Bilime gerçek değeri onlar veriyor

İstanbul Teknik Üniversitesi Öğretim Üyesi Berk Üstündağ’ın Türkiye’de destek bulamayan Deprem Tahmini Projesi’ne 12 Avrupa ülkesi sahip

Berk Üstündağ, deprem tahminine yönelik projesine gerekli desteği bulamayınca Avrupa Birliği’ne başvurdu. Avrupa’da ilgi odağı olan projeye İtalya, İspanya ve Fransa’nın da aralarında bulunduğu 12 ülkeden 25 kuruluş ortaklık teklif etti. Üstündağ, maddi imkânsızlık yüzünden aksayan projesini tamamlamak için Avrupa Birliği’ne başvurdu. Birlik, 12 ülkenin ilgisini çeken proje talebini kabul ederse 7 milyon Euro (12 trilyon lira) verecek. Proje çerçevesinde Üstündağ’ın bulduğu cihazlar geliştirilerek tüm Avrupa ülkelerine yerleştirilecek. Berk Üstündağ ve ekibi, 1999’da yaşanan depremlerden sonra dünyanın çeşitli ülkelerinde benzerleri sürdürülen Deprem Tahmini Projesi’ni başlattı. Ekip, bilimsel araştırmanın devam ettiği 3,5 yıl içinde, üniversite ve bazı özel kuruluşların desteğiyle Marmara Bölgesi’nde 15 istasyon kurmayı başardı. Ancak istasyonlardan 5’i maddi yetersizlik yüzünden çalışmıyor. Bunda ekonomik kriz sebebiyle araştırma fonlarının lağvedilmesi etkili oldu. Bilimsel çalışma yapmanın tek yolu olarak Avrupa Birliği (AB) fonları kaldığına dikkat çeken Üstündağ, projesiyle birliğin çerçeve programına ön başvuru yaptı. Yoğun ilgi çeken çalışmaya 12 ülkeden 25 kuruluş, ortak olmak için başvurdu. Türkiye’ye, proje için İtalya, İspanya, Fransa, Yunanistan, Bulgaristan, Romanya, Japonya, Gürcistan, Rusya, Slovenya, İsveç, Çek Cumhuriyeti ortak olarak katılacak. AB desteğiyle cihazlar daha da geliştirilerek çok algılayıcı bir istasyon ağı Balkanlar ve Avrupa’da kurulacak. Gelecek ay (mart) AB’ye sunulması gereken proje için Üstündağ ve ekibi yoğun bir çalışma yürütüyor. Üstündağ, her bir ortak için çalışma planı hazırlarken, Marmara’daki deprem tahmin istasyonlarından geçen 3,5 yıl içinde kaydedilmeyen veriler alınıyor. Üstündağ, “Marmara çevresinde gerilme eğiliminde bir artış var. Aslında incelememiz gereken konu buydu. Bunun araştırılması gerekiyor. Fazla istasyonlara gidip kaynağını araştıramıyoruz.” şeklinde konuşuyor. Deprem Tahmin Sistemi nedir? İTÜ’de devam eden projeyle yeraltındaki kayaların elektriksel özellikleri yüzeyde kurulan istasyonlarla izleniyor. Kayaların birbirlerine sürtünmesinden doğan piezo elektrik, depremin habercisi olarak kabul ediliyor. Piezo elektrikteki değişimler izlenerek deprem tahmini yapılmaya çalışılıyor. İki aşamalı bir çalışma yapılıyor. Birinci aşama depremlerin yaklaşık yer ve yaklaşık zamanlarının tahmin edilmesi üzerine. Bu amaçla Marmara Bölgesi’nde 15 istasyonlu bir veri toplama sistemi kuruldu. Ancak depremlerin tahmini ile erken uyarısı farklı aşamalar. Birinci aşama tamamlandıktan sonra toplanan verilerin depremlerle ilişkisi tatminkar bulunursa erken uyarı konusundaki çalışmaları içeren ikinci bölüme geçilecek. Projede kullanılmak üzere kayalardaki piezo elektriği ölçen yüksek duyarlılıklı, elektronik sayısal bir ölçme düzeni geliştirildi. Başta İstanbul çevresi olmak üzere Marmara Bölgesi’ne kurulan pilot istasyonlardan alınan veriler bir merkezde toplanarak zamana ve konuma bağlı görüntüler değerlendiriliyor. ZAMAN