Bağ-Kurlunun yetimine güzel haber
2013 yılından beri SGK'ca yürütülen uygulamaya göre ölen Bağ-kurlunun evli olmayan, ve yetim kızına yetim aylığının bağlanıp bağlanmayacağına ebeveyninin ölüm tarihine bakarak karar veriyordu.
Bağ-Kur kapsamında yetim aylığı alan kız çocuklarının 2013 yılından beri aylık kesilme sorunu vardı ve köşemizden bu konudaki gelişmeleri yorumlayarak duyurmuştuk.
Bahse konu yazılarımızda;
1/10/1972-3/10/2000 tarihleri arasında ve 8/8/2001-1/8/2003 tarihleri arasında ölen Bağ-Kur sigortalısından dolayı ölüm aylığı bağlanması için en az üç yıllık hizmeti bulunması, kendisinden dolayı erkek çocuklarına yetim aylığı bağlanması için;
“Çocuğun 18 yaşını, ortaöğrenim yapması halinde 20 yaşını, yükseköğrenim yapması halinde 25 yaşını doldurmamış olması” şartı;
Kız çocuklarına yetim aylığı bağlanması için;
“Evlenmemiş olmak ve geçimini sağlayacak başka bir geliri olmamak” şartları arandığını,
Buna karşın Bağ-Kur sigortalısının ölümünün 4/10/2000-7/8/2001 tarihleri arasında veya 2/8/2003-1/10/2008 tarihleri arasında gerçekleşmesi halinde ölen Bağ-Kur sigortalısından dolayı ölüm aylığı bağlanması için en az 5 yıllık hizmeti bulunması, bu sigortalının erkek çocuklarına yetim aylığı bağlanması için;
“1479 sayılı Kanun ile diğer sosyal güvenlik kanunları kapsamında çalışmayan, bu kanunlar kapsamındaki çalışmalarından dolayı gelir veya aylık almayan 18 yaşını, ortaöğrenim yapması halinde 20 yaşını, yükseköğrenim yapması halinde 25 yaşını doldurmamış olma” koşulu, kız çocuklarına yetim aylığı bağlanması için ise “Evli olmayan, evli olmakla beraber sonradan boşanan veya dul kalan ve 1479 sayılı Kanun ile diğer sosyal güvenlik kanunları kapsamında çalışmayan, bu kanunlar kapsamındaki çalışmalarından dolayı gelir veya aylık almıyor olmak” koşullarının arandığını,
Daha önce bu tarih aralıkları gözetilmeden bağlanan aylıklar için SGK'nın 2013 yılından beri aylık kesme ve geriye dönük beş yıla kadar aldıkları aylıklar için yersiz ödeme kapsamında borç çıkartma uygulaması yaptığını vurgulamıştık.
Nitekim bu uygulamaya ilişkin mağduriyetler yargıya intikal etmeye başlamıştı ve bu davalar da ne yazık ki davacılar aleyhine sonuçlanmaya başlamıştı.
Davalar Dairesine Göre Kaybediliyordu
Yargıtay 10.Hukuk Dairesinin 2015/3277 Esas ve 2015/5905 Karar nolu kararı,
Nitekim örneğin 14.05.1988 tarihinde yaşamını yitiren 506 sayılı Kanun kapsamında sigortalı olan eşi üzerinden 506 sayılı Kanun gereğince kendisine dul aylığı bağlanmışken 12.07.200l tarihli talebi üzerine ayrıca 20.06.1988 tarihinde vefat eden 1479 sayılı Kanun kapsamında sigortalı olan babası üzerinden hak sahibi kız çocuğu sıfatıyla 01.08.2001 tarihinden itibaren bağlanmış olan yetim aylığının 14.11.2013 tarihli işlemle kesilmesi üzerine Kurum işleminin hukuka uygun olmadığından bahisle iptali ve kesilen aylıkların yeniden bağlanması talepli bir dava açılıyor.
Açılan dava sonucu Yargıtay 10.Hukuk Dairesinin 2015/3277 Esas ve 2015/5905 Karar nolu veaynı Dairenin 2014/12055 Esas ve 2014/20042 Karar sayılı Kararları yetim aylığının bağlanmasında ölen ana-babanın ölüm tarihinde geçerli olan yasal kuralın uygulanacağını, sonradan lehe hükümlerden kaynaklanan hakların anne-babası daha önce ölen yetimlere uygulanamayacağı gibi bir kabul edilmesi zor kuralı esas alıyordu.
21.Hukuk Dairesi ise aksini düşünüyor, değişikliklerden bireyin lehine olanın uygulanması gerektiğine hükmediyordu. (21 HD. 2015/3596 E.)
Durum tam bu noktadayken 2000 yılından beri uyguladığı “Geçimini sağlayacak başka bir geliri olmamak” koşulu doğrultusunda bağladığı binlerce Bağ-Kur yetim aylığını kesmeye ve ödediği geriye dönük aylıkları tahsil etmeye başlayan SGK Ekim 2016 ayında 180 derece bir dönüş yapıverdi.
Davaları bir daireye göre kaybedip bir daireye göre kazanırken dönüş yapması şaşırtıcı bulunan SGK aldığı Yönetim Kurulu kararı ile bu konuda en azından 01.10.2016 sonrası için aylıkları bağlayacağını duyurdu.
SGK Yönetim Kurulunca alınan karar doğrultusunda bundan böyle yaşları ne olursa olsun evli olmayan, evli olmakla beraber sonradan boşanan veya dul kalan kızlarının her birine Türkiye’de veya yurtdışında çalışmama ve kendi sigortalılığı nedeniyle aylık ve gelir sahibi olmama koşuluyla 4/b (Bağ-Kur) kapsamında yetim aylığı bağlanacak. Yani “Bağ-Kurlu anne-babası 04.10.2000’den önce veya 08.08.2001 – 02.08.2003 tarihleri arasında öldü” diye bir hak mağduriyetine uğramayacak.
2016 Öncesi İçin Mağduriyet Devam Edecek
Ancak aynı yetimler için 01.10.2016 tarihinden önceki süreçte eşinden aldığı SSK veya Emekli Sandığı aylığı yahut, kira geliri veya faiz geliri gibi yan gelirlerle brüt asgari ücretin üzerinde geliri var diye 01.10.2016 öncesi dönem için aylık bağlanmama işlemi devam edecek, aynı mantıkla 01.10.2016 tarihi öncesi için borç çıkartılmaya da devam edecek.
Örneğin 1989 yılında vefat eden babasından dolayı eşinin 1992 yılında vefatından sonra yetim aylığı bağlatan ancak eşinden dolayı aldığı aylık ile elde ettiği kira geliri brüt asgari ücretin üzerinden olduğu için kendisine 2014 yılında borç çıkartılan Bayan A. kesilen yetim aylığını 01.11.2016 tarihinden geçerli olarak bağlatabilecek ise de çıkartılan borcun takibini durduramayacak. Ödeme zorunluluğu devam edeceğinden bağlayacağı yetim aylığına yüzde 25 haciz uygulanacak.
Yani Bağ-Kurlu anne-babası babası 04.10.2000’den önce veya 08.08.2001 – 02.08.2003 tarihleri arasında vefat eden yetim kızların 01.10.2016 tarihinden önceki süre için yetim aylığı bağlanmasında bekâr ve geçimini sağlayacak düzeyde (Brüt asgari ücret) geliri olmama koşulu uygulanacak. Buna karşın 01.10.2016 tarihi sonrası için ise “Bekâr ve 5510 sayılı Kanun veya yabancı ülke mevzuatı kapsamında çalışması olmama ya da kendi sigortalılığı nedeniyle gelir/aylık bağlanmamış olma” kriteri uygulanacak. Buradaki çalışmanın ceza infaz kurumları içinde yapılan çalışmalar, çırak ve stajyerlerin çalışmaları ile İş-Kur kursiyerlerinin çalışmalarını kapsamadığını da belirtelim.
Zamanaşımı
Ölüm aylıklarında zamanaşımı hükmü gereği eğer istihkak tarihi eski ise geriye dönük en fazla beş yıla kadar aylıklar talep edilebiliyor. İşte 01.10.2016 tarihinden sonraki bir 4/b yetim aylığı talebinde geriye doğru beş yıllık sürenin hesabında 01.10.2016 tarihinden önceki hak sahipliği şartına dikkat edilecek. Örneğin Bağ-Kurlu babasını 1999'da ve eşini 2002 yılında kaybeden ve o tarihte sadece eşinden dolayı dul aylığı bağlatan yetim kız çocuğu eğer eşinden dolayı SSK veya Emekli Sandığı veyahut özel banka sandığından 2000 TL dul aylığı alıyorsa talebi üzerine 01.11.2016 tarihinden itibaren Bağ-Kur yetim aylığı da bağlatabilecek. Mamafih geriye dönük beş yıla kadar yetim aylığı talebi 01.10.2016 tarihinden önce geçimini sağlayacak brüt asgari ücret üzerinde geliri olmamak koşuluna uymadığı için reddedilecek.