Yüksek yargıda radikal değişiklik

Hükümetin Meclis’e sevk ettiği yeni yargı tasarısı Yargıtay ve Danıştay’ın yapısını yeniden şekillendirecek, alınan kararların yönünü değiştirebilecek çok önemli ve kritik unsurlar içeriyor

GÖKÇER TAHİNCİOĞLU ANKARA

Hükümet, Hizbullah sanıklarının tahliyesiyle yeniden tırmanan “hükümet-yargı” geriliminin ardından Adalet Bakanı Sadullah Ergin’in “Radikal değişiklikler yapacağız” sözleriyle mesajını verdiği yargı tasarısını TBMM’ye sevketti. Tasarıdaki kritik düzenlemeler şöyle:

ÜYELER ARTIYOR: 11 ceza, 21 hukuk dairesinden oluşan Yargıtay’a 4 ceza, 2 de hukuk dairesi kurulacak. 7 üye ile çalışan dairelerdeki üye sayısı da 10’a yükselecek, böylece her daire iki heyet halinde çalışabilecek. 250 üyeli Yargıtay’ın üye sayısı 387’ye yükselecek. 13 daireli Danıştay’a da iki daire kurulacak. Daireler 10 üye ile çalışacak, 95 olan üye sayısı 156’ya çıkacak.

KURUL DEĞİŞİYOR: Özellikle özelleştirmelere ilişkin davalarda hükümeti rahatsız eden kararlar alan Danıştay’ın en üst karar organı İdari Dava Daireleri Kurulu’nun çalışma esasları değişecek. Halen, dairelerden başkan ve 2’şer kişi 2 yıllığına kurula seçiliyor. Bu uygulama kalkacak ve dairelerdeki tüm üyeler kurul toplantılarına girebilecek.

BAŞKANLAR BELİRLEYECEK: Tasarıya göre, Yargıtay ve Danıştay’daki hangi dairenin hangi davalara bakacağına her yılın başında Yargıtay ve Danıştay’daki Başkanlar Kurulu karar verecek. 

DAVALAR FARKLI DAİREYE: Görev alanı değişen daire görmekte olduğu davayı karara bağlamadan görevlendirilen yeni daireye devredecek. Böylece, örneğin Erzincan eski Başsavcısı İlhan Cihaner davası ya da Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ve hükümet üyeleri hakkındaki davalar mevcut dairelerinden başka dairelere gönderilebilecek.

BAŞKANLIK SEÇİMLERİ: Yargıtay Kanunu’nda, “Yargıtay Büyük Genel Kurulu; Birinci Başkanı, birinci başkanvekilleri ile daire başkanlarını kendi üyeleri arasından, üye tamsayısının salt çoğunluğu ile ve gizli oyla seçer. İlk üç oylamada sonuç alınamazsa, seçim üçüncü oylamada en çok oy alan iki aday arasında yapılır. Dördüncü oylamaya katılacak olan adayların aldığı oya eşit sayıda oy alanlar da seçime katılırlar. Dördüncü  ve beşinci oylamalarda da salt çoğunluk sağlanamazsa seçim yeniden adaylık başvurusunda bulunanlarla tekrarlanır. Bu seçimlerde üye tamsayısının en az üçte ikisinin hazır bulunması şarttır” hükmü yer alıyor. Tasarıyla, üye tamsayısının üçte ikisinin hazır bulunması koşulu kaldırıldı.

194 ÜYE OY VERECEK: Yargıtay’daki seçimler 194 üyenin katılımıyla yapılabilecek. Yargıtay Başkanı da 194 üyenin oyuyla seçilecek. Danıştay’da seçim üye tamsayısının salt çoğunluğunun katılımıyla yapılacak. 79 üyenin katılımıyla yapılacak seçimlerde, başkanın en az 79 oy alması gerekecek. Yargıtay Başkanı Hasan Gerçeker ile Danıştay Başkanı Mustafa Birden’in görev süreleri 1 Haziran’da dolacağı için kanun daha erken bir tarihte yürürlüğe girerse yeni üyeler belirleyici olacak.

MÜFETTİŞE KORUMA: Ergenekon sanığı Mehmet Haberal’ın hâkimler hakkında açtığı tazminat davasını kazanmasının ardından TBMM’deki torba tasarıyla hakimler hakkında tazminat davası açılamayacağı, davaların devlete karşı açılabileceği düzenlemesi eklenmişti. Düzenleme kapsamı genişletilerek yargı tasarısına da konuldu. Buna göre, hâkim ve savcılar aleyhinde yaptıkları işlemler ve kararları nedeniyle tazminat davası açılamayacak. Dava, devlete karşı açılmış sayılacak. Haberal’ın açtığı davalar dahil, devam eden davalar devlete karşı açılmış dava haline gelecek. Devlet tazminat ödemek zorunda kalırsa, sadece “görevi kötüye kullanmak” suçundan mahkum olan hâkim ve savcılara karşı ödediği tazminatın tahsili için rücu davası açabilecek. Torba tasarıdaki hükme Adalet müfettişleri de dahil edildi. Yargıtay ve Danıştay üyeleri hakkında da doğrudan dava açılamayacak.

4 YIL ŞARTI KALKIYOR

İş bölümü, yeni Yargıtay üyelerinin seçiminden sonra yeni yıl beklenmeden yapılacak. Yargıtay Başkanlık Kurulu’nda görev almanın şartları arasında bulunan “4 yıl Yargıtay üyeliği yapma” şartı kaldırıldığından yeni üyeler de Başkanlık Kurulu’na girebilecek. Yeni başkanlık kurulları hangi üyelerin hangi dairelerde görev yapacağını da yeniden belirleyecek.

Tartışma yaratacak gerekçe

Tasarının gerekçe bölümünde, Yargıtay ve Danıştay’daki ağır işyükünün karara bağlanan dosyaların bile iyi incelenmediği kanısı yarattığı belirtildi. Ceza dairelerinde bir dosyanın 3,6 dakikada, hukuk dairelerinde 4,5 dakikada karara bağlandığının kaydedildiği gerekçede, kanuni olmamasına rağmen 2-3 üyeyle heyet kurulup dosyaların görüşüldüğü, bazı üyelerin okumadıkları dosyaların kararlarına imza atmak zorunda kaldıkları ifade edildi. 55 bin tutuklunun 21 bininin dosyasının Yargıtay’da olduğunun kaydedildiği gerekçede, zamanaşımı nedeniyle sanıkların cezalardan kurtuldukları, ceza alması halinde yatması gereken süreden fazla tutuklu kalan sanıkların bulunduğu vurgulandı.

Uygulanamaz kararlar!

Gerekçede, davaların uzun sürmesi nedeniyle “hakkını alamayan alacaklı, işe iadesini bekleyen ve işsiz kalan işçi, boşanma davasının sonuçlanmasını yıllarca bekleyen ve yeni evlilik yapamadığı için gayrıresmî birlikte yaşayıp çocuk sahibi olan” insan sayısının arttığı belirtildi. Gerekçede, “uygulanması mümkün olmayan kararlar” kavramının ortaya çıktığı ifade edildi.
Gerekçede, Yargıtay ve Danıştay’ın, “Yeni daire istemiyoruz. Biz 2-3 yıl önce daire talebinde bulunmuştuk” açıklamalarına rağmen yeni daire talebinin bu kurumlardan geldiği de kaydedildi.