığını veya işyeri güvenliğini, makine ve demirbaş eşyalarının, gereçlerinin, hammadde, yarı mamul ve mamul maddelerin bozulmamasını ya da hayvan ve bitkilerin korunmasını sağlayacak sayıda işçi, kanuni grev ve lokavt sırasında çalışmak, işveren de bunları çalıştırmak zorunda bulunuyor.

Grev ve lokavt dışında kalacak işçilerin niteliği, sayısı ve yedekleri, işveren veya işveren vekili tarafından toplu görüşmenin başlamasından itibaren altı iş günü içinde işyerinde yazı ile ilan edilir ve bu ilanın bir örneği taraf işçi sendikasına tebliğ edilir. Bu tebliğden itibaren altı iş günü içinde işçi sendikası mahkemeye itirazda bulunmazsa ilan hükümleri kesinleşir. İtiraz hâlinde mahkeme altı iş günü içinde kesin olarak karar verir.

Grev ve lokavta katılamayacak işçiler her ne sebeple olursa olsun kanuni süre içinde tespit edilmemiş ise işveren veya işçi sendikası çalışacak işçi sayısının tespitini süre geçtikten sonra da görevli makamdan isteyebilir. Görevli makam bu tespiti en kısa zamanda yaparak taraflara tebliğ eder. Gerekli hâllerde görevli makam resen tespitte bulunabilir. Görevli makamın tespitine karşı, taraflardan her biri mahkemeye altı iş günü içinde itiraz edebilir. Mahkeme altı iş günü içinde kesin olarak karar verir.

Grev ve lokavtın uygulanacağı dönemde hangi işçilerin işyerinde çalışmaya devam edecekleri görevli makamca grev ve lokavt kararının bildirilmesinden itibaren üç iş günü içinde resen tespit edilerek ilgili işverene ve işçilere yazı ile bildirilir. O işyerinde çalışan ve toplu görüşmede taraf olan işçi sendikası ve şubesinin yöneticileri bu hükme tabi tutulamaz.

İşveren, grev ve lokavta katılamayacak işçilerden herhangi bir nedenle çalışmayanların yerine görevli makamın yazılı izni ile yeni işçi alabilir.