Yerel Medya Eğitimi Diyarbakır'da

IPS İletişim Vakfı ve Bağımsız İletişim Ağı'nın yürüttüğü "Medya Özgürlüğü ve Bağımsız Gazetecilik İzleme ve Haber Ağı" (BİA²) projesinin yerel medya eğitim seminerlerinin ilki, Doğu ve Güneydoğu Anadolu'daki 11 ilden gelen 49 gazete, radyo ve televizyon habercisi ile Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV), Kadın Merkezi (Ka-Mer) temsilcilerinin katılımıyla Diyarbakır'da 9-10 Ekim 2004 Cumartesi ve Pazar günleri Dedeman otelinde yapıldı. Program "Medyanın açmazları ve yeni habercilik arayışları", "Sorumlu gazetecilik ilkeleri", "Haklara dayalı habercilik örnekleri, Avrupa Birliği sürecinde kadın, çocuk, azınlık haklarında yeni düzenlemeler", "Hak mücadelelerinin haber değeri", "Yeni haber alanları: Hak haberciliği" başlıklarından oluştu. Gaziantep, Van, Diyarbakır, Şanlıurfa, Adıyaman, Sivas, Erzincan, Siirt, Batman, Malatya ve Iğdır medyası habercilerine düzenlenen seminere Ankara Üniversitesi İletişim Fakültesi'nden Dr. Çiler Dursun, Atılım Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nden Prof. Dr. Levent Köker, Ege Üniversitesi, İletişim Fakültesi'nden Yrd. Doç. Dr. Gülgün Tosun, İnsan Hakları Derneği Genel Başkanı Hüsnü Öndül ile NTV'den Oğuz Haksever, Açık Radyo'dan Ömer Madra, Galatasaray Üniversitesi İletişim Fakültesi'nden Ragıp Duran ve Diyarbakır'dan yazar Şeyhmus Diken katıldı. BİA² danışmanı Nadire Mater'in açış konuşmasıyla başlayan seminerde Güneydoğu Gazeteciler Cemiyeti Başkanı Naci Sapan da habercilerin eğitiminim önemi üzerine kısa bir konuşma yaptı. Proje Koordinatör Yardımcısı Ayliz Baskın'ın BİA² projesini anlatımından sonra sunuş, tartışma ve atölye çalışmalarından oluşan program başladı. Dr. Dursun ve gazeteci Duran'ın "Medyanın açmazları ve yeni habercilik arayışları" ve "Sorumlu gazetecilik ilkeleri" başlıklı sunuşlarının yapıldığı ilk oturumda, 10 yıl önce bir TV kanalında yayımlanan bir haber üzerinden habercilik ve haberin farklı okumaları; habercilerin yorumlarıyla örneklendi. Cumartesi gününün ikinci oturumunda, "Haklara dayalı habercilik" başlıklı çalışma için haberciler "Yazılı basın", "Radyo" ve "Televizyon" atölyelerine ayrıldılar. NTV'deki "Ve İnsan" programının sunucusu Oğuz Haksever'in yönetimindeki atölyede "görüntülü anlatımın" olanakları, haberi öyküleştirme ve görüntü sağlama olanakları üzerinde duruldu. Açık Radyo Genel Yayın Yönetmeni Ömer Madra ve öğretim üyesi Gülgün Tosun yerel radyo sahipleri, sunucuları ve muhabirleriyle, önce Açık Radyo örneği üzerinden haklara dayalı habercilik ve program yapımını anlattı. Radyo ve televizyon habercileri, iki atölyede de haber ve program yapımında, anlatım, kurgulama, kullanılan dil üzerinden karşılaştıkları sorunları ve çözüm önerilerini paylaştı. "Yazılı basın" atölyesinde ise "haberde gerçek nedir ve tüm yönleriyle yansıtılabilir mi?", "habercinin tarafsızlığı", "habere konu olan taraflar haberin içinde yer alıyorlar mı?" gibi soruların tanımı ve bu sorular üzerinden yazılı basındaki haber örnekleri incelendi. Ragıp Duran, Nadire Mater ve Şeyhmus Diken yerel basındaki habercilerin habere ulaşma yolları, gazetecilerin haber kaynağıyla ilişkileri, haberde kullanılan ifadelerin haberin tarafsızlığına etkisi üzerinde durdular. Aynı zamanda Diyarbakır Büyükşehir belediyesi danışmanlığı da yapan yazar Şeyhmus Diken yerel medyanın esas olarak sokakta rahat dolaşabilecek, yani savunabileceği haberler yapması gerekliliği üzerinde durarak yerel yönetimlerle haberci ilişkisi üzerinde durdu. Duran, habercilerin vali ve belediye başkanı gibi kamu görevlileriyle ilişkilerinde hitap yollarında tarafsız olmasının haberin de tarafsızlığı için önemli olduğunu vurguladı. Mater, yerel medya buluşmalarında yaygın medya alabildiğine eleştirilirken yerel medyaya yönelik değerlendirme yapmanın zorluğuna ve yerel medyanın eleştirilerden muaf olmaması gerektiğine dikkat çekti. Yerel medya haber örnekleri üzerinden özellikle yerel medyanın dili tartışıldı. Atölye değerlendirmelerinin sonunda ayrıca, habercilerin kaynak, hukuk, haber yazımı gibi konularda karşılaştıkları sorunlar paylaşıldı. Cumartesi günü programı, Diyarbakır üzerine kitapları da bulunan Şeyhmus Diken'in rehberliğindeki şehir turuyla son buldu. Seminerin ikinci ve son gününde ise ilk olarak Prof. Köker'in "İnsan, Kadın, Çocuk, Azınlık Hakları ve AB uyum sürecinde yeni yasal düzenlemeler" üzerine sunumu yer aldı. Köker, "insan hakları" kavramının ilk ortaya çıkışındaki anlamından bugüne nasıl geliştiği ve farklı yönleriyle tanımlandığından örnek verdi. "Kültürel/sosyal haklar"ın haberciler açısından tanımlarını tartışıldı. Köker katılımcılarla, nüfus cüzdanlarına din ve köken tanımın yazılıp yazılmamasından, cinsel kimlik, din ya da anadili nedeniyle ayrımcılığa uğrayanların haklarının yasalarda nasıl tanımlanması gerektiğini de konuştu. "Hak mücadelelerinin haber değeri" başlıklı son toplantı ise, Gülgün Tosun'un "demokrasi ve haklar" temelindeki anlayışları özetlemesiyle başladı. Tosun daha sonra, AB uyum yasalarının çıkmasından sonra gazetelere yansıyan insan hakları ihlalleri haberlerinden örnekler verdi. İnsan Hakları Derneği (İHD) Genel Başkanı Hüsnü Öndül' İHD'nin çalışma yöntemi, merkezleri, tüm üyelerinin siyasi partilere üye olamaması kuralı, derneğin ayrım yapmadan tüm hak ihlali başvurularını değerlendirmesi gibi konularda bilgiler verdi. Öndül, yaygın medyanın İHD'nin somut belgelerle desteklenen rapor ve açıklamalarını ya görmezden geldiğini ya da yanlış yansıttığını, 2003 yılında yapılan bir araştırmada hak ihlalleri konusunda en bilinen kuruluşlardan Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nden sonra İHD'nin geldiğini belirten Öndül, buna karşı kurumun yıpratılması için "bölücü, terör örgütü" gibi suçlamalara maruz kaldığını anlattı. Toplantının son sunumunu yapan Çiler Dursun, televizyon haberlerinden örnekler vererek, insan hakları ihlallerinin konu edildiği haberlerin yapılış biçimlerinin tartışılmasını sağladı. BİA² projesinin Diyarbakır'daki ilk semineri, tüm eğitmen ve katılımcıların değerlendirme toplantısıyla son buldu. Seminerlere daha fazla muhabirin, özellikle de kadın muhabirlerin katılımı, haber yazımında toplumsal cinsiyet ayrımcılığının önlenmesi üzerine daha fazla sunum yapılması, seminerlerin gazetecilerin sorunlarına pratik çözümler üretmek için yollar sunması gibi eleştiri ve öneriler yer aldı. Katılanlar Adıyaman: Sevim Kılınç (Uçan Süpürge), Abuzer Demir (Adıyaman'a Bugün), Naif Karabatak (Antik Perre Dergisi), İskender Korkut (Mercan TV), Halit Özdemir (Radyo Life), Mustafa Işıldak (Adıyaman'da Bugün), Celil Kocataş (Güney Radyo) Batman: Hakan Sapan(Son Söz gazetesi), M. Ferit İzgi (Batman gazetesi), Şeyhmus Temiz (Işık gazetesi) Diyarbakır: Naci Sapan (Güneydoğu Gazeteciler Cemiyeti Başkanı ve Güneydoğu Ekspres Genel Yayın Yönetmeni), Mehmet Türk (Güneydoğu Ekspres), Muhsin Bilal (Türkiye İnsan Hakları Vakfı), M. Ali Ayhan (ART TV), Bülent Boztepe (Çermik gazetesi) Erzincan: Nafiz Özmen (serbest gazeteci) Gaziantep: Murat Güreş (Gazeteciler Cemiyeti), Bekir Şahin (Haber Gazetesi), Niyazi Polat (Güneş gazetesi), Ahmet Aksoy (Oluşum gazetesi), Keziban Karaaslan(ART Sanat Merkezi) Iğdır: Aydın Deniz (Iğdır FM TV) Malatya: M. Duran Özkan (Güneş TV), Semih Önen (Radyo 44 FM), Umut Bozkurtoğlu(Radyo Kent), Ali Zafer (Radyo Zafer), Vahap Düner (Hamle gazetesi), Hasan Kara (Gerçek gazetesi), İbrahim Çakır (Gerçek gazetesi), Hüseyin Canbey (Hakimiyet gazetesi), İbrahim Göçmen (Son nokta), Haydar Karaduman (Gazeteciler Cemiyeti Başkanı) Siirt: Murat Bardak (Öz Adalet), Mevlüt Demir (Metropol 56 FM), Turan Koyuncu (Son söz gazetesi ), Cumhur Kılıççıoğlu (Mücadele gazetesi), Diya Yarayan (Akademi gazetesi), Fehmi Budak (Doğuş gazetesi) Sivas: KemaL Atamtürk (Arkadaş radyo), Erdem Özden (serbest), Metin Kavak (Sivas TV), Buket Doğan (RTV 58), Binali Aydın (FM 58), Eyüp Aksaç (Çağlar FM) Şanlıurfa: İsmail Dağ (Radyo Net), A.Kadir Çelikkan (Şanlıurfa radyo TV), Salih Ünlü(Radyo Medya) Van: İzzettin Oktay (Pusula gazetesi) Kaynak: BİA