Devlet kestiği cezayı tahsil edemiyor

Devlet, aralarında kamu kurum ve kuruluşlarının da bulunduğu çok sayıda şirketten özürlüler adına alacaklı.

Kamu ve özel sektör, kanunen yükümlü oldukları özürlü personeli istihdam etmedikleri için iş müfettişleri tarafından 10,5 trilyon liralık para cezasına çarptırıldı. Bu miktarın sadece 1,6 trilyonu toplanabildi. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın kestiği cezaları Maliye Bakanlığı tahsil ediyor. Özürlü dernekleri, üyelerinin meslek ve iş edinmelerinde kullanılması gereken söz konusu cezaların kurum hesaplarında tutulmasına tepkili. İş Kanunu, 50’nin üzerinde personel istihdam eden bütün kuruluşları yüzde 3 oranında özürlü ve sakat çalıştırmakla yükümlü kılıyor. Bu kurala uymayan işyerlerine ise istihdam etmediği her özürlü için 750 milyon lira idari para cezası uygulanıyor. Kurum ve kuruluşların kanuni oranda özürlü işçi çalıştırıp çalıştırmadığı ile ilgili denetimler ise Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na bağlı Türkiye İş Kurumu tarafından yürütülüyor. Özürlü kontenjan açığı olan işyerleri hakkında ceza uygulanıyor. Bakanlık iş müfettişlerince 1998 yılından 2003 yılı Temmuz ayına kadar özürlü açık kontenjanları için 10 trilyon 471 milyar lira idari para cezası kesildi. Bu cezaların 1 trilyon 745 milyar lirası işverenlerin yargıya başvurması sebebiyle sulh ceza mahkemelerince iptal edildi. Çalışma ve sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından kesilen 10,5 trilyon liralık cezanın sadece 1,6 trilyon lirası Maliye Bakanlığı tarafından tahsil edilebildi. Kesilip kesinleştiği halde tahsil edilemeyen alacak tutarı ise 7,1 trilyon lirayı buluyor. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Murat Başesgioğlu, uygulanan idari para cezalarının tamamının tahsil edilebilmesi için Maliye Bakanlığı nezdinde girişimlerde bulunduklarına ve bu konudaki çalışmaların devam ettiğine dikkat çekiyor. Diğer taraftan kesilen idari para cezalarının kullanılacağı alanlar da kanunla sınırlandırılmış durumda. Özürlüler için toplanan bu para özürlülerin eğitim, meslek edinme, istihdam ve rehabilitasyonunda kullanılabiliyor. İşyerlerinden tahsil edilen 1,6 trilyon liralık paranın ise sadece 105 milyar lirası bu amaçla kullanıldı. Özürlüler için harcanması gereken 1,5 trilyon lira bakanlık kasalarında bekletiliyor. Müfettişlerin, İş Kanunu’na göre özürlü çalıştırma zorunluluğu olduğu halde bu kurala uymayan 501 işyerinden 99’u hakkında yasal işlem yaptı. 2003’te kesilen para cezası 1 trilyon 635 milyar lira. Ceza kesilen kamu kurum ve kuruluşları arasında, Devlet Su İşleri (DSİ), Sümer Holding, Türk Telekom, Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Bayındırlık ve İskan müdürlükleri, Köy Hizmetleri il müdürlükleri ve çeşitli belediyeler yer alıyor. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı verilerine göre özel sektörde yasa gereği çalıştırılması gereken özürlü sayısı 41 bin 303 iken istihdam edilen özürlü sayısı 28 bin 953. Son 5 yılda Türkiye İş Kurumu’na iş bulmak amacıyla 138 bin özürlü müracaat ederken, bunların 52 bini istihdam imkanı yakalamış. Özel sektörde özürlü istihdamına yüzde 70’ler düzeyinde uyulurken, kamu sektörü bu konuda daha duyarsız kalıyor. Devlet Memurları Kanunu’na göre kamu kurum ve kuruluşlarının özürlü ve sakat memur çalıştırma yükümlülüklerinin takibinden Devlet Personel Başkanlığı sorumlu. Başbakanlık’a bağlı Devlet Personel Başkanlığı verilerine göre Türkiye’de 1 milyon 568 bin 112 memur statüsündeki kadro dolu bulunuyor. Bu kadroların yüzde 3’ü ise 47 bin kişiye karşılık geliyor. Devlet memurluğunda çalışan özürlü sayısı ise en son verilere göre 6 bin 797. Diğer ifadeyle devletin 40 bin özürlüyü daha devlet memurluğuna alması gerekiyor. Özel sektör kanuni yükümlülüğünü yüzde 70 oranında yerine getirirken, kamu kurumlarında bu oran yüzde 15’te kalıyor. Devlet Personel Başkanlığı bu çarpıklığı gidermek amacıyla, ‘Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Özürlü Personel Çalıştırılması’ ile ilgili 25 Ocak 2003 tarihinde Resmi Gazete’de bir tebliğ yayınladı. Bu tebliğe göre kamu kurum ve kuruluşları, kadrolarının yüzde 3’üne tekabül eden özürlü kadrolarını ve bu kadroların istihdam durumlarını Devlet Personel Başkanlığı’na bildirerek ihtiyacın giderilmesini sağlayacak. Özürlü istihdam eksikliğinin giderilmesi amacıyla yılda 3 defa sınav açılmasına karar verilirken, ağustos ayında yapılacak sınav ile 12 kamu kuruluşunda 438 özürlü istihdam edilecek.