Yaşadığımız anı neden daha önce yaşamış gibi hissediyoruz? İşte bilimsel açıklaması

Birisiyle konuşurken, bir odaya girdiğimizde veya herhangi bir ortamda bulunurken, aniden bu anın birebir aynısını daha önceden yaşamış gibi hissederiz. Bu his bir kaç saniye sürdükten sonra ise ortadan kaybolur. Peki bu durum neden yaşanır?

Eski bir filozof olan St. Augustine, ilk başta MS 400'de dejavu kavramından "yanlış hatıralar" olarak bahsetti, fakat dejavu terimini terimini ilk kullanan Fransız filozof Emile Boirac olarak tarihe geçti. Bilim dünyası, onu Societe Medico-Psychologique'in bir toplantısında kullanmayı tavsiye eden bir nörolog olan FL Arnaud'dandı.

Hafıza yanılması

Yapılan çalışmalar, dejavunun doktorların epilepsiyi teşhis etmesine yardımcı olan bir işaret olduğunu ortaya çıkardı, fakat daha yakın tarihli araştırmalar bunun bir algı veya hafıza yanılması olabileceğini gözler önüne serdi. Bilim insanları, sürekli olarak dejavu nöbetleri geçiren kişileri inceledi.

Her 3 kişiden 2'si yaşıyor

Bu problemin esasında beyinde temporal lob adı verilen, bölge ile bağlantılı olduğunu söylüyor. Buradaki sinir bağlantılarında olmaması gereken bir anda, ateşleme olduğunda sahte bir anı ve yaşanmışlık hissi gerçekleşiyor. 2004 senesinde yapılan bir araştırmaya göre, her 3 insandan 2 tanesi ömründe en az 1 defa dejavu gördüğünü belirtti. Bunun yanı sıra bazı epilepsi hastalarının kriz geçirmeden önce Dejavu hissi yaşamış olmaları diğer tuhaf tespittir. Yani dejavu'nun, aslında hatırlanan veya yeni oluşturulan bir anıda, oluşan ve yeniden yaşanmışlık hissi uyandıran bir hafıza hatası olarak görülmektedir.

Beyni sağlıklı olan insanlarda ve nörolojik rahatsızlıkları olan insanlarda gerçek dejavu hissi aynı olsa da, bu tiplerin her birinde beyinde çeşitli şeyler oluyor. Bunu daha düzenli olarak deneyimleyenler, yaşamayanlara nazaran daha az gri madde gösterirler. Gri madde beynin en dış tabakasıdır ve hareket, hafıza ve duyguların kontrolünden sorumludur. Tipik olarak, bir beyinde ne kadar gri madde varsa, o kadar etkilidir.

Nörolojik hastalıkları olanlarda, beynin üç bölümü etkilenir: hipokampus, parahipokampal girus ve temporal neokorteks anıların oluşturulması ve saklanmasıyla ilişkili alanlar oluyor. Epilepsi ve dejavu olanlar için, hafıza devrelerinde değişiklikler tespit edilirken, bu arada dejavu yaşayan "sağlıklı" bireylerde duygusal devrelerde değişiklikler görülür. Dejavunun, hafıza işlemeyi, bilhassa görsel anıları yöneten medial temporal lob içindeki anormal sinyalleşme olduğu tahmin edilmektedir.

Dejavuya sebep olan faktörler

Sağlıklı bir beyne sahip olanlardan daha fazla dejavu yaşayabilecek durumlar şunlardır:

• Şizofreni

• Epilepsi

• Endişe

• Vasküler demans