Yumurta zıplar mı?

Bir yumurtayı katılaşıncaya kadar kaynatın ve sonra kendi etrafında hızla çevirin. Yakından baktığınızda zıpladığını görebilirsiniz. Yüksek hızlı kameralar, mikrofon ve elektronik algılayıcılarla iki yıldır araştırma yapan Japon bilim adamları, sonunda iyi kaynatılmış bir yumurtanın zıplayabileceğini ispat etti. Japonya'daki Keio Üniversitesi'nden bilim adamı Yutaka Shimomura ve ekip arkadaşlarına göre yumurtanın zıplaması iyi çevrilmesine bağlı.

Evde görmek zor
Hızla çevrilen yumurta kendi kendine yan yüzeyinde dönmeyi bırakıyor ve ayağa kalkıyor. Bunu fark eden ve sebebini araştıran Shimomura, yumurtanın içindeki kuvvetin onu zıplatabileceğini de düşündü.
Ancak mutfağınızda bir yumurtayı zıplatmayı denerseniz göremeyebilirsiniz, çünkü yumurta yerden milimetrenin onda biri kadar yükseliyor ve saniyenin binde 2-3'ü süre havada kalıyor.

Zor bir deney
Fakat gerçekten zıplıyor mu? Bunu kontrol etmek için, Shimomura ve ekibi öncelikle yumurtayı en mükemmel şekilde çevirecek bir cihaz yaptı. Böylece zıplamanın yukarı kuvvetler nedeniyle olmadığı sabitlendi. Bu cihaz sayesinde yumurtayı dakikada bin 800 tur atabilecek bir hızda çevirdiler. Etrafın yumurta kokmasını engellemek ve ölçümleri kolay yapabilmek için deneylerinde metal bir yumurta kullandılar.

Üç metot kullandılar
Shimomura ve ekibi yumurtayı cilalanmış bakır bir sahan üzerine yerleştirdi, hızla çevirdi ve filme aldı. Üç değişik metotla izledikleri yumurta, tam olarak dik konuma gelmeden önce küçük zıplamalar gerçekleştirdi. Birinci metot yumurtayla sahan arasından geçecek şekilde yansıtılan ışıktı. İkinci olarak, yumurtanın sahanda çıkardığı sesler kaydedildi ve bir boşluk arandı. Üçüncü olarak da sürtünmeden kaynaklanan elektrik kapasitansındaki değişiklikler kaydedildi.

Enerjisini kurban ediyor
Oval bir cismin zıplayabileceğini kanıtlayan bilim adamları deneylerinin kaynatılmış yumurtayla tekrarlamaya karar verdi. Ama bu sefer sadece yüksek hızlı kameralarla görsel kontrol yöntemi uygulandı. Shimomura ve Cambridge Üniversitesi'nden fizikçi Keit Moffatt, dört yıl önce ilk olarak dönen bir yumurtanın neden dik konuma geldiğini açıklamışlardı.
Sürtünme yumurtayı eksen noktasına getiriyor ve dönüşü yukarı doğru yönlendiriyordu. Moffatt, "yumurta dönüşten kazandığı enerjiyi yükselmek için kurban ediyor" diyordu.

Kobe'den fotoğraflar
İkili bunu yapabilen yumurtanın farklı bazı güçler uygulandığında zıplayabileceğini düşündükten hemen sonra, Kobe Üniversitesi araştırmacıları dönen yumurtanın zıplayabildiğini gösteren fotoğraflar yayımladı.
Sıçramalar, rastgele dönen yumurtanın salınımına ve yumurtanın asimetrisinden ya da üzerinde döndüğü yüzeyin pürüzlerinden kaynaklanan dönüşün yarattığı dalgalanma hareketine dayanıyordu. Bu yumurtayı sarsıntılı bir şekilde yükseltiyor ve küçük sıçaryışlar büyüyebiliyordu.

Önemsiz bir oyuncak

Shimomura, küçük ve rasgele dalgalanmaların büyümesinin, büyük nesneler etrafında su veya havanın türbülansı gibi diğer mühendislik durumlarında da ortaya çıktığını söylüyor ve böylece, zıplayan yumurtanın, önemli ve geniş bir araştırmanın 'önemsiz' bir oyuncağı olduğu sonucuna varıyor.
Araştırmacılar şimdi, içindeki sıvının akışkanlığı yüzünden ağırlık merkezi sürekli değişen çiğ yumurtanın da zıplayıp zıplamadığını inceleyebilmeyi umuyor.