Aşı olmayan çalışan tazminatsız işten çıkarılır (mı)?

Belki de birçoğumuzun hayatında hiç duymadığı “pandemi” sözcüğünü ezberleyeli neredeyse iki yıl oldu. 

Bu süre içerisinde işyerleri kapandı, sokağa çıkma kısıtlamaları getirildi. Hayatımıza “uzaktan çalışma” ve “uzaktan eğitim” gibi kavramlar girdi. Artık hem devletler hem de bizim için hiçbir şey eskisi gibi değildi. 

Neredeyse bütün bilim insanları “pandemiden çıkışın tek yolunun aşının bulunmasına bağlı” olduğunu söylüyorlardı. 

Pandemi başladıktan yaklaşık bir yıl sonra nihayet dünyanın beklediği aşı haberleri birer birer geliyor, yasal onaylar alınıp aşılar insanlar üzerinde kullanılmaya başlanıyordu. 

Sokağa çıkma kısıtlamaları yüzünden ekonomik olarak çok zor durumda olan dünya ülkeleri, hızla aşılama oranlarını artırıp tüm kısıtlamaları kaldırarak ekonominin çarklarını bir an önce döndürme gayretindeydi.

Ne var ki; aşı bulunmadan ortalıklarda olmayan hatta konuşmaya bile cesaret edemeyen aşı karşıtları, aşının bulunmasından sonra özellikle sosyal medyada boy göstermekte ve hatırı sayılır bir kitleyi de etkilemekteydi.  

Aşı olmayanın işten çıkarılması konusu tekrar alevlendi

Covid – 19’ un Alfa, Beta, Delta derken son olarak da Omicron varyantı ortaya çıktı. Bu varyantın bulaş hızının çok yüksek olması, bir taraftan da kış aylarına girmiş olmamız işverenin aşı olmayan çalışanını işten çıkartıp çıkaramayacağına dair tartışmaları tekrar alevlendirdi.

Bu sadece bizim ülkemize has bir tartışma da değil. 

Dünyada bilindik CNN, Google, Netflix ve Facebbok gibi firmalar özellikle ofis çalışanlarına yönelik zorunlu aşı olmaları kararını aldı.

Ülkemizdeki durum...

Öncelikle şunu belirtmekte fayda var…

Bilindiği gibi ülkemizde devam eden aşılama faaliyetleri gönüllülük esasına bağlı olarak yapılıyor. Yani aşı olup olmamak kişinin kendi tasarrufunda. Zorunlu aşılama yapılması veya yapılmaması konusunda mevzuatta bir düzenleme bulunmuyor. 

Fakat; çalışanların aşı olmaktan kaçınması konusunda her ne kadar kanuni boşluklar bulunsa da kanunlarımız hem işçiye hem de işverene sağlık sebeplerine bağlı olarak fesih hakkı tanımaktadır. 

Borçlar Kanunu Madde 417 de “işveren, iş yerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız bulundurmak; işçiler de iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlüdür.” denilmektedir.  

Yine aynı şekilde İş Sağlığı ve Güvenliği Kanun’un 4’üncü maddesinde, “işveren, çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlü olup bu çerçevede; mesleki risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi dâhil her türlü tedbirin alınması, organizasyonun yapılması, gerekli araç ve gereçlerin sağlanması, sağlık ve güvenlik tedbirlerinin değişen şartlara uygun hale getirilmesi ve mevcut durumun iyileştirilmesi için çalışmalar yapılması” yükümlülüğünü işverene yüklemiştir. 

İş Sağlığı ve Güvenliği Kanun’un 19’uncu maddesine göre ise işverenler ile birlikte çalışanlar da “işin sağlığını korumakla yükümlü” kılınmıştır. Çalışanlar aldıkları eğitim ve işveren talimatları doğrultusunda kendi sağlıklarını korumalı, hareketlerinden etkilenebilecek diğer çalışanların ve ailelerinin sağlık ve güvenliğini gözetmelidir.

İşveren işten çıkarmak istiyorsa...

İşveren gerekli tüm önlemleri aldıktan sonra işçiyi geçerli fesih hakkına ve çalışanlarını koruma sorumluluğuna dayanarak işten çıkarmak istiyorsa; 

-İşçinin iş hayatında yarattığı tehlikeyi ispatlamakla mükelleftir. 

-Çalışanın müşterilerle ve diğer çalışanlarla temas halinde olup olmaması, çalıştığı yerdeki pozisyonunun ne olduğu, işyerinin kapasitesi ve büyüklüğü gibi konuları göz önünde bulundurulması gerekmektedir. 

-İşçinin işten çıkarılması için dürüstlük kuralını esas almalı, işçinin yarattığı tehlike kesin olmalıdır. 

Tüm bunlar ve benzeri sebeplere dayanarak; çalışanın Covid-19 salgınına karşı aşı olmaktan imtina etmesi sebebiyle diğer çalışanlar ve müşteriler için oluşan bulaş riski, işverene geçerli sebeple fesih hakkını verecektir. 

Tazminat konusu

Bu feshin “işveren tarafından haklı fesih” ten farkı, çalışanın işçilik hakkından kaynaklanan (kıdem, ihbar tazminatı gibi) haklarının işveren tarafından ödenmesi zorunluluğudur. 

Ayrıca, bu durumda olan bir işçinin, haksız yere işten çıkarıldığını düşünüyorsa “işe iade davası” açma hakkı bulunmaktadır. 

Özetle; işveren gerekli şartların taşınması halinde, tüm özlük haklarını vermek suretiyle “aşı olmayan çalışanını” işten çıkartabilir. 

Fakat işten çıkartmadaki “ispat ve dürüstlük ilkesi” düşünüldüğünde, aşı olmayanın işten çıkarılması konusunda iş hayatımızda yeni hukuki sorunların ortaya çıkması kaçınılmaz gibi durmaktadır. 

Hem belirsizliklerin önlenmesi hem de yeni hukuki sorunların ortaya çıkmasını önlemek için kanun koyucunun bu konuyu açıklığa kavuşturmasında fayda bulunmaktadır.