Yargıtay teşkilatında değişiklik

TBMM Başkanlığına sunulan, Yargıtay Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısına göre, Yargıtaydaki 21 hukuk dairesinin sayısı 13'e, 11 ceza dairesinin sayısı da 7'ye indirilecek. Yargıtayda en fazla 150 üye bulunacak. Her daire, 1 daire başkanı ile yeteri kadar üyeden oluşacak. Dairelerin üye sayıları, Birinci Başkanlık Kurulunca belirlenecek.

Yargıtayda hukuk dairesi sayısı 21'den 13'e, ceza dairesi sayısı da 11'den 7'ye düşürülecek. Tasarıyla, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının yapısında da değişikliğe gidildi. Başsavcı yardımcısı ile başsavcı yardımcıları unvanları kaldırıldı. Hukuk Genel Kurulu, hukuk dairelerinden seçilmiş birinci başkanvekili ile hukuk dairelerinin başkan ve üyelerinden; Ceza Genel Kurulu ise ceza dairelerinden seçilmiş birinci başkanvekili ile ceza dairelerinin başkan ve üyelerinden oluşacak.

Tasarıyla, Birinci Başkanlık Kurulu ve Yüksek Disiplin Kurulunun yapılarında da değişiklik yapıldı. Buna göre, Birinci Başkanlık Kurulu, Yargıtay Birinci Başkanının başkanlığında üçü daire başkanı, üçü Yargıtay üyesi olmak üzere altı asıl ve ikisi daire başkanı, ikisi Yargıtay üyesi olmak üzere dört yedek üyeden oluşacak. Yüksek Disiplin Kurulu ise Yargıtay Birinci Başkanı, kıdemli Birinci Başkanvekili ile dört hukuk ve iki ceza dairesi başkanları ve başkanları katılmayan dairelerden seçilen üç üyeden oluşacak.

YARGITAYIN GÖREVLERİ
Tasarıya göre, Yargıtay'ın görevleri şöyle olacak: ''Adli yargı ilk derece ve bölge adliye mahkemelerince verilen ve kanunun başka bir adli yargı merciine bırakmadığı karar ve hükümleri son merci olarak inceleyip karara bağlamak; Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay, Askeri Yargıtay, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi Başkan ve üyelerinin, başsavcılarının, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcıvekilinin, Sayıştay Başkan ve üyelerinin ve ayrıca özel kanunlarında belirtilen kimselerin aleyhindeki görevden doğan tazminat davalarına ve bunların kişisel suçlarına ait ceza davalarına ve kanunlarda gösterilen diğer davalara ilk ve son derece mahkemesi olarak bakmak.''

HUKUK DAİRELERİNİN BAKACAĞI DAVALAR
Tasarıda, hukuk ve ceza dairelerinin sayısında azaltmaya gidilmesi dolayısıyla, bakacakları davalara ilişkin görev bölümü yeniden yapıldı. Hukuk ve Ceza genel kurullarının görevlerinin de belirtildiği tasarıya göre, Yargıtay Birinci Başkanlık Kurulu; Yargıtay Birinci Başkanı, birinci başkanvekilleri, daire başkanları ve üyeleri ile Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı ve Yargıtay Cumhuriyet Başsavcıvekilinin Yargıtay üyeliği onur ve vakarına, kişisel haysiyetlerine dokunan veya görev gereklerine uygun düşmeyen davranışlarından, kişisel ve görevle ilgili suçlarından dolayı inceleme veya soruşturma yapacak.

YARGITAY CUMHURİYET BAŞSAVCISININ GÖREVLERİ
Tasarıyla, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının görevlerine, Anayasa Mahkemesinin bu yönde daha önce verdiği karara paralellik sağlamak amacıyla, siyasi partilerin devlet yardımından kısmen veya tamamen yoksun bırakılması için Anayasa Mahkemesine dava açmak da eklendi. Yargıtay cumhuriyet savcıları, meslekte fiilen en az 5 yıl başarıyla hakim veya savcılık yapanlar arasından Birinci Başkanlık Kurulunun görüşü alınarak, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca atanacak. Yargıtayda daireler ve kurullar üye tam sayısıyla toplanacak ve görüşmeler gizli yapılacak. Görüşmeler sırasında öneri ve konuşma yapanların kimlikleri ile öneri ve konuşmaların içerikleri açıklanamayacak.

Yargıtay Birinci Başkanı, birinci başkanvekilleri, daire başkanları ve üyeleri ile Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı ve Yargıtay Cumhuriyet Başsavcıvekilinin, Yargıtay üyeliği onur ve vakarına, kişisel haysiyetlerine dokunan veya görev gereklerine uygun düşmeyen davranışları ile kişisel ve görevden doğan suçlarını öğrenen Birinci Başkan, gerekli inceleme ve soruşturma işleminin yapılması için durumu Birinci Başkanlık Kuruluna bildirecek.

Belli bir konuyu içermeyen veya somut delile dayanmayan, başvuru sahibinin adı, soyadı, imzası ile iş veya yerleşim yeri adresi ve Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları için TC kimlik numarası bulunmayan, daha önceden şikayet konusu yapılıp sonuçlanan konularda yeni delil içermeyen, akıl hastalığı nedeniyle vesayet altına alınanlarca verilmiş olan ihbar ve şikayetler işleme konulmayacak. Ancak ihbar ve şikayetlerin somut delillere dayanması durumunda konu hakkında gerekli araştırma ve inceleme yapılacak.

YDK'NIN ÇALIŞMASI
Tasarıyla, Yüksek Disiplin Kurulunun (YDK) çalışma düzeninde değişiklikler yapıldı. Soruşturma dosyasının YDK'ya intikali üzerine birinci başkan, kurulda görevli daire başkanı veya üyelerden bir kişiyi soruşturma yapmakla görevlendirecek. YDK, üye tam sayısıyla toplanacak. İlk oylamada üçte iki çoğunluk oyuyla karar verilecek. Oylamada bu sonuç sağlanamazsa, hemen ikinci oylamada salt çoğunlukla karar verilecek. Uygulamadaki mevzuata göre, üçüncü oylamada çoğunluk oyu, karar vermek için yeterli görülüyor. YDK, eylemi sabit görmezse disiplin cezası tayin ve takdirine yer olmadığına, aksi takdirde eylemin ağırlığına göre uyarma veya görevden çekilmeye davet işlemlerinden birinin uygulanmasına karar verecek. Uyarma ve görevden çekilmeye daveti içeren kararlar, ilgilinin siciline işlenecek.

SORUŞTURMA USULÜ
Yargıtay Birinci Başkanı, birinci başkanvekilleri, daire başkanları, üyeleri, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı ve Yargıtay Cumhuriyet Başsavcıvekilinin görevleriyle ilgili veya kişisel suçlarından dolayı haklarında soruşturma yapılabilmesi, Birinci Başkanlık Kurulunun kararına bağlı olacak. Ancak ağır ceza mahkemesinin görevine giren suçüstü hallerinin soruşturması, genel hükümlere tabi olacak ve suç yerinin bağlı olduğu il cumhuriyet başsavcısı tarafından bizzat yapılacak.

CMK'YA PARALELLİK
Kişisel ve görevle ilgili suçların soruşturma ve kovuşturma usulü, Ceza Muhakemesi Kanununa (CMK) uygun olarak düzenlendi. Buna göre, soruşturmayla görevlendirilen başkan veya üye, soruşturmayı CMK hükümlerine göre yapacak. Bu soruşturma sırasında, hakim kararının alınmasını gerektiren konularda soruşturmayla görevli kişi, olayla ilgili Yargıtayda oluşturulan kurula başvurabilecek.

KARARA İTİRAZ YOLU
Birinci Başkanlık Kurulunca, soruşturma açılmamasına veya açılan soruşturma sonucunda kovuşturma yapılmamasına karar verilmesi durumlarında, bu kararlara karşı itiraz yolu açıldı. Kovuşturma açılmasına gerek görüldüğü takdirde dosya, görevle ilgili suçlarda Yüce Divana, kişisel suçlarda Yargıtay Ceza Genel Kuruluna tevdi olunmak üzere Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilecek.

DİSİPLİN CEZASI
YDK'ya sevk edilen kişi hakkında aynı zamanda ceza yönünden soruşturma veya kovuşturma yapılması, disiplin işleminin uygulanmasına engel oluşturmayacak. Soruşturma veya kovuşturmanın düşme ve beraatle sonuçlanması gibi nedenlerle ortadan kalkması da disiplin işlemlerinin ayrıca uygulanmasına engel oluşturmayacak. YDK'nın, Kanunda kesin olduğu belirtilen kararları ve özel olarak düzenlenen haller ayrık olmak üzere diğer kararlarına karşı itiraz edilebilecek. Yargıtay kararları, elektronik ortamda arşivlenecek.

BİLİMSEL ARAŞTIRMA YAPABİLECEKLER
Yargıtay Birinci Başkanı, başkanvekilleri, daire başkanları ve üyeleri ile Yargıtay Cumhuriyet Başsavcı ve Yargıtay Cumhuriyet Başsavcı Vekili, bilimsel araştırma ve yayınlarda bulunabilecek. Esas görevleri yanında Birinci Başkanlık Kurulu kararıyla kanun komisyonlarına katılabilecek, yükseköğretim kurumlarında ders ve konferans verebilecekler. Yargıtay Birinci Başkanı, birinci başkan vekilleri, daire başkanları, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı, Başsavcı Vekili, üyeler, tetkik hakimleri ve Yargıtay cumhuriyet savcılarına, görevlerinde kullanılmak üzere 1 bilgisayar verilebilecek. Yargıtay Birinci Başkanı ve Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı seçilebilmek için en az 8 yıl süreyle Yargıtay üyeliği yapmış olma şartı 7 yıla, Birinci Başkanvekili, daire başkanı ve Yargıtay Cumhuriyet Başsavcıvekili seçilebilmek için en az 6 yıl olan süre 5 yıla indirilecek.

3 YIL GEÇİŞ SÜRESİ
Yargıtaydaki 21 hukuk ve 11 ceza dairesi, istinaf mahkemelerinin kurulmasından itibaren, mevcut işlerin bitirilmesi için 3 yıl süreyle görevlerine devam edecek.Yargıtayın daire ve üye sayısının azaltılmasına ilişkin yeni düzenleme, bölge adliye mahkemelerinin kuruluşunun Resmi Gazetede ilanından itibaren 3 yıl sonra uygulanmaya başlanacak. Bu tarihe kadar, mevcut uygulamaya devam edilecek. Kanunun yayımı tarihinden itibaren Yargıtaydaki üye sayısı ölüm, emeklilik ve kendiliğinden ayrılma veya diğer sebeplerle 150'in altına inmedikçe, Yargıtay üyeliği seçimi yapılmayacak.