Yeni madeni liralar ile dolandırıcılık

Almanya, Hollanda, Fransa, İtalya, İspanya, Lüksemburg ve öteki bazı Avrupa ülkelerindeki eski otomatlar, 1 metal Yeni Türk Lirası’nı (YTL) 2 Euro farz ederek, hem 50 centlik ürünü, hem 1.5 Euro’luk para üstünü veriyor. Türkiye’de yılbaşından itibaren tedavüle giren madeni 1 YTL, Avrupa para birimi olan 2 Euro ile büyüklüğü ve benzerliği nedeniyle Almanya başta olmak üzere Avrupa'daki otomatların başına bela oldu. Değeri sadece 55 Cent olan ve madeni 2 Euro'ya benzeyen 1 YTL, sigara otomatlarının yanı sıra, birçok çikolata, kahve ve içecek otomatında işe yarıyor. ZARAR MİLYONU AŞTI: Yıllar önce Almanya'da 'buz jetonla telefon görüşmeleri yaparak' Almanları şaşırtan bazı Türkler Türkiye'den getirdikleri YTL'leri sözkonusu otomatlarda kullandığı bildiriliyor. Zararın şimdiden milyonları geçtiği açıklanırken, otomatları yenilemek de yakın gelecekte pek mümkün görünmüyor. Euro kullanılan Avrupa ülkelerinde toplu bir operasyonun yapılıp tüm otomatların yenilenmesinin, milyar Euro bazında bir masrafa yol açacağı kaydediliyor. Özellikle eski model otomatlar 1 YTL ile 2 Euro arasındaki çok küçük farkları anlamadığı için parayı kabul ediyor. İLK HEDEF SİGARA: Paraların özellikle sigara otomatlarında kullanıldığı belirlenirken, 1 YTL ile en çok Almanya'nın Düsseldorf ve Köln kentlerindeki bir çok otomattan sigara çekildiği ortaya çıktı. Uyanıklar böylece ellerindeki 1 YTL’ler ile Almanya’daki otomatlarda 4 Euro’ya satılan sigaraları 1 Euro 10 Cent'e aldılar. Otomat sahipleri sigara otomatlarının madeni YTL’ye karşı hazırlanması için 300 bin Euro’luk yeni bilgisayar programı almaya mecbur olduklarını açıkladılar. AVUSTURYA DEĞİŞTİRDİ: Avrupa ülkelerinden sadece Avusturya, tehlikeyi zamanında farkederek önlem aldı ve ülkedeki 300 binin üzerindeki otomatları yeniledi. Bu otomatlarda, madeni paraların tüm özellikleri, hatta ağırlığı bile tanındığı için, YTL dolandırıcılığı mümkün olmuyor. Ancak başta Almanya olmak üzere Hollanda, Fransa, İtalya, İspanya, Lüksemburg gibi ülkelerdeki otomatların hepsi yenilenmezken, bundan en çok sigara satan otomat işleticilerinin etkilendiği ve milyonlarca Euro zarar ettikleri bildiriliyor. Biz de denedik oldu BİR arkadaşımızın getirdiği 1 YTL'yi gazetenin otomatlarında denedik. Yeni sistemle çalışan ve mıknatıslı olan sigara otomatı, 1 YTL'yi mıknatıs tutmadığı için kabul etmedi. Eski tip sigara otomatları 1 YTL'yi 2 Euro olarak görürken, yeni tip bu otomat parayı iade etti. Ancak, çikolata ve sandviç otomatı 1 YTL'yi 2 Euro olarak gördü. Otomatlardan sorumlu arkadaşımız Ercüment Aytun, atılan parayı bizzat izledi. 1 YTL'yi çikolata otomatına koyduktan sonra iki yolu da denedik: 1- İlkinde attıktan sonra ‘parayı geri ver’ düğmesine bastık. 1 YTL'yi, 2 Euro olarak gösteren makine, parayı dört tane 50 Cent olarak iade etti. Yani, 1 YTL'yi ‘2 Euro diye görerek’ bozdu. 2- İkinci olarak, 1 YTL'yi attıktan sonra 50 Euro /Cent'lik bir çikolata çektik. Çikolatayı veren makine, para üstü olarak 1 Euro 50 Euro/Cent'i iade etti. İsmail EREL-Alaverdi TURHAN/Hürriyet