Yüce Divan nedir bugüne kadar kimler neden yargılandı?

Yüce Divan yeniden Türkiye'nin gündeminde. En son 17-25 Aralık iddialarında adı geçen 4 bakanını Yüce Divan'da yargılanmasına ilişkin oylamayla gündeme gelen Yüce Divan'da yargılama şekli değişiyor. Yeni anayasa teklifi üzerinde çalışmalarını sürdüren AK Parti ve MHP, Yüce Divan'da yargılama nasıl yapılacak? tartışmasında anlaşmaya vardı. Yüce Divan'da yargılamada yeni anasayla birlikte 3 aşamalı formül uygulanacak. Yüce Divan'da yargılama için 367 oy yeterli olacak.

Peki Yüce Divan nedir, Yüce Divan üyeleri kimlerdir, Yüce Divan'da kimler nasıl yargılanır, bugüne kadar Yüce Divan'da kimler yargılandı. İşte Yüce Divan'la ilgili merak edilenler...

YÜCE DİVAN NEDİR? KİMLER YÜCE DİVAN'DA YARGILANIR?

Yüce Divan; Cumhurbaşkanı, Bakanlar Kurulu üyeleri, Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay, Askeri Yargıtay, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi Başkan ve üyeleri, Başsavcılarını, Cumhuriyet Başsavcı vekilleri, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu ve Sayıştay Başkan ve üyelerinin görevleriyle ilgili suçlarından dolayı yargılamaya yetkili yüksek mahkemedir. Anayasa’nın 148. maddesinin 3. fıkrası uyarınca, Yüce Divan sıfatını Anayasa Mahkemesi kullanır ve gerektiğinde Anayasa Mahkemesi üyeleri, Yüce Divan sıfatıyla toplanır.

Yüce Divan’da savcılık görevini Yargıtay cumhuriyet başsavcısı ya da yardımcısı yapar. “Yüce Divan’ın kararları kesindir, bunlara karşı hiçbir merciye başvuruda bulunulamaz.” maddesi 2010 Anayasa değişikliği ile kaldırılmış ve artık Yüce Divan kararlarının Genel Kurul'da görülerek karara bağlanacağı maddesi eklenmiştir.

CUMHURBAŞKANI VE BAŞBAKAN YÜCE DİVAN'DA HANGİ ŞARTLARDA YARGILANIR?

Cumhurbaşkanının vatan hainliği suçundan ve Başbakan veya bakanlardan birinin TBMM iç tüzüğünde gösterilen şekilde yargılanmasını gerektiren bir suçu dolayısıyla Yüce Divan’da yargılanmalarına karar verilebilir.

Cumhurbaşkanı, vatana ihanetten dolayı, TBMM üye tam sayısının en az üçte birinin teklifi üzerine, üye tam sayısının en az dörtte üçünün vereceği kararla suçlandırılır. Ondan sonra yüce Divana sevkedilir. Başbakan ve Bakanlardan herhangi biri hakkında açılan soruşturma neticesinde hazırlanan rapor Mecliste görüşülür. Meclis gerek gördüğünde ilgiliyi Yüce Divana sevk kararı verir. Yüce Divana sevk kararı ancak üye tam sayısının salt çoğunluğu ile alınır.Başbakan yüce divana sevk edilirse, hükümet düşmüş sayılır.

Yüce Divan’da sorgusu yapılmış olan sanığın sonraki oturumlara gelmemesi ve Yüce Divanca da duruşmada hazır bulunmasına gerek görülmemesi hallerinde, duruşmadan vareste tutulma istemi bulunmasa dahi gıyabında duruşmaya devam edilerek kamu davası sonuçlandırılabilir. Müdafi her zaman duruşmada hazır bulunabilir.

YÜCE DİVAN'DA YARGILAMA NASIL YAPILIR?

Yüce Divanda sanığın sorguya çekilmesi sırasında, üyeler ve Cumhuriyet Başsavcısı veya Cumhuriyet Başsavcıvekili, Başkanın izni ile sanığa soru sorabilirler.

Siyasi partilere ilişkin dava ve başvurulara, iptal ve itiraz davaları ile Yüce Divan sıfatıyla yürütülecek yargılamalara Genel Kurulca bakılır, bireysel başvurular ise bölümlerce karara bağlanır.

Anayasa Mahkemesi Yüce Divan sıfatıyla baktığı davalar dışında kalan işleri dosya üzerinde inceler. Ancak, bireysel başvurularda duruşma yapılmasına karar verilebilir. Mahkeme ayrıca, gerekli gördüğü hallerde sözlü açıklamalarını dinlemek üzere ilgilileri ve konu üzerinde bilgisi olanları çağırabilir ve siyasi partilerin kapatılmasına ilişkin davalarda, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısından sonra kapatılması istenen siyasi partinin genel başkanlığının veya tayin edeceği bir vekilin savunmasını dinler. (Madde: 149)

YÜCE DİVAN TARİHİ

Osmanlı İmparatorluğu döneminde 1876 Kanun-i Esasisi Yüce Divan adı altında müstakil bir mahkeme öngörmüştür. Bu Divan, İtham ve Hüküm dairelerinden oluşuyordu. 1924 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu İtham Dairesinin vazifesini Cumhuriyet Başsavcısına verdiği için Yüce Divanı sadece Hüküm Dairesi olarak tek daire şeklinde düzenlemişti. 1961 ve 1982 Anayasası (madde 148) Yüce Divan adı altında müstakil bir mahkeme kurmamış bu mahkemenin vazifesini de yapmak üzere Anayasa Mahkemesi’ni yetkilendirmiştir.

YÜCE DİVAN'DA YARGILANAN İSİMLER LİSTESİ

Yüce Divan'da bakanlar ile ilgili görülen davalarda en dikkat çekici olanı  1964 yılında dönemin Ticaret Bakanı Mehmet Baydur'a yönelik açılan "Arpa Davası" olduğu görülüyor. Yüce Divan'da Baydur hakkında görülen bu dava ile ilgili olarak beraat kararı verilmişti.
Yüce Divan'da daha önce yargılanan bakanların isimleri ve dava tarihleri, şöyle:

1964 Mehmet Baydur - Ticaret Eski Bakanı (Beraatına karar verildi)

1981 Hilmi İşgüzar - Sosyal Güvenlik Eski Bakanı (5 yıl ağır hapis, 4 yıl 8 ay hapis, 5 milyon 251 bin 600 lira ağır para cezası, memuriyetten temelli yoksun kılınmasına karar verildi)

1981 Tuncay Mataracı - Gümrük ve Tekel Eski Bakanı (36 yıl ağır hapis, 787 milyon 386 bin 166 lira ağır para, memuriyetten temelli yoksun kılınmasına, şoför ehliyetinin 6 yıl süre ile geri alınmasına karar verildi)

1982 Şerafettin Elçi - Bayındırlık Eski Bakanı (2 yıl 4 ay hapis, 4 bin 666 lira ağır para, 14 ay süre ile memuriyetten yoksun kılınmasına, ehliyetnamesinin 2 yıl dört ay süre ile geri alınmasına karar verildi)

1982 Selâhittin Kılıç - Bayındırlık Eski Bakanı (Beraatına karar verildi)

1985 İsmail Özdağlar - Devlet Eski Bakanı (2 yıl hapis, 30 bin lira ağır para, 2 yıl süre ile memuriyetten yoksun kılınmasına, yargılama gideri olan 281 bin 410 liranın alınmasına karar verildi)

1993 İsmail Safa Giray - Bayındırlık ve İskan Eski Bakanı (Beraatına karar verildi)

1993 Cengiz Altınkaya - Bayındırlık ve İskan Eski Bakanı (Beraatına karar verildi)

2004 Yaşar Topcu - Bayındırlık ve İskan eski Bakanı (4616 sayılı Yasa'nın 1. maddesinin 4758 sayılı Yasa ile eklenen 4. bend uyarınca davanın kesin hükme bağlanmasının ertelenmesine karar verildi)

2004 Ahmet Mesut Yılmaz - Eski Başbakan (4616 sayılı Yasa'nın 1. maddesine 4758 sayılı Yasa ile eklenen 4. bend uyarınca davanın kesin hükme bağlanmasının ertelenmesine karar verildi)

2004 Güneş Taner - Devlet eski Bakanı (4616 sayılı Yasa'nın 1. maddesine 4758 sayılı Yasa ile eklenen 4. bend uyarınca davanın kesin hükme bağlanmasının ertelenmesine karar verildi)

2004 Hüsamettin Özkan - Devlet Eski Bakanı ve Başbakan Yardımcısı (Beraatına karar verildi)

2004 Recep Önal - Devlet eski Bakanı (Beraatına karar verildi)

2004 Koray Aydın - Bayındırlık ve İskan Eski Bakanı (Beraatına karar verildi)

2004 Cumhur Ersümer - Enerji ve Tabii Kaynaklar Eski Bakanı (Kimi suçlardan beraatine, kimi suçlarıyla ilgili olarak 4616 sayılı Yasa'nın 1. maddesine 4758 sayılı Yasa ile eklenen dördüncü bend uyarınca, davanın kesin hükme bağlanmasının ertelenmesine, Esenboğa santrali ihalesi ile ilgili olarak 765 sayılı Yasa'nın 240/1, 59/2 maddeleri uyarınca verilen cezanın 647 sayılı Yasa'nın 6. maddesi uyarınca ertelenmesine karar verildi)

2004 Zeki Çakan - Enerji ve Tabii Kaynaklar Eski Bakanı (Beraatına karar verildi)

2005 Cumhur Ersümer - Enerji ve Tabii Kaynaklar Eski Bakanı (4616 sayılı Yasa'nın 1. maddesinin 4. bendi gereğince davanın kesin hükme bağlanmasının ertelenmesine karar verildi)