Çin: Teneke kutuda temiz hava satışı

Özellikle Pekin’de hava kirliliğinin anormal artması ve hava kirlilik oranları “istatistik ötesi” çıkmasıyla, çevreci bir Çinli işadamının şaka gibi fikri büyük ilgi gördü.

Sakıp Sabancı, elinde bir torba çayırlarda koşarak hava topluyordu: Sakıp Sabancı’nın Türkiye’de ilk kez olarak pet şişelerde su satışı yapması, Oğuz Aral’ın Gırgır’ına böyle yansımıştı: Su da satılır mıymış? Ancak henüz şunun şurasında 29 yıl önceki bir karikatür bugün gerçek mi oluyor?

Alman Bauhaus ekolüyle yapılanmış, Pekin’deki devasa 798 Sanat Bölgesinde geçen Ağustos ayında yine Alman Goethe Enstitüsü’nün açtığı büyük bir serginin konusu “çevre” idi. Burada bir Alman yönetmenin, Şanghay sokaklarında Çinlilere oksijen satışı yaparken çektiği bir video enstalasyonu gösteriliyordu. Seyrederken yanıma gelen bir yabancıya “Bunu yanlış kentte yapmış Pekin’de yapmalıymış” demiştim.

Aradan çok geçmedi; 5 ay sonra Çinli bir “çevreci” yardımsever girişimci zengin Çın Guangbiao’nun (Chen Guangbiao) teneke kutularda oksijen satışı yaptığı basına yansıdı. Aslında bu işadamı 15 Eylül itibarıyla Pekin, Şanghay, Guangcou kentlerinde bu satışı başlatacağını duyurmuş ancak o zaman pek ciddiye alınmamıştı. Ancak özellikle Pekin’deki anormal hava kirliliği tavan yapınca ve hava kirlilik oranları “istatistik ötesi” çıkmaya başlayınca Bay Çın aradığı ilgiyi nihayet bulmuş oldu.

Popüler Bay Çın daha önce de Japonya-Çin arasındaki adalar meselesinde öne çıkmış, şirketindeki tüm Japon arabalarını yerli otoya çevirmişti. 2 yıl önce de köylülere binlerce bedava domuz, koyun ve traktör dağıtmıştı. Ayrıca, Çin’in ilk Nobellisi Mo Yan’e “daha rahat çalışsın diye verdim” diyerek bir villa hediye etmiş ancak hem Mo tarafından reddedilmiş hem de “kendi reklamını yapıyor” diye, Çinlilerden tepki almıştı.

'Çevre için harekete geçmezsek...'

Geçen Ocak ayında Pekin’deki hava kirliliği rekor seviyelere ulaşınca Bay Çın reklamını iyi yaptı: Kentte artık acil durum ilan edilmesi gerektiği söyledi ve “Herkese bedava temiz hava dağıtıyorum. Açıp, içinize çekin” dedi. Ancak başka bir dediği ise önemli “Eğer çevre için harekete geçmezsek 20 ya da 30 yıl sonra torunlarımız oksijen tüpleri taşıyacak, gaz maskeleri takacak.”

Bay Çın’ın kola kutularına benzer teneke kutularda sattığı temiz havanın fiyatı 5 yüen (yaklaşık 1,4 tl.). Kutuların içindeki hava Tibet, Tayvan ve ÇKP’nin yaptığı ünlü Uzun Yürüyüş sonrasında yerleştiği Yan’an gibi kentlerden.

Popüler Bay Çın aynı zamanda çevreci biri. Geçenlerde de 5 bin araba kullanımı azaltılsın diye 5 bin bisiklet dağıtmıştı.

Pekin hükümeti 2015 yılına kadar çevre için 3,6 trilyon yuan yani 570 milyar dolar yatırım yapacağını açıkladı. Yine 2015’e kadar 400 milyon ton kömüre denk enerji tasarrufu yapılması için 1 trilyon yuandan fazla yatırım yapılacak.

Bay Çın, “insanlar benim ortalıkta görülmemi sevdiğimi ya da sahne meraklısı olduğumu söylüyor ancak ben en azından bunları yapıyorum” diyor.

Pekin hükümeti geçen yıl aldığı bir kararla Pekin ve komşu Tiencin kentlerinin kuzeyden gelen kum fırtınalarından korumak için 13 milyar dolarlık bir bütçe ayırmıştı. Kuzeyden gelen çölleşmeyi önlemek için de 2020 yılına kadar 90 milyar yuan (yaklaşık 14,5 milyar dolar) bütçe belirledi.

Bay Çın ilginç bir girişimci ancak Çin’de kirli havanın solunmasını en aza indirgemek için maskeler de iyi satıyor. Zaten kış boyunca insanların yüzlerinden pek eksik olmayan bu maskeler artık herkesin cebinde. Ayrıca Çinliler bu konuda hayli yaratıcılar: Maskelere ya resimler çiziliyor ya da rengârenk maskeler satın alınıyor.

Maske zaten kışın günlük yaşamın bir parçasıydı ancak şimdi Bay Çın’ın bu ilginç hava satışının ne kadar kâr getireceği de merakla bekleniyor: 100 bin kutu üretilen Bay Çın ekliyor, “Satış yapıp yapmayacağım hiç önemli değil. Önemli olan toplumda bir çevre bilinci uyandırmak için yapmış olduğum harcamadır.”