Yeni bir sosyal güvence

TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu'nda görüşülen Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Yasa Tasarısı'nın 9 maddesi daha kabul edildi.

Komisyon, tasarı üzerindeki görüşmelere bugün de devam etti. Kabul edilen maddelere göre, iş kazası veya meslek hastalığı sonucu, ilgili raporlarla meslekte kazanma gücünün en az yüzde 10 oranında azaldığı tespit edilen sigortalılar, sürekli iş göremezlik gelirine hak kazanacak. Bu gelir, sigortalının mesleğinde kazanma gücünün kaybı oranına göre hesaplanacak.
Kısa vadeli sigorta kolları kapsamına girenlerden askere giden sigortalının askerlikte geçen hizmet süresi, hükümlülükle sonuçlanmayan tutuklulukta geçen süre, iş kazası, meslek hastalığı sonucu geçici iş göremezlik ödeneği alan sigortalının iş göremediği süre, sigortalının greve katılması veya işverenin lokavt yapması halinde geçen süre, sigorta kapsamının dışında kalacak.

-MALUL SAYILMA
Çalışma gücünün en az yüzde 60'ını iş kazası veya meslek hastalığı sonucu kaybettiği tespit edilen sigortalı, malullük sigortası bakımından malul sayılacak. Ancak, sigortalı olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarihten önce sigortalının çalışma gücünün yüzde 60'ını kaybettiği tespit edilirse, sigortalı bu hastalık veya arızası sebebiyle malullük aylığından yararlanamayacak.
Sigortalıya malullük aylığı bağlanabilmesi için sigortalının en az 10 yıldan beri sigortalı bulunup 1800 gün veya başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede malul olan sigortalılar için en az 5 yıldan beri sigortalı bulunup toplam 900 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları priminin bildirilmiş olması gerekecek.
Malullük aylığı, prim ödeme gün sayısı 9 bin günden az olan sigortalılar için 9 bin gün üzerinden, 9 bin gün ve daha fazla olanlar için ise toplam prim ödeme gün sayısı üzerinden hesaplanacak. Sigortalı, başka birinin sürekli bakımına muhtaç ise tespit edilen aylık bağlama oranı 10 puan artırılacak.

9 BİN İŞGÜNÜ PRİM VE YAŞ SINIRI
Kanun yürürlüğe girdikten sonra sigortalı sayılacak olanlar kadın ise 58, erkek ise 60 yaşını doldurmuş olmaları ve en az 9 bin günlük malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş olmaları şartıyla yaşlılık aylığından yararlanabilecekler.
Emeklilik yaşı 2036'dan itibaren kademeli olarak artırılacak. Emeklilik yaşı 2048'de kadın ve erkek için eşitlenerek 65 olacak.
Buna göre, emeklilik yaşı, 1 Ocak 2036 ila 31 Aralık 2037 tarihleri arasında kadın için 59, erkek için 61; 1 Ocak 2038 ila 31 Aralık 2039 tarihleri arasında kadın için 60, erkek için 62; 1 Ocak 2040 ila 31 Aralık 2041 tarihleri arasında kadın için 61, erkek için 63; 1 Ocak 2042 ila 31 Aralık 2043 tarihleri arasında kadın için 62, erkek için 64; 1 Ocak 2044 ila 31 Aralık 2045 tarihleri arasında kadın için 63, erkek için 65; 1 Ocak 2046 ila 31 Aralık 2047 tarihleri arasında kadın için 64, erkek için 65; 1 Ocak 2048 tarihinden itibaren kadın ve erkek için 65 olacak.
Sigortalılar, yaş hadlerine 3 yıl eklenmek ve adlarına en az 5400 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olmak koşuluyla yaşlılık aylığı alabilecekler.
Sigortalı olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarihten önce malul sayılmayı gerektirecek derecede hastalık veya arızası bulunan ve bu nedenle malullük aylığından yararlanamayan sigortalılara, en az 15 yıldan beri sigortalı bulunma en az 3960 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olmak koşuluyla aylık bağlanacak.
Çalışma gücündeki kayıp oranının yüzde 50 ila 59 arasında olduğu tespit edilen sigortalılar, en az 16 yıldan beri sigortalı olma ve 4320 gün, kayıp oranı yüzde 40 ila 49 arasında olduğu belirlenen sigortalılar en az 18 yıldan beri sigortalı olma ve 4680 gün, malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olmak koşuluyla yaş koşulu aranmaksızın emeklilik aylığına hak kazanacak.
Yeraltı işlerinde sürekli veya münavebeli olarak en az 20 yıldan beri çalışan sigortalı maden işçilerinin emeklilik yaşı ise 55 olacak.
Tasarı ''erken yaşlanma''yı da öngörüyor. Buna göre, 50 yaşını dolduran ve ''erken yaşlanma'' nedeniyle yaşlılık aylığı bağlanması gereken yaşa ulaştığı tespit edilen kişiler, yaş dışındaki diğer şartları taşımaları halinde yaşlılık aylığından yararlanacak.
CHP'li milletvekillerinin verdiği önergenin kabul edilmesiyle; sigortalıların, işsizlik sigortası ödeneği aldıkları süre içerisinde malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası primi, prime esas asgari kazanç üzerinden hesaplanarak işsizlik sigortası fonundan karşılanacak.
Aylık bağlama oranı, sigortalının malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tabi geçen toplam prim ödeme gün sayısının her 360 günü için 2015 yılı sonuna kadar yüzde 2,5, 2016 yılı başından itibaren ise yüzde 2 olarak uygulanacak. Bu hesaplamada, 360 günden eksik süreler orantılı olarak dikkate alınacak. Ancak, aylık bağlama oranı yüzde 90'ı geçemeyecek.

CHP'NİN ELEŞTİRİSİ
CHP'li milletvekilleri, tasarının, emeklilik yaşı ve yaşlılık aylığının hesaplanmasıyla ilgili maddelerini eleştirdi.
CHP İstanbul Milletvekili Kemal Kılıçdaroğlu, düzenlemenin hukuk tekniği ve Anayasa'ya aykırı olduğunu belirterek, 2048 yılına kadar uzanan bir düzenleme yapıldığını söyledi. Kılıçdaroğlu, ''AB uyum sürecindeyiz. Yarın emeklilikte yaşla ilgili düzenleme de gündeme gelecek. 65 yaşında emekliliğe daha erken girmemiz istenirse, ne yapılacak?'' dedi.
9 bin prim ödeme şartının yüksek olduğunu savunan Kılıçdaroğlu, ''Eğri oturup doğru konuşalım; hangi işçi 9 bin gün, yani 25 tam yıl prim ödeyebilir? 9 bin gün, hiçbir Avrupa ülkesinde yok'' görüşünü ifade etti.
CHP Trabzon Milletvekili Akif Hamzaçebi, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Murat Başesgioğlu'nun ''Kazanılmış haklar korunacak'' dediğini belirterek, yeni düzenlemeye göre aylık bağlama oranında düşüş olacağını söyledi.
Yaptığı hesaplara göre, öğretmen ve polislerin emekli maaşının yeni sisteme göre düşeceğine, buna karşılık kadro karşılığı uzmanın maaşında yaklaşık 100 YTL'lik artış olacağına işaret eden Hamzaçebi, ''Kazanılmış haklar korunmuyor. Bu yönüyle tasarı adaletsizdir. Bu eşitlik ilkesine ve Anayasa'ya da aykırıdır'' dedi.

''AYLIK BAĞLAMA ORANINDA DÜŞÜŞ OLACAK''
Eleştirilere yanıt veren Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Başesgioğlu, Türkiye'nin nüfus yapısı, ortalama ömür ve sosyal güvenlik sisteminin 2048 yılına kadar projeksiyon yapma imkanı verdiğini belirtti. AB mevzuatının üye ülkelere bile emeklilik konusunda tek bir standarda uyma zorunluluğu getirmediğini kaydeden Başesgioğlu, Türkiye'nin bu konuda uymak zorunda olduğu bir müktesebat bulunmadığını söyledi.
9 bin güne yönelik eleştirilere işaret eden Başesgioğlu, Belçika'da kadınlar için 43, erkekler için 45; Fransa'da 42, İspanya'da 35, İtalya ve Portekiz'de emeklilik için 40 yıl pirim ödeme zorunluluğu bulunduğunu ifade eden Başesgioğlu, OECD ve Avrupa ülkeleri arasında Türkiye kadar prim ödeme günü düşük başka bir ülke bulunmadığını anlattı.
Yeni düzenlemelerin, çalışanların endişeye kapılmasını gerektirecek bir düzenleme içermediğine dikkati çeken Başesgioğlu, emeklilik için yaş ve prim ödeme günü açısından kazanılmış hakların korunduğunu vurguladı. ''Aylık bağlama oranı, bunun dışında...'' diyen Başesgioğlu, Emekli Sandığı'nda yüzde 3, SSK'da yüzde 2.6 olan aylık bağlama oranlarının 2015 yılına kadar yüzde 2,5, daha sonra ise yüzde 2 olarak uygulanacağını bildirdi.
Bu uygulamanın bazı mesleklerde emekli aylıklarında düşüş, bazılarında ise artış sağlayacağına işaret eden Başesgioğlu, bunu kimseden saklamadan kamuoyuyla paylaşmak gerektiğini vurguladı. Başesgioğlu, ''Yeni sistemde esas olan, sistemde kalış süresidir. Ancak, emekli aylıklarının satın alma gücünde düşüş getirmiyor. Bu konuda daha önce yapıldığı gibi, iktidarlar, bunu giderecek enstrümanları kullanabilir'' dedi.
9 maddesi daha kabul edilen tasarının görüşmelerine, yarın devam edilecek. Daha önce 18 maddesi kabul edilen tasarı, 13 geçici olmak üzere 122 maddeden oluşuyor.