Yazarlara cefa varislere sefa

Türk edebiyatının usta kalemlerinin cefayla yazdığı kitapların sefasını, şimdi yazarların uzaktan akrabaları sürüyor.

Ahmet Hamdi Tanpınar, Peyami Safa, Abdülhak Şinasi Hisar, Kemal Tahir ve Nazım Hikmet'in kitaplarının telif hakları, sonradan ortaya çıkan vârisleri tarafından büyük paralara başka yayınevlerine satılıyor. Ardından da eski ve yeni yayınevi, telif hakkı konusunda soluğu mahkemede alıyor. Genellikle ilk yayınevi lehine karar çıksa da üç-dört yıllık yargı sürecinde yeni yayınevi epey bir kitap satmış oluyor. Ummadıkları bir anda başlarına talih kuşu konan vârisler de var. Tarihçi yazar Reşad Ekrem Koçu'nun uzaktan akrabası, oyuncu Selin Dilmen bunlardan biri. Uzun arayışlardan sonra Dilmen’i bulan Doğan Kitap 15 kitap bastı.

Yazarların ‘mirasyedi’ olarak tabir edilen uzaktan akrabaları ya da ‘manevi evlat’ları, varisi oldukları kitapların yayın haklarını yüksek paralara satışa çıkarıyor. Bu durum da yayınevlerinin karşı karşıya gelmesine sebep oluyor. Dergah Yayınları ile Yapı Kredi Yayınları (YKY) arasında Ahmet Hamdi Tanpınar’ın kitapları ile ilgili yaşanan süreç, en çarpıcı örneklerin başında geliyor. Dergah Yayınları, Tanpınar’ın kardeşi Kenan Tanpınar’la yaptığı sözleşme doğrultusunda uzun yıllardan beri yazarın eserlerini basan tek yayıneviydi. Ancak 2000 yılının başında, Kenan Tanpınar’ın yeğeni olduğunu iddia eden Meliha Büyükçelebi ile anlaştığını belirten Yapı Kredi Yayınları da Ahmet Hamdi Tanpınar’ın kitaplarını basmaya başladı. YKY’nin bu tavrı karşısında şaşıran Dergah Yayınları, önce YKY’ye bir ihtarname gönderdi; sonra da hukuksal mücadele başlattı. YKY ise Meliha Büyükçelebi’nin elinde, Kenan Tanpınar’a ait ve varis olarak kendisinin gösterildiği imzalı yazı bulunduğu gerekçesiyle bu ikazları dikkate almadı. Mahkeme koridorlarında tam dört yıl süren mücadeleyi Dergah Yayınları kazandı. YKY de 2000-2004 yılları arasında bastığı Tanpınar’ın altı kitabından 150 bin sattı.

Yayın dünyasında Tanpınar’ın transferi daha gündemden düşmeden bu kez de Ötüken Yayınları ile Alkım Yayınevi, usta yazar Peyami Safa kitaplarının telif hakları konusunda karşı karşıya geldi. Peyami Safa’nın eserlerini basmak isteyen Alkım, Elbe Adası’nda yaşayan yeğeni Behçet Safa’yı buldu, amcasının kitaplarını basmak için onunla bir anlaşma imzaladı.

Behçet Safa, ‘nefret ettiği’ amcasının ölümünden sonra, onun mirasını reddetmiş ve bu, o dönem gazetelerinde çok tartışılmıştı. Hatta Behçet Safa, amcasının mirasını istemediği için veraset ilamı Peyami Safa’nın eşi Nebahat Hanım adına çıkmıştı. Şimdilerde ise Behçet Safa’nın yıllar sonra karar değiştirip, bir dönem nefret ettiği amcasının kitaplarının satışından pay alması tartışılıyor. Behçet Safa ile anlaşan Alkım Yayınları, Peyami Safa’nın kitaplarını 250’şer bin adet basmaya başladı. Safa’nın “Fatih-Harbiye” adlı eseri, 2,95 YTL’den piyasaya çıktı; Safa’nın kitaplarının telifini Nebahat Hanım’dan alan Ötüken Yayınları da eskiden olduğu gibi Peyami Safa kitaplarını yayımlamaya devam ediyor.

‘Mirasyedi’ konusunda üçüncü örnek Abdülhak Şinasi Hisar ile ilgili. Birkaç ay öncesine kadar unutulan bir yazar olan ve kitaplarını hiçbir yayınevinin basmaya yanaşmadığı Hisar’ın kitaplarını yayımlamaya başlayan Selis Yayınları da ‘mirasyedi’ sürpriziyle karşılaştı. Yazarın kitaplarının satmaya başladığını gören Hisar’ın uzaktan akrabası Ferit Erdini, Kubbealtı Yayınları, Hece, Bağlam ve Doğan Kitap’a Hisar’ın kitaplarını satmak için epey çaba gösterdi. Ancak en sonunda daha yüksek yüzdeyi veren YKY ile anlaştı. Hisar’ın kitaplarını basmak için hazırlık yapan Selis, Kubealtı, Hece, Bağlam ve Doğan Kitap’ın tüm hazırlıkları da böylece boşa çıkmış oldu.

Nazım Hikmet’in kitaplarının, şairin üvey oğlu Mehmet Fuat tarafından Adam Yayınları’ndan alınıp YKY’ye verilmesi de sancılı olmuştu. Şairin kitaplarının yayın hakkının kendisinde olduğunu söyleyen Nazım Hikmet Vakfı, bu satışa karşı çıkmıştı. Sermaye karşıtı görüşleriyle bilinen Nazım Hikmet’in büyük bir sermaye grubuna transferinde ‘para’nın belirleyici olduğu belirtilmişti.

Reşad Ekrem Koçu’nun varisi Selin Dilmen

Ünlü tarihçi-yazar Reşad Ekrem Koçu’nun tek varisi oyuncu Selin Dilmen Aktan. Koçu’nun uzaktan akrabası olan Dilmen’in başına da talih kuşu kondu. Ancak o telif için yayınevinin peşinde koşmamış, Doğan Kitap onu arayıp arayıp bulmuş. Bu konuda Dilmen şunları söylüyor: Reşad Ekrem Koçu anneannemin kuzeni oluyor. Kardeş çocukları yani. Onun yaşayan vârisi yokmuş. Telif haklarında da kan akrabalığı yoksa vârisi olamaz. Bu yüzden de Koçu’nun kitaplarını basmak isteyen Doğan Kitap, Koçu’nun varisi var mı diye çok aramış. Sonunda tek varisi benim olduğum ortaya çıktı ve yayıneviyle bir araya geldik. Yaptığımız anlaşmadan sonra 15’e yakın kitabını bastılar.”

Ünlü tarihçi-yazar Reşad Ekrem Koçu, Osmanlı tarihinin bilinmeyen ilginç konuları ve kişileri üzerine çalışmalar yaptı. İstanbul’u en ayrıntılı biçimde anlatan ancak ölümüyle yarıda kalan İstanbul Ansiklopedisi’ni çıkardı. Bazı önemli Osmanlı kaynaklarını Türkçeye çevirdi.

Haber: Abdullah Kılıç
Kaynak: