Yeni enflasyon sepetinde neler var?

Devlet İstatistik Enstitüsü (DİE), 3 Şubat'ta açıklayacağı ocak ayı enflasyon oranını yeni oluşturduğu sepete göre hesapladı. Yeni enflasyon endeksine, önceki yıllarda genel enflasyon oranını en fazla etkileyen kiranın ağırlığındaki düşüş damgasını vuracak. Kiralardaki artış genel enflasyon oranını daha az, buna karşılık gıda ve ulaştırma-haberleşme gibi alanlara yapılan zamlar ise daha fazla artıracak. Endeksteki ağırlıkların yanı sıra fiyat derlenen il ve ilçe merkezi, konut sayısı ve alınan fiyat sayısındaki artışlar ocak ayı enflasyonunda sürprize yol açabilecek. DİE'nin ilk sonucunu açıklayacağı yeni enflasyon endeksinde öncekine göre yaşanan en önemli değişiklik, "kendi evlerinde oturanların, bu evlerini kiraya verseler ne kadar kira alacaklarını" gösteren izafi kiranın çıkarılması oldu. Bu nedenle de önemli bir bölümünü kira harcamalarının oluşturduğu konut harcama grubunun önceki endekste yüzde 25.8 olan ağırlığı yeni endekste yüzde 16.9'a kadar indirildi. Bu nedenle bu yıl konutla ilgili harcamalar geçen yıl olduğu gibi yüzde 14.4 oranında artsa bile bu artışın yıllık TÜFE artışı üzerindeki etkisi eski endekste olduğu gibi 4.47 puan yerine 2.43 puan olacak. Buna karşılık, gıda, içki ve sigaranın toplam ağırlığı yüzde 31.09'dan yüzde 34.09'a yükseldiği için bu mal gruplarına gelecek zamlar genel enflasyon oranını daha fazla artıracak. Geçen yılın tümünde gıda ve içki fiyatlarında yaşanan yüzde 6.54 oranındaki artış genel enflasyon oranına 1.83 puanlık katkı yapmıştı. Yeni endeksle bu katkı 2.23 puana çıkıyor. Yeni endeksle giyecek ve ayakkabı harcamalarının ağırlığı yüzde 9.71'den yüzde 8.09'a indi. Bu gelişme de giyecek ve ayakkabı fiyatlarının enflasyon üzerindeki etkisini azalttı. Geçen yıl giyim ve ayakkabı fiyatları genel enflasyonun oldukça altında artarak yüzde 1.27'de kalmıştı.2004 yılı sonundaki yıllık TÜFE artışına 0.11 puanlık bir katkı yapan giyim ve ayakkabı fiyatlarının bu etkisi yeni endeksle 0.10 puana düşüyor. Aynı etki ev eşyası fiyatlarında da yaşanacak. Ağırlıklı olarak dayanıklı tüketim lallarından oluşan ev eşyası fiyatları 2004 yılında sadece yüzde 0.22 artış kaydetmiş ve yıl sonu enflasyonuna sadece 0.01 puanlık katkı yapmıştı. Yeni endekste ağırlığı azalan sektörlerden birini de yüzde 2.76'dan yüzde 2.71'e indirilen sağlık harcamaları oluşturdu. Buna karşılık, ulaştırma harcamalarının endeks içerisindeki ağırlığının yüzde 9.30'dan yüzde 10.42'ye çıkarılması ocak ayı başında gündeme gelen belediyelerin toplu taşım araçlarına yaptıkları zamların genel enflasyon oranı üzerinde daha fazla etkili olmasına yol açacak. 2004 yılında ulaştırma harcamaları genel enflasyon oranının oldukça üzerine çıkarak yüzde 14.91 oranında artmış ve yıl sonu enflasyonuna 1.34 puanlık katkı yapmıştı. Bu katkı yeni endeksle 1.60 puana çıkıyor. Geçen yıl yüzde 12,97 ile genel oranının üzerinde artış gösteren eğitim ve yüzde 14.57 oranında artan lokanta ve otel hizmetlerinin ağırlığı da arttı. Söz konusu iki harcama grubunun da enflasyon üzerindeki etkisi büyüyecek. Endeks ağırlıklarında yaşanan bu değişim 2004 yılı sonunda yüzde 9.32 düzeyinde oluşan TÜFE'deki yıllık artışın yüzde 8.1 düzeyine kadar inmesine yol açıyor. FİYAT TOPLANAN ALAN GENİŞLEDİ Endeksteki ağırlıkların yanı sıra ocak ayı enflasyonunda aşağı ya da yukarı yönlü bir sürprize yol açabilecek önemli bir gelişme de fiyat toplanan alandaki genişlemeden kaynaklanacak. DİE önceki endeksi oluştururken 28 il ve 7 ilçe olmak üzere toplam 35 merkezden fiyat topluyordu. Yeni endeks ise 81 il merkezi ve 72 ilçe merkezinden toplanan fiyatlarla hazırlandı. Fiyat toplanan alandaki genişleme, Türkiye'deki iller ve bölgeler arası fiyat düzeyindeki farklılıklar nedeniyle ülke genelindeki ortalama fiyat düzeyini önceki endekse göre önemli ölçüde değiştirebilecek. Bu kapsamda tüketici fiyatlarının derlendiği iş yeri sayısı da arttı. Fiyat toplanan iş yeri sayısı 9 bin 300'den 20 bin 60'a çıkarken, kira için fiyat alınan konut sayısı ise 2 bin 960'tan 3 bin 740'a çıkarıldı. Daha önce 93 bin 680 olan derlenen fiyat sayısı da 173 bin 929'a yükseldi. Önceki endekste 410 olan maddelerin 83'ü çıkarılırken 96 yeni madde eklenerek toplam madde sayısı 423'e yükselirken, 598 olan madde çeşidi sayısı ise 710'a çıktı. Bu arada yeni endeksle ölçülecek fiyat değişimleri Türkiye genelinin yanı sıra 26 istatistiki bölge sınıflamasına göre açıklanacak. Eski endeks 7 bölge için ve 19'da seçilmiş il için açıklanıyordu.