Baykonur Uzay üssü 50 yaşında

Soğuk Savaş yıllarında Sovyet uzay araştırmalarının sembolü Baykonur Uzay Üssü 50'nci yaşgününü kutluyor. Baykonur dünyanın en önemli uzay üslerinden biri sayılıyor.

Rüzgarın kavurduğu Orta Asya bozkırlarında dev bir teknoloji abidesi olarak yükseliyor Baykonur Uzay Üssü. Bu üs uzaya çıkan ilk insan Yuri Gagarin’den başlayarak yüzlerce astronotu uzaya gönderdi. Rusça’da kozmodrom olarak adlandırılan uzay üssü, kuzeyden güneye 80 kilometre, doğudan batıya 130 kilometre uzanıyor. Baykonur, bir düzineden fazla fırlatma rampası, 5 kontrol kulesi, 9 kontrol merkezi ve 1.500 kilometre’lik bir füze deneme alanına sahip. Baykonur Uzay Üssü’nde yapılan 50’nci yıl töreninde konuşan Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, üssü “İkinci Dünya Savaşı’nda yıkımla çıkmış bir devletin kahramanca yeniden inşasının sembolü” olarak tanımladı. SPUTNİK VE YURİ GAGARİN Bozkırda geniş bir alana yayılan Baykonur, ilk olarak 1950’lerde gizli Sovyet balistik füze programında kullanılmıştı. 1960’larla beraber Baykonur, Sovyetler’in ABD ile giriştiği uzay yolculukları savaşına ev sahipliği yaptı. Uzaya ilk çıkan araç Sputnik, 1957’de ve uzaya ilk çıkan insan Yuri Gagarin de 1961’de, Baykonur’dan havalanmışlardı. Sovyet Hava Kuvvetleri pilotu Gagarin (solda), 12 Nisan 1961’de ‘Sovyet Vostok 1’ adlı roketle uzaya çıkmıştı. Gagarin, uzayda saatte 27 bin km/saat hızla uçmuştu. Dünya yörüngesinde, deniz seviyesinden 230 kilometre yükseklikte 1 saat 48 dakika kalan Gagarin’in bu başarısı, Sovyetler’in uzaydaki ‘Soğuk Savaş’ı kazandığının işaretiydi. Çünkü ABD’liler ancak 23 gün sonra uzaya çıkabilmiş ve Sovyetler’in gerisinde kalmıştı. UZAYA İLK ÇIKAN KADIN TEREŞKOVA Uzay yarışında böylece Sovyetler, ABD’nin önüne geçmişti. Uzaya çıkan ilk kadın Valentina Tereşkova da 1963’te yine Baykonur’dan havalanmıştı. Baykonur Üssü’nden 1980 ve 1990’larda uzay istasyonu MIR’in desteklenmesinde yararlanıldı. Üs son birkaç yıldır ise, Uluslararası Uzay İstasyonu’na gidecek olan Soyuz’lara ev sahipliği yapıyor. Baykonur’da kazalar da olmadı değil; 24 Ekim 1960’ta bir füzenin henüz fırlatma rampasında infilak etmesi sonucu 165 mühendis yaşamını yitirmişti. Bu kaza, Sovyetler Birliği’nin 1990’da dağılmasına kadar gizli tutuldu. KİRASI YILLIK 115 MİLYON DOLAR Sovyetler’in dağılmasından sonra Baykonur, Kazakistan topraklarında kaldı. Rusya, Baykonur’un kullanımı için Kazakistan’a 2050 yılına kadar yıllık 115 milyon dolar kira ödüyor. Sovyetler’in çökmesinden sonra uzay araştırmalarına ödenek ayıramayan Rusya’nın, Baykonur’a gerekli bakımı yapmaması nedeniyle üssün birçok bölümünün paslandığı söyleniyor. KAZAK-RUS ORTAK ÜSSÜ BAYTEREK Baykonur Uzay Üssü’nün 50’nci yılı kutlamaları ayrıca yeni ve çevre dostu bir uzay üssünün de açılışına vesile oldu. Rus-Kazak ortak yapımı Baiterek Üssü çevre dostu yakıt kullanan Angara araçlarının fırlatılmasında kullanılacak. Yapımı 2009’da bitecek olan Baiterek Üssü, 400 milyon dolara mal olacak. Baiterek Üssü, Kazakistan’ın uzay araştırmaları sahnesine Rusya ile ortak adım atmasına ön ayak olacak. Kaynak: ASSOCIATED PRESS