Can Dündar'dan uyarı: Alabilene, görebilene!

Cumhuriyet gazetesi yazarı Can Dündar, 27 Mayıs Darbesi'nin yıldönümünde Menderes'in yaşadığı bir olayın detaylarını yazdı.

Tarih 5 Mayıs 1960... Yer Kızılay... 27 Mayıs darbesine 3 hafta kala....

O gün yaşananları Cumhuriyet si yazarı bugünkü köşesinden aktardı. O gün yaşananlarının bugün yaşanan siyasi krizlerle benzerliğine dikkat çeken Dündar, üstü kapalı bir şekilde hükümeti uyardı.

Yazısında her ne kadar "Kimse bir imada bulunduğumu zannetmesin" uyarısında bulunsa da Dündar, yazısını şu satırlarla bitirdi:

"Maharet, o efsunu dağıtabilmekte, hakikati görebilmekte, iktidar sarhoşluğundan uyanabilmekte, sokağa kulak kabartabilmekte...
Tarih, bunun dersleriyle dolu...
Alabilene... Görebilene..."

İşte Can Dündar'ın "Bir dönemin kapanış sahnesi" başlıklı bugünkü yazısı...

Bir ara Menderes dönemine dair bir televizyon dizisi için senaryo hazırlığına girişmiştik.
Dizinin başlangıç sahnesi olarak, dönemin kapanış sahnesini seçmiştim.

Şöyle başlıyordu:

Uzun siyah makam arabası, Ankara Esenboğa Havaalanı’ndan Çankaya’ya doğru hızla gitmektedir.
Arabada 4 kişi vardır: Önde Cumhurbaşkanı Celal Bayar...
Arkada Başbakan Adnan Menderes, Meclis Başkanı Refik Koraltan ve Cumhurbaşkanı’nın yaveri Mustafa Tayyar...
Makam aracı Sıhhıye’ye geldiği sırada arabadakiler Kızılay yönünde bir kargaşa olduğunu fark eder.
Gergin günlerdir.
Yaver Mustafa Tayyar, muhtemel bir sıkıntıyı önlemek için şoföre arabayı alternatif yola, yani Necatibey Caddesi’ne doğru sürmesini söyler.
Yanında oturan Başbakan, “Nereye?” diye müdahale eder. “Kızılay yönü kapalı galiba efendim” der Tayyar...
Menderes, bu cevaptan hoşlanmaz: “Yok, düz gidelim biz” der.
Ve makam aracı bir cehennemin içine girer.

Tarih, 5 Mayıs 1960’tır. Menderes, o ay, iktidarda 10 yılı doldurmuştur. Özgürlük vaatleriyle iktidar olan, Anadolu’da büyük yatırımlar yapan partisi, 10 yılın sonunda, ülkeyi baskıcı bir rejime sürüklemiştir. Türkiye ayaktadır. Her tür gösteri yürüyüşü ve toplantı yasaklanmıştır. Ama üniversiteli gençler yasağı kırmanın yolunu bulur. Herkes birbirine büyük randevunun şifresini fısıldar:

“555K!” Yani: 5. ayın 5. gününde, saat 5’te... Kızılay’da... Menderes’in Kızılay’dan geçeceği saattir o... Ve binlerce genç, Kızılay’da onu beklemektedir.

Makam aracı, şehrin en işlek meydanında öfkeli kalabalığın arasına dalar. Ama Menderes korkmaz, kaçmaz. Kendine güvenir. Gençleri ikna edebileceğini düşünür. Meydanda, eski Kızılay binasının önünde ani bir kararla arabayı durdurur ve yanındakilerin itirazına rağmen iner. Şimdi bir öfke selinin ortasında, kendisine hesap sormak isteyenlerin arasında yapayalnızdır. Korumaları yetişir. Menderes, cesaretle Güven Park yönüne doğru ilerler. Karşısına çıkan gençlere, “Ne istiyorsunuz?” diye bağırır. “Hürriyet” diye haykırır gençler:

“Hürriyet istiyoruz.” İşte o an, şimdilerde sık duyduğumuz soruyu sorar Menderes:

“Hürriyet olmasa, bir başvekile bunları söyleyebilir misiniz?

Gençler Menderes’in üzerine yürür.
Bir tanesi kravatına yapışır.
Başvekil’in gömleği pantolonundan çıkar.
Bir kargaşa doğar. Korumalar Menderes’i üstü başı dağılmış, hırpalanmış halde bir gazetecinin aracına bindirip hızla oradan uzaklaştırırlar.
Birkaç dakika sonra Başbakanlık makam odasında, Bayar’ın da katıldığı toplantıda, gençlere megafonla dağılma uyarısı yapılması, dağılmazlarsa üzerlerine ateş açılması konuşulacaktır.
27 Mayıs’a sadece 3 hafta kalmıştır.

Menderes, Ankara’nın kasvetine fazla dayanamaz. Kendisini doğuran topraklara kaçıp kendisini seven insanların tezahüratıyla moral bulmak ister. İzmir’e gider. 200 bin kişi kendisini büyük coşkuyla karşılar. İşte o meşhur, oğlunu kurban etmeye kalkışan baba sahnesi orada yaşanır.
3 hafta sonra devrildiğinde, o kalabalıklardan eser kalmayacaktır.

İMADA BULUNDUĞUMU ZANNETMESİN

Kimse bir imada bulunduğumu zannetmesin.
Tersine; ben 27 Mayıs’ı basit bir darbe gibi görmemekle birlikte, Yassıada rezaletinin ve Menderes ile iki bakanına reva görülenlerin, Türkiye’nin tarihindeki en silinmez leke olduğuna inanıyorum.
Müdahaleye gerek kalmasa, iktidar seçimle değişebilse, bugün çok daha farklı bir Türkiye’de yaşıyor olabilirdik; biliyorum. Yine de bugün yıldönümü olan 27 Mayıs’ın sadece bir avuç darbe heveslisi subayın işi olmadığını, iktidarın vahim hatalarıyla el ele hazırlandığını düşünüyorum. İktidar sarhoşluğu, güç zehirlenmesi, yoğun alkış sesi, “Hürriyet isteriz” taleplerini duyulmaz hale getirebiliyor; öfkeli despotlar, “Hürriyet olmasa bana karşı çıkabilir misiniz” diye halkın üzerine yürüyebiliyor, kitlelerin tezahüratıyla efsunlanabiliyor.

Maharet, o efsunu dağıtabilmekte, hakikati görebilmekte, iktidar sarhoşluğundan uyanabilmekte, sokağa kulak kabartabilmekte...
Tarih, bunun dersleriyle dolu...
Alabilene... Görebilene...