Annan'dan en kapsamlı BM reformu

BM Genel Sekreteri Kofi Annan, kurulduğundan bu yana BM'nin yapısında gerçekleştirilmesi öngörülen en kapsamlı reformları içeren raporunu yayınladı.

Raporda en radikal öneri olarak ise tartışmalı BM İnsan Hakları Komisyonu yerine, Güvenlik Konseyi kadar güçlü bir İnsan Hakları Konseyi kurulması teklifi dikkat çekti. BM'nin son yıllarda zedelenen uluslararası itibarının tamir edilmesini hedefleyen reform önerilerine yer verilen 63 sayfalık ''Daha Geniş Özgürlük: Herkes İçin Kalkınma, Güvenlik ve İnsan Hakları'' başlıklı raporda güvenlik, terörizm, insan hakları, yoksullukla mücadele ve BM Güvenlik Konseyi'nin üyelik yapısının değiştirilmesi konusundaki öneriler yer alıyor. Son dönemde ''gıda karşılığı petrol'' ve barış gücü askerlerinin Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde karıştıkları seks skandalları ile iyice sarsılan BM'nin, Irak savaşı yüzünden kaybettiği güvenilirlik ve prestiji de raporda yer alan reformları gerçekleştirmek suretiyle yeniden kazanmayı amaçladığı belirtiliyor. KÜRESEL YOKSULLUKLA MÜCADELE 2015 yılına kadar BM Binyıl Kalkınma Hedeflerine ulaşmak için bütün ülkelerin milli gelirlerinin yüzde 0,7'sini yoksullukla mücadeleye ayırması gerektiğini vurgulayan Annan, raporda ''Güvenlik olmadan kalkınmaya; kalkınma olmadan güvenliğe ve insan haklarına saygı olmaksızın da her ikisine ulaşma şansımız bulunmuyor'' dedi. Bu arada, küresel yoksullukla mücadele için milli gelirlerinden yüzde 0,7'lik pay ayırma hedefini bugün için sadece altı ülkenin tutturduğu belirtilirken, 2005 yılı için 22 milyar dolarlık bir yardım öngören ABD'nin bu konuda ayırdığı bütçenin milli gelirinin sadece yüzde 0,18'ine denk geldiği kaydedildi. Raporun önsözünde, Eylül ayında yapılacak zirvede biraraya gelecek olan 191 ülke liderini rapordaki reform önerilerini gerçekleştirmek için 'cesaretle hareket etmeye' çağıran Annan, liderlerden BM tarihinin bu en kapsamlı reformlarını onaylamalarını istedi. Tartışmalı konularda bile ülkeler arasında bir uzlaşmaya varılmasının tercih edildiğini belirten Annan, ancak bu konudaki muhtemel bir başarısızlığın reform konusundaki çabalardan tamamen vazgeçilmesi için bir gerekçe olarak kullanılmaması uyarısında da bulundu. BM'NİN YENİDEN YAPILANDIRILMASI Raporda BM'nin ve misyonunun yeniden yapılandırılması konusunda ağırlıklı olarak 2004 Kasım'ında yayınlanan Akil Adamlar Komisyonu raporunda yer alan reform önerilerine yer veren Annan, BM'nin daha etkin, açık ve hesap verir hale getirilmesine yönelik önerilerde bulundu. Bir ülkeye yönelik askeri müdahalede bulunulmasının belirli objektif kriterlere bağlanması gereğini vurgulayan Annan, böyle bir durumda ''askeri gücün ne zaman ve nasıl kullanılacağı'' konusunda bugün olduğu gibi bir BM Güvenlik Konseyi kararını gerektireceği, ancak bunun daha etkin bir şekilde yapılmasını istedi. Kosova ve Irak savaşlarına atıfta bulunan Annan, soykırım, etnik temizlik, insanlığa karşı suç gibi durumlarda, uluslararası toplumun katledilmekte olanların korunması gibi bir sorumluluğunun bulunduğunu belirterek, bunun da bir kolektif hareketi gerekli kıldığını kaydetti. Böyle bir durumda askeri seçeneğin tehditle orantılı olup olmadığı ve hükümetlerinin uyguladığı baskı ve zulme karşı çaresiz sivillerin 'korunma hakları'' gibi kriterlerin gözetilmesi gereği üzerinde duran Annan, bu tür durumlarda acil müdahale için bir ''stratejik ihtiyat gücü'' kurulması gerektiğinin de altını çizdi. GÜVENLİK KONSEYİ'NİN GENİŞLETİLMESİ Güvenlik Konseyi'nin günümüz dünyasındaki güç dengelerini daha iyi temsil edecek şekilde yeniden yapılandırılarak, üye sayısının artırılması konusunda yeni bir öneri getirmeyen Annan, raporunda daha önce önerilen iki teklife yer verdi. Her ikisi de Güvenlik Konseyi'nin mevcut üye sayısını 15'ten 24'e çıkarmayı öngören bu tekliflerden ilkinde, 5 olan daimi üye sayısına 6 yeni üye ilave edilirken, üç adet de geçici üye eklenmesi öngörülüyor. İkinci teklifte ise mevcut üyelere, her biri yenilenebilir dört yıl için seçilmek üzere, yarı-daimi 8 üye ve 1 geçici üye ilave edilmesi öneriliyor. Bu öneriye göre Güvenlik Konseyi'ne Asya, Afrika, Avrupa ve Latin Amerika'yı temsilen ikişer yeni yarı-daimi üye seçilecek. Üye sayısının farklı yöntemlerle de olsa 24'e çıkarılmasını öngören her iki teklif de yeni daimi üyelere veto hakkını teşmil etmeyerek, bu hakkı sadece ABD, Rusya, İngiltere, Fransa ve Çin'den oluşan mevcut üyelere vermeye devam ediyor. YENİ BİR ORGAN ÖNERİSİ: İNSAN HAKLARI KONSEYİ Annan raporunda, bugünkü yapısı, işlevi ve mevcut üyelerinden dolayı büyük eleştiriler alan merkezi Cenevre'de bulunan 53 üyeli BM İnsan Hakları Komisyonu yerine, üyeleri doğrudan Genel Kurul tarafından seçilecek ve Güvenlik Konseyi ya da Genel Kurul gibi BM'nin ana organlarından biri olacak daha az üyeli bir İnsan Hakları Konseyi kurulmasını da önerdi. Annan, böylelikle üyeleri arasında Libya, Sudan, Küba, Nepal gibi en fazla insan hakkı ihlallerinde bulunan ülkelerin bulunduğu komisyonun yarattığı soruna da radikal bir çözüm önermiş oldu. Raporunda, bütün ülkelerin bir terör tanımı konusunda birleşmesi gereğine de vurgulayan Annan, bu konuda bir uluslararası anlaşmanın hazırlanarak 2006 Eylül'üne kadar kabul edilmesini önerdi. Bu anlaşmanın her ne sebeple olursa olsun sivillere yönelik her türlü saldırıyı terör kapsamına almasını isteyen Annan, nükleer terörizm ve nükleer silah yapımında kullanılan zenginleştirilmiş uranyum ve plütonyumun yayılmasının önlenmesi için de acilen bir küresel anlaşmaya ihtiyaç duyulduğunu ifade etti. Raporda barış gücü askerlerinin cinsel istismarlarına karşı 'sıfır tolerans' öngören yeni önlemler üzerinde de durulurken, bu konuda BM otoritelerinin yokluğu durumunda asker gönderen ulusal otoritelerin gerekli cezalandırmalarda bulunması teşvik edildi. BM Genel Sekreteri Kofi Annan'ın, bugün BM Genel Kurulu'nda bir konuşma yaparak, kurul üyelerine hazırladığı raporun ayrıntıları konusunda bilgi vermesi ve ardından da bir basın toplantısı düzenlemesi bekleniyor.