Yeni emeklilik yasası zorlayacak

25 yıl sonunda emekli olanın aylığı bugünkünden az olacak Uygulamaya 1 Ocak 2006'dan itibaren girecek yeni sosyal güvenlik sisteminden yalnızca çok uzun süre çalışanlar kazançlı çıkacak. Bakanlar Kurulu'nda imzaya açılan yeni kanun tasarısı Emekli Sandığı'nın liyakat, Bağ - Kur'un basamak ve SSK'nin de primli sistemini aynı norma getirmeyi amaçlıyor. Sonuçlarının 2040'ta görüleceği yeni düzende aylık bağlama oranları daha düşük, yaşlılık aylığı matrahı daha yüksek tutuldu. Tasarıya göre sisteme yeni giren sigortalı 25 yılın sonunda emekli olduğunda, bugünkünden daha düşük yaşlılık aylığı alacak. Sistem yaşam sürelerinin uzayacağını ve genellikle 25 yıldan daha uzun süre çalışılacağını öngürüyor. 'Ancak'lara dikkat SSK ve Bağ- Kur'lular mevcut düzende emekli olduğunda aylıklarının ortalama yüzde 65'ini alıyor. Sisteme 1 Ocak 2006'da girecek olan bir sigortalı ise 25 yıl sonra emekli olduğunda aylığının ancak yüzde 55'ini alacak. Bu oranlar Emekli Sandığı'nda da yüzde 75'ten yüzde 55'e düşecek. Yani bugün için 100 YTL yaşlılık aylığı alan SSK ve Bağ - Kur'lu 2040'ta 85 YTL, Emekli Sandığı iştirakçisi ise 73 YTL alacak. Eski sistemde SSK emekli aylıklarında son 5 yılın kazanç ortalaması dikkate alınıyor. Bu süre içinde yüksek kazancı bulunan yüksek, düşük kazanan daha düşük emekli aylığına hak kazanıyor. Yeni sistemde aylık ve gelirlere esas kazanç, tüm çalışma sürelerindeki kazançların ortalamasına göre belirlenecek. Yeni düzen, Emekli Sandığı iştirakçileri için ciddi değişikliklere neden olacak. Sandık iştirakçisi bugünkü yüzde 75'lik aylık bağlama oranına ulaşabilmek için yeni sistemde 25 değil 35 yıl çalışmak zorunda kalacak. Ancak yeni sisteme göre, "bütün ücret ve aylıklar, zam ve tazminatlar prime tabi" olacağı için emekli aylığı matrahı yükseltilecek. Bugün için kesenek hesabında dikkate alınmayan makam ve temsil benzeri ödemeler matraha dahil olduğunda yüzde 75 ve yüzde 55'lik aylık bağlama oranı birbirine yakın rakamlara ulaşacak. Vekil ve müsteşar maaşları düşecek Yeni emeklilik sistemi yürürlüğe girdiğinde örneğin milletvekilleri, müsteşarlar ve genel müdürler gibi üst düzey sivil yöneticilerin emekli aylıkları bugünkü seviyelerinin altında kalacak. Mevcut sistemde bir memur bir ay bile müsteşarlık yapsa makam ve temsil tazminatları benzeri yan ödemelerden dolayı yüksek emekli aylığı alıyor. Yeni düzende tazminat ve yan ödemeler prim hesabına dahil edilecek. Yani söz konusu memurun emekli aylığı yan ödemelerinin toplamı ölçüsünde artış görecek. Bugün için müsteşarlık aylığı alan bir kişi yeni sistemde bu aylığı ancak bütün çalışma hayatını müsteşarlık makamında geçirmişse alabilecek. 9 bin gün çalışmayan emekli olamayacak Kanunun yürürlüğe gireceği 1 Ocak 2006 tarihinden itibaren sigortalı olacaklar kadın ise 58, erkek ise 60 yaşını doldurarak emekli olabilecek. Yaş sınırının yanı sıra sigortalının en az 25 yıl (dolu dolu 9 bin gün) prim ödemiş olması istenecek. İlk defa sigortalı olacaklar 9 bin gün prim "ödeyemezse" yaşlılık aylığına hak kazanmak için iki ayrı şartı yerine getirecek. Bunun için minimum yaş hadlerine (58 - 60 yaş) 3 yaş daha eklenecek, ayrıca sigortalıdan en az 5 bin 400 gün prim ödemesi istenecek. Sakat sigortalılar yaş koşuluna tabi olmaksızın sakatlık derecelerine göre daha kısa sürede emekli olabilecek. 2035 yılına kadar emeklilik yaşı değişmeyecek. 2036 sonrası için kadınlarda 59, erkeklerde 61 yaş olarak öngörülürken, bu rakam 68'e kadar çekilebilecek. Maaşta tüm yıllar ortalaması esas alınacak Aylık veya gelirlere esas kazanç belirlenirken, sigortalının tüm çalışma sürelerinde elde ettiği kazancın ortalaması alınacak. Aylık bağlama oranı 2016 yılına kadar yıllık yüzde 2.5, sonraki yıllarda yüzde 2 olarak uygulanacak. Prime esas kazancın tanımı değiştiriliyor Bütün ücret ve aylıklar, zam ve tazminatlar prime tabi olacak. Emekli Sandığı'nda makam ve temsil gibi tazminatlar mevcut sistemde kesenek oranında hesaba katılmıyor. Yeni sistemde yan unsurlar da keseneklendirildiği için sigortalının matrahı yükselecek. Bu durum bağlanacak aylıkları yukarı çekecek. İsteğe bağlı sigorta için prim oranı yüzde 20 İsteğe bağlı sigorta prim oran yüzde 20 olacak. Prime esas kazanç, sigortalı tarafından belirlenecek tutar üzerinden hesaplanacak. Hizmet süreleri prim ödedikleri anda başlayacak. İsteğe bağlı sigortalı olabilmek için Genel Sağlık Sigortası priminin de ödenmesi gerekecek. Yüzde 20'lik primin yüzde 11'i işverenden Malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları için prim oranı yüzde 20 olarak belirlendi. Bu rakamın yüzde 9'unu sigortalı, yüzde 11'ini işverenler karşılayacak. Devlet yüzde 5 oranında sosyal güvenlik katkı primi ödeyecek. Ahmet Erhan Çelik/Milliyet