Yemekler yabani otla lezzetli

''Yabani ot'' deyince ilk akla gelen Ege Bölgesi'nde yürütülen ''Etnobotanik'' çalışmayla otların genel profili çıkarılırken, derlenen geleneksel bilgiler ve saklanan tohumların, gelecek kuşaklara aktarımının sağlanması da
amaçlandı.

Dağlardan toplanan veya pazarlardan alınan 53 tür yabani otun halk arasındaki kullanımına da yer verilen çalışmada, yabani otların bilimsel ve geleneksel adlarıyla yapıldıkları yemek çeşitlerine kadar kapsamlı bir çalışmaya gidildi.

Alınan bilgiye göre, İzmir'in Menemen ilçesindeki Tarım ve Köyişleri Bakanlığı'na bağlı Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, 2004 yılında halk arasında sebze olarak kullanılan yabani bitki türlerine ilişkin bir çalışma başlattı.

Enstitü uzmanlarından Dr. Ayfer Tan, Dr. Tuncer Taşkın, Uzman Abdullah İnal tarafından İzmir'in Aliağa ilçesinden başlanılan çalışmalar kapsamında ilk yıl, ilçenin bütün köy ve beldelerinin yanında İzmir ile Menemen'in semt pazarları ve marketleri gezilerek, 102 adet yabani ot örneği toplandı.

Uzman ekip, 2005 yılında Aliağa ve ilçeye bağlı Şakran beldesi ile enemen'deki bölgede çalışmalarını sürdürürken, araştırma sahasını İzmir'in Tire ve Urla, Muğla'nın Bodrum, Aydın'ın Didim, Balıkesir'in Ayvalık ilçeleriyle genişletti

Bu dönemde ilçelerdeki pazarlar, turistik tesisler ile buralarda çalışan veya alışveriş yapan kadınların yanı sıra ot lokantaları ve doğal florada da incelemelerde bulunan uzman ekip, 2005 yılında 152 adet bitki örneği topladı.

Halen devam eden araştırmalar kapsamında, 53 tür yemeği yapılan yabani ota ulaşıldı.

''EGE'NİN EN KAPSAMLI ARAŞTIRMASI''

Dr. Ayfer Tan, AA muhabirine yaptığı açıklamada, bütün bu  çalışmaların gelecek yıldan itibaren derlenerek kitap haline getirilmesine uğraştıklarını söyledi. Bunun bir ''etnobotanik'' çalışma olduğunu vurgulayan Dr. Tan,
halktan alınan yöresel bilgilerle botanik bilgilerin bir araya getirildiğini belirtti.

Dr. Tan, şunları kaydetti:

''Bu konuda Ege Bölgesi'nin en kapsamlı araştırmasını yapıyoruz. Halktan bire bir görüşmelerle aldığımız bilgilerin de ışığında pazardan yapraklar alarak, bunların kökeninin nerelerde yayılma gösterdiğini belirleyerek, bitkileri çiçeklenme döneminde alıp tanımlıyoruz. Sadece geleneksel bilgilerle kalmayıp, topladığımız tohumları ve bilimsel olarak kurutulmuş bitki örneklerini Ulusal Gen Bankası'nda saklıyoruz. Böylece öz kaynaklarımızdan olan bitki türlerini muhafaza etmeye ve bunların gelecek kuşaklarca da unutulmamasına çalışıyoruz. Ayrıca bu türlerin kültürlerinin alınmasından sonra köylülere verilerek, onların üretim yapmasını ve otların turizme kazandırılmasını da amaçlıyoruz.''

Doğadaki her bitkinin kendini idame ettirdiğini, ancak bunun biyolojik yapısını bulup, nasıl üretileceğinin önemli olduğunu ifade eden Dr. Tan, geleneksel bilginin de ışığında bu kültürü yaşatmak için uğraştıklarını belirtti.
Dr. Tan, söz konusu çalışmayla Ege Bölgesi'nin yabani ot profilinin belirleneceğini kaydederek, bu yıl daha çok halk arasında tanınan, ancak kökeni tam bilinmeyen örnekler üzerinde duracaklarını söyledi. Dr. Tan, ''Topladığımız örneklerden henüz tanımlayamadığımız türler var. Bunların tanımlanabilir parçalarını alarak, doğada incelemelerimizi sürdüreceğiz. Belki yeni türler de çıkacak'' dedi.

HALK NERELERDE KULLANIYOR?

Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü'nün çalışmasına göre, bölgede yabani otlardan çok çeşitli yemekler yapılıyor. Halk, doğadan topladığı ya da yaygın olarak satıldığı pazarlardan aldığı yabani otlarla kavurmadan böreğe, salatadan haşlamaya birçok sebze yemeğine tat veriyor.

Bu bitkilerden Latince adı ''amaranthus albus'' olan, halk dilinde ''boz sirken ya da boz ot'' haşlama veya kavurmada, ''asparagu acutifolius'' veya geleneksel adıyla tatlı sarmaşık ya da tilki kuyruğu yumurtalı-yoğurtlu kavurma ya da haşlama şeklinde değerlendiriliyor.

Yabani otlardan bazılarının Latince ve halk arasında bilinen isimleri ve kullanıldığı yemekler şöyle:
Beta maritima (Deli pazı, yaban pancarı, kara mancar): Yaprağı börek veya pişi içi, ekşili salata, sarma, kavurmada kullanılıyor.

Bunias Erucago (Gerdeme, acı su otu): Salata, bulgurlu aş olarak ya da roka gibi yenerek tüketiliyor.
Cichorium intybus (Hindiba): Haşlayıp ekşili salata yapımında, kavurma veya börek yapımında kullanılıyor.
Erodium cicutarium (İğnelik, leylek gagası): Haşlayıp ekşili sarımsaklı salata, soğanlı kavurma, peynirli börek içi olarak değerlendiriliyor. Opapanax hispidus (Sarı bacı, sarı ot): Salçalı, sulu yemek yapımında kullanılıyor.
Silybum marianum (Kangal, kengel, kangal dikeni, aş dikeni): Salçalı yemek, kavurma, haşlama veya una bulayıp kızartma şeklinde sofralara sunuluyor.