Çin'deki skandalda siyasi mücadele gölgesi

Çin'in sayılı siyasetçilerinden Bo Xilai'nin adının karıştığı cinayet soruşturması parti içi bir siyasi temizlik operasyonu muydu?

Çin, ülkenin en kıdemli siyasetçilerinden birinin görevlerinden alınmasını, 'yasaların çiğnenmesinin sonucu' olarak açıkladı.

Bo Xilai İngiliz işadamı Neil Heywood cinayeti ile ilgili bağlantıları dolayısıyla Komünist Parti politbürosundaki görevinden azledilmişti.

Resmi basında yer alan başyazılarda, Bo hakkındaki soruşturma Komünist Parti'nin "hukukun üstünlüğünü koruma" kararlılığının kanıtı olarak ifade edildi.

Bu yorumlarda, Bo'nun gözden düşmesinin parti zirvesindeki siyasi anlaşmazlıklarla ilgisi olabileceğine ilişkin hiç bir ima bulunmuyordu.

Ancak bazı uzmanlar, parti on yılda bir gelen liderlik değişimi sürecine hazırlanırken, bunun fazla basit bir açıklama olduğunu düşünüyor.

İngiltere'deki Nottingham Üniversitesi'nin Çin Siyaseti Enstitüsü'nün yöneticisi Prof. Steve Tsang, "bu adli değil siyasi bir dava" diyor.

'Hukuk alet ediliyor'

Partinin olayları nasıl gördüğüne ilişkin ilk işaretler, Bo'nun görevden alınmasından hemen sonra People's Daily gazetesinde yayınlanan bir yazı ile ortaya çıkmaya başladı.

Yazıda 'Hukuk önünde hiç bir vatandaş ayrıcalıklı değildir' deniyordu.

The Global Times gazetesine göre dava, 'Çin'de açıklıkta yeni bir aşamaya geçildiğinin göstergesi'ydi.

Parti denetimindeki gazetenin başyazısında 'Çin, tedavi korkusu yüzünden hastalığın gizlendiği dönemleri geride bıraktı' denildi.

Ancak Bo'nun davasının siyasi onay olmaksızın gündeme gelebileceğini düşünmek, Çin'deki yargı sisteminin rolünü yanlış yorumlamak olur.

Yargı, her şeyden önce partinin siyasetleri için kullandığı bir araç- ki bunu üst düzey yetkililer de açıkça itiraf ediyor.

Parlamentonun yıllık oturumu sırasında sunulan Çin hukuk sistemi hakkında bir rapor, bu görüşün sadece bir örneği.

Raporda, hukuk çalışanlarının en önemli görevinin "parti ve devlet siyasetlerinin uygulanması hedefinde birleşmek ve siyasi düzenlemeler ışığında çalışmalarını sürdürmek" olduğu belirtiliyordu.

Burada, gerçekler doğrultusunda kovuşturmaya ilişkin pek fazla söz edilmiyordu.

Geçmişin dersleri

Hong Kong'daki Çin Üniversitesi'nden Willy Lam, "Her kim iktidardaysa yargı mekanizmasının hakim grup denetiminde olmasını temin etmek zorunda" diyor.

"O durumda yasaları kullanarak rakiplerinize saldırmak kolay olur."

Bunun emsalleri var.

Hem Pekin'in eski belediye başkanı Chen Xitong hem de Şangay'daki eski parti yöneticisi Chen Liangyu yolsuzluk suçlamasıyla hapis cezasına çarptırıldı.

Siyasi iç çekişmeler her ikisinin de kariyerlerinin çöküşünde etkili olan unsurlar arasındaydı.

Belki de en önemli olansa, Çin'in Bo Xilai'nin vakasının basit bir yargı meselesi olduğu açıklamasının hayati bir noktayı gözardı etmesi. Henüz Bo herhangi bir suç işlemekle itham edilmedi.

Yetkililer şimdiye dek sadece Heywood cinayeti ile ilgili olarak "ciddi disiplin kuralı ihlalleri" bulunduğunu söyledi.

Bu durumda, Bo Xilai'ninkinin sadece bir yargı meselesi olduğunu söylemek zor.

Parti ayrıca olayların parti yönetiminde bir anlaşmazlıkla ilgisi olabileceği söylentilerini reddetmeye büyük çaba harcadı.

Resmi haber ajansı Şinhua, "Bunun sözde 'siyasi mücadele' ile hiç ilgisi yok" diyor.

Ancak gözlemciler bu yorumu reddediyor.

Parti birlik içindeyse, neden ısrarla bunu vurgulama ihtiyacı içinde?

Pekin'deki Halk Üniversitesi'nden Profesör Xiang Songzuo, ülkenin en üst düzey liderlerinin birlik tablosu çizmek adına birbirlerini halk önünde eleştirmekten hazzetmediğini belirtiyor.

Ancak diyor, "Onların da mücadeleleri, ihtilafları ve çok farklı bakış açılar var. Fikir birliği içinde değiller."

Parti önümüzdeki aylarda bir sonraki yönetici neslinin belirleneceği 18. kongresine hazırlanırken dünya bu ihtilafların ufak bir kesitini gördü.

Bo Xilai bu kongrede terfi ettirilmesi beklenen karizmatik ve popüler bir siyasetçiydi.

Kongre arefesinde hizipler arasında bir iç çekişmenin kurbanı olmuş gibi görünüyor.

Ne yaptığı, Neil Heywood'un ölümü ile nasıl bir ilgisi olduğu ve neden görevden alındığı hala yanıtsız sorular.

Profesör Tsang'ın deyişiyle, parti gerçek üzerinde tekel sahibi olduğu için, bu hikayenin tüm yönlerinin ortaya çıkması, tabii bir gün çıkacağını varsayarsak, zaman alacak.

Ancak Willy Lam, burada açık olan bir şey varsa o da davanın Çin siyaseti ile ilgisi olduğu diyor.

Lam, "Bu Mao Zedong dönemindeki eski usül sırtından hançerleme vakalarına çok benziyor" diyor.